Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst

[p. 442]

Franciscus de Quesnoy
Vytnemenden beldt-snijer van Brussel, ghestorven binnen Livornen.

DAt den vlijtighen jver in het verstant vanden Mensch meerder kracht verweckt om alle wetenschap te begrijpen als wel de aengheporde neerstigheydt, canmen claerlijck bewijsen in het leven van den Weert-besfaemden en Roem-ruchtighen Franciscus Quesnoy gheboren tot Brussel in't jaer 1592. oft daer ontrent, wiens Vader was oock een fray Beldt-snijder ende redelijck inde Const ervaren. Ende alsoo sijnen voorsz. Sone (vroech verliesende sijn Moeder) dickwils door den stueren en scherpen aert van sijn Stief-moeder belet wert naer sijnen apetijt ende in-gheboren ghenegentheydt dese groote Const van Teeckenen, Boetseren, en Belt-snijden te oeffenen, vondt een loose remedie om by nachten rust te moghen hebben in't hanteren van sijn handt-werck, wist sijn keersen oft lampe (daer de voorghenoemde Stief-moeder seer scherp op was) verborghen te laeten branden in eenen aerden pot die hy daer toe ghepractiseert ende ghemaeckt hadde sulckx dat hy savonts slaepen zijnde, van sijn Moeder dickwils werdt besocht om te sien oft hy sijn licht uyt ghedaen hadde, ende het heel Huysghesin in rust zijnde, brocht hy heel nachten over om met de stille eenicheyt de hersenen van zijn verstandt te laeten uyt wercken de voorbelden van sijn ghepeysen.

Den jever siet niet aen noch onghemack noch moeyt
Die inden arrebeyt en quellingh stadich groeyt.

Noch heel jonck zijnde maeckte hy de kinderkens die op de Facciate ⁺ zijn vande Kercke der Jesuieten binnen Brussel, hy maeckten oock eenen Sebastiaen van yvoor voor den Arts-Hertoch Albertus, het welck aenden Hertogh soo behaeghde dat hy Quesnoy dede versien van reysgheldt en andere nodicheden om naer Roomen te trecken ende aldaer naer de anticque oft al oude wercken te studeren, ghelijck hy oock heeft ghedaen: want sijnde tot Roomen heeft meest alle de aerdichste en seldsaemste Antijcquen naer gheboetseert, ende met sulcken opmerckinghe van gheest zijnen tijdt soo neerstigh waerghenomen dat hy oock eenighe fraey dinghen maeckte in yvoor, ende onder andere eenen Christvs hanghende aen sijn Cruys, groot onderhalven voet, het welck aenden Paus Vrbanus gheschoncken wierdt, om de nette ghesteltenis en levenden aerdt die daer in te sien is, oock heeft hy sommighe ghedenckweerdighe Historie ghemaeckt ende uytghebelt in Basse relieve, dat is te segghen: Half rondt ghesneden, soo van naeckte Kinderkens als andere Figuren soo cleyn als groot ghelijck hy ontallijcke sulckdanighe uytwerckinghen heeft volbrocht soo in marber als anderen steen ghesneden daer den Natuer van t'leven niet naerder (behalven het beruerlijck leven) comen en can. Ghelijck veele Marbere ende steene Statuwen van Conterfeytsels uytbeldende eenighe Cardinalen, Bisschoppen, Prelaten ende andere Edel-Heeren connen ghetuyghen die tot Roomen en andere plaetsen daer ontrent in overvloedt te sien zijn naementlijck (een vande seld-

+ * Facciate is den Ghevel oft voorste vanden bouw.

[p. 443]

saemste) het Conterfeytsel vanden Doorluchtighen Cardinael van Savoyen en meer andere. Hy heeft oock ghemaeckt ende ghesneden van Marber twee seer achtbaere Epitaphia oft Graef-Tomben inde Kercke vande Madona dell' Anima vande Nederlandtsche ende Hoochduytsche Natie tot Roomen, aen welcke Tomben of Epitaphia sijn elck in't besonder twee Kinderkens die eenen doeck houden seer vrempt en aenghenaem om sien, boven dien dient oock verhaeldt een aerdich Kindt van Marber dat hy ghemaeckt heeft met een doots-hooft daer by, het welck bewaert wordt inde Kercke van Campo Sancti de welcke ghesticht is van S. Helena. Wijders is oock weerdigh in't licht ghebroght seker Marberen Beeldt verthoonende de Figuer van Sinte Andries, te sien inde Kercke van S. Peeter en Pauwels tot Roomen, welck Beldt oft Statue schijnt te wesen een Mirakel vanden Natuer uyt dien dat het alle ander Beldtsnijery te boven gaet diemen inde selve Kerck can vinden, die nochtans verrijckt is met het mergh der Consten. Jae is van sulcken ghesteltenis ende ghedