Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst (1662)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst
Afbeelding van Het gulden cabinet van de edel vry schilderconstToon afbeelding van titelpagina van Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (18.79 MB)

ebook (22.55 MB)

XML (1.22 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/biografie
non-fictie/kunstgeschiedenis


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

(1662)–Cornelis de Bie–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 51]
[p. 51]


illustratie
GUIDO RHENUS Excelloit en grandes ordonances, d'un esprit abondant: ses inventions sont assez cognues par les estampes, qu'on voit de sa main faictes, en eau fort, le iour de sa nativite, a été a Boloigne 1574. et mourut en l'an 1642.
Guid. Rhenus pinxit. I. Meyssens fecit et exendit.


[pagina 52]
[p. 52]

Guido Rhenus.
Schilder van Boloigne gheboren anno 1574. Ende ghestorven anno 1642.

 
COmt Mvsa soete Nymph met Pallas, Jvno, Venvs
 
En singht met volle Stem den loff van Gvido Rhenvs
 
Hoe dat hy door de Const Pictvram heeft vereert
 
Met veel en schoon Schildry, die hedendaeghs floreert.
 
Hy heeft meest op het groot ghestelt sijn vaste sinnen
 
Waer door hy wist de oogh van menich mensch te winnen.
 
Soo dat de snelle Faem, sijn Rijpsinnich verstant
 
Met 't hel trompet van loff verbreyden mach door't landt,
 
Veel schoon versieringhen wist hy te weegh te bringhen
 
En liet in overvloet uyt sijn Pinceelen springhen.
 
Bolonien die gheeft ghetuygenis daer van
 
Wat Gvido Rhenvs was voor een diepsinnich Man,
 
Die met sterck water oock seer aerdich wist te leven
 
Waer med' hy op de plaet heeft groote Const bedreven
 
Men mach daerom sijn eer wel brenghen voor den dach
 
Mits sijn Constvloyentheydt vry meerder lof vermach.
 
Den gheest der jonghe jeught haeckt naer sijn cloecke schetsen
 
Om met een vollen lust die vlijtich naer te etsen,
 
Hun hert verlanght naer sijn Constvloyende Schildry
 
Die overloopt van Const en schoon Poetery.
 
Ghelijck een dorstich hart sal naer het water trachten
 
Soo sietmen Gvidos gheest van jeder een oock achten.
 
Soo sietmen dat 't gheluck fortuyn en milde jonst
 
Verheffen sijne Faem door sijn begaefde Const
 
Om dat sijn Edel werck was vol van soete trecken
 
Die (sonder roem) de cracht van't leven gans ontdecken,
 
Leeft dan sin-rijck vernuft tot inder eeuwicheyt
 
Want ghy 't recht voesterlinck van d'Eel Pictvra sijt.
 
Men hoort noch uwen loff op den Parnassus singhen
 
By t'wit ghevleughelt peert, daer veele aders springhen
 
Om dat U Cloeck verstant in Const was werckelijck
 
In't leven heel volmaeckt, in alles redenrijck.
[pagina 53]
[p. 53]

EEn dinghen is weerdich met verstandich insicht te aenmercken, ende met verwonderingh te ondersoecken dat den Natuer soo verscheydentlijck inde menschen is werckende. Ende een jeghelijck met verscheyde Const begaeft, den eenen die uytsteckt in Lantschap sal vervrempt sijn van Figueren, in tegendeel de Figuer-schilders onwetende in Lantschap, den tweeden sal overvlieghen in Fruyt den anderen in Blommen, den derden in water, den anderen in vier en soo voorts, sal selden een Schilder in alles ervaren sijn, schoon dat hy in eenighe particuliere Const d'andere overtreft. T'is ghelijck een coppel sleutels de welcke altemael van eenen oft verscheyde Smeders en elck naer de Const ghemaeckt ende ghevylt sullen wesen, nochtans altemael een slot niet connen open doen ghelijck het latijns spreeckwoort seyt, non omnia possumus omnes. Soo ist oock met de menschen en Constminnende verstanden ghestelt die altemael in een Const niet ervaren en sijn. Daerom behoorde een jeder mensch die van Godt begaeft is t'sy met particuliere Const oft rijckdom sijn selven te vreden te houden en niet verder sijn selven te verloopen als de pennen van sijn vleugels en strecken. Js hy bejegent met matighen oft soberen rijckdom, oft armoede, hy behoorde sijn selven te vreden te houden ende sich te dragen naer staet ende macht, want non omnia possumus omnes, gaet sijnen naesten broeder oft ghebuer wat ijdelder verciert als hy, misschien dient hem de fortuyn beter t'sy door officie oft ander gheluck, dat sijnen staet wat beter dracht vereyst, non omnia possumus omnes, maer siet hedendaeghs de hooverdy der menschen wordt soo inghesogen datmen den Edelman uyt den boer qualijck meer en kent, waer door ons al veele straffen over het hooft waeyen, al ist dat den mensch niet en wilt weten van waer sy comen, daerom machmen wel seggen met Job. Manus Dei tetigit me propter scelus populi mei. Wyders soo vintmen oock een groot ghebreck inde verstanden der menschen, als wanneer sy (ghelijck sommighe onervaren Schilders alles trachtende naer te trecken) van alle wetenschappen willen kennis dragen en niet te vreden sijn met 't gene hun van Godt verleent is, want somtijts sal een Ambachtsman willen berispen een vry Const barende verstant, eenen onwetende die lesen oft schrijven en can sal willen een ervaren Doctoor oft schriftgheleerden Theologant trachten te achterhalen in gheleertheyt oft sijn gheleertheyt naer te aepen daer hy bequaem toe is ghelijck om gout uyt steen te disteleren, andermael sal oock eenen anderen die niet verder en siet als den neus lanck en is willen sijn oordeel geven over een wel gestelt ende fray gecoloriert stuck Schildry dat niet naer een botte plompaerts oogh geflateert, maer eygentlijck naer de Edel Const ghemaeckt is, en dickwils beter sou verstaen verckens te stouwen, als sulcke diepsinnighe Const te oordeelen. Want die dese wetenschap naer tracht, moeste soecken daer sy is te vinden, de wetenschap en waerheyt connen sonder oordeel by den mensch sijn, en het oordeel can daer oock sonder kennis en wetenschap sijn ende de kennise vande onwetentheyt is de beste ghetuygenis daer van. Appelles den Prince der Schilders, Schilder van Alexander den Grooten die seer aendachtich ende opmerckich in sijnen handel was, dat hy niet en verwirp menich slecht mans oordeel als hy 't selve op den toetsteen der reden vont goet te wesen, daerom hadde hy een ghewoonte (als hy eenich stuck Schildry hadde opgemaeckt, 't selve te stellen in een galdery oft ghemeyn wandel plaets by sijn huys in't ghesicht des volckx, en wist hem heymelijck daer achter te verborghen, om acht te nemen op de ghebreken diemen daer in vinden soude. Soo ist eens gheschiet dat eenen schoenmaecker jet had ghevonden te segghen op een van Appelles Tafereelen datter aen eenighe schoenen te weynich stricken oft riemen waren om die te mogen dragen, want men moest op dien tijdt de schoenen met veel bindtleiren oft

[pagina 54]
[p. 54]

stricken binden, ghelijckmen de selve noch in oude fray Schildry can sien, Apelles, die van grooten gheest was heeft dit wel connen verdragen berispt te wesen van eenen schoenmaker, de wijl hy maer en oordeelde dat sijn ambacht belanghde, en vindende sijn meynighe oft Schoenmakers oordeel goet, heeft het stuck in huys ghenomen ende die schoenen verbetert ende met meer stricken ghemaeckt, des anderen daeghs werdt het Taefereel wederom uytgestelt ter plaetsen daer het te voren had ghestaen, ende den selven schoenmaecker wederom voorby het Tafereel comende, en siende de schoenen verandert, was wat hooveerdich om dat Apelles op sijn oordeel was te werck ghegaen. Soo begost hy het stuck wat voorder aen te sien, en wilde oock wat seggen op de schene van het been van een naeckte Venus, jmmers Plinius seght een schene, ende Valerius seyt een been, dat in dat Tafereel was, dat den Schoenmaker seyde niet behoorelijck gheschildert te zijn, het welck Apelles niet en conde verdragen dat hy hem dorst berispen over een dingen dat buyten sijn Ambacht was en daer hy geen verstandich oordeel van doen en conde, heeft hem straffelijcken aengewesen dat hy hem niet verder en sou bemoyen als sijnen pantoffel oft schoen, waer van het ghemeyn spreeckwoort de wereldt door verbreydt is. Ne Sutor vltra Crepidam. Dat den Schoenmaeker sijnen schoen niet voor by en gaet. Dit spreeckwoordt soo Plinius en Valerius ghetuyghen, heeft sijnen oorspronck van dien overvliegenden gheest Apelles, waer uyt te speuren is dat in dien tijdt oock wonder ende verstandighe Mannen ghevonden zijn. Welcken Apelles soo wonder was in het Schilderen dat hy op sekeren tijdt comende te Macedonien daer hy vremt was ende noyt gheweest en hadde, wert vande Schilders des Keysers Alexander Magnus (den welcken aldaer sijn Hoff hiel) seer behaet uyt vreese dat sy (soo wanneer den Keyser sijn Const sou comen te aenschouwen) uyt de gratie mochten gheraecken, hebben uyt een vervloeckte jalosie ofte ergwaen onder malcandren raet gheslagen om desen Apelles van cant te helpen, en vonden goet dat sy hen souden cleeden inde livraye van sijn Keyserlijcke Majesteyt, ende alsoo met den avont by den voorschreven Apelles gaen om hem van 's Keysers wegen te gebieden by den Keyser sanderdaeghs te gast te comen, daer den Keyser niet van en wist oft den verschreven Apelles niet en kende oft noyt en had gesien, wel wetende dat hy het ghebodt des Keysers (dat dese nijdige ende belghsuchtige Schilders uyt gaven) volbrengende, soude in groote schaempte ende vreese des doots gheraeckt hebben. Sy sijn dan onder dien deckmantel daer op toegegaen hen verthoonende voor Apelles als pagien oft lackeyen vanden Keyser met expres bevel dat hy sonderdaghs by sijn Majesteyt sou te noen mael comen. Apelles in dit landt vrempt zijnde ende noot te voren de voorschreven Schilders (nu in schijn van lackeyen oft pagien) ghesien hebbende, heeft hem sanderdaeghs in't Hoff verthoont ende voor ghenooden gast ghepresenteert. Den Keyser Alexander aengedient sijnde dat sekeren vremdelinck by hem was ghenoot, is seer ghestoort gheworden, seggende: wie dat hem dorst verstouten met den overwinner des werelts te comen noenmael houden ter wijlen noyt jemandt ghewoon en was met hem te eten, doch curieus zijnde om de uytcomste van dese stoutheyt te sien doet Apelles binnen comen ende ghevraeght hebbende wat hy begeerde, sach Apelles dat hy bedroghen was, hem voor de voeten vanden Keyser worpende badt sijn lijfs ghenade, ende seyde: dat hy van de knechten bevolen was 't gebodt des Keysers te onderhouden en niet te versuymen, Alexander hier door beweeght ende by een doen roepen hebbende alle sijne knechten, vraeghden aen Apelles wie van hun, hem ghenoodt hadde, maer niet eenen daer af kennende, eyschte hy een swerte ghebrande kole om de persoonen (die hem ghenoot hadden) op den muer door sijn ervaren Const uyt te

[pagina 55]
[p. 55]

mogen drucken: Ende siet watter ghebeurt is. Soo haest als aen Apelles door't Keysers bevel de versochte cole ghegeven was, wierden de tapijten op-ghelicht en hy heeft op den witten muer met sulcken geesticheydt de persoonen (die hem ghenoot hadden) af gebeldt dat den Keyser Alexander ende alle sijne Edelieden terstont merckelijck kenden dat de selve waeren de Schilders die Alexander in groot aensien hiel, maer door dese nijdige actie uyt het hof moesten verhuysen, ende Apelles bleef van stonden aen des Keysers gast, daer hy langhen tijdt de edel Schilder-const by heeft gheoeffent ende daer door den Keyser seer behaeght. Jemant van verstant dit eens overwegende sal verwondert staen dat eenen Schilder (als Apelles jemant in sijn afwesen weet naer te boetsen oft hy leefden, besonderlijck jemandt die hy maer eens in sijn leven ghesien en hadde. Hier uyt blijckt de cracht ende groot vermogen van Pictura die de Oude Meesters hebben uytghewerckt. Ende om dat dese nu vanden tijdt versleten ende uyt menschen memorie schier verdwenen zijn, soo wil ick eens daelen op de onuytsprekelijcke Const die de wijt befaemde ende edele Schilders van dese Eeu ghehandelt hebben, die noch vers in 's menschen memorie woonen, ende niet alleen in Spaignien, Vranckrijck, Italien, Duydtslandt en andere hooghe Coninckrijcken, maer in ons vredelijck Nederlandt te sien is, waer van onse oogen sekere ghetuyghen zijn, ende oversulckx de oogen sijn veel getrouwer als de ooren, want jet ghesien te hebben meer gheloof verdient als van hooren segghen, daerom wordt een oogh ghetuygenis meer geacht als van 't gehoor, ende seyt Plautus dat hier uyt spruyt dat het ghesicht by het verstant wordt vergeleken. Om dan de oude Meesters aen d'een sijde te stellen midts van hen wercken geen overblijffels meer en zijn, soo wil ick voor het eerst aenwijsen de seldsaeme en Constvloyende Schildrijen die Petrus Paulus Rubbens heeft ghedaen als binnen de Rijcke ende Keyserlijcke Stadt van Antwerpen in overvloedigheyt te sien sijn die de Const en Inventien der oude Meesters niet en wijcken. Ende ghelijck altijdts in verscheyde Consten 't zy Metselry, Poesie oft Schildry is gheweest ende sal wesen de Jnventie de rechte Moeder van alle uytnemende Wercken die fray Geesten in't licht brenghen. Soo is dese sonderlinghe gratie der naturen te deele bevallen den wel-gheboren ende gheleerden Petrus Paulus Rubbens Edel Schilder van Antwerpen, gheboren in't jaer 1577. ende ghestorven Anno 1640. tot wiens meerder loff ende onsterffelijcke Eer niet qualijck en sijn uyt Poesi pen ghevallen dese volgende veersen.



illustratie


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken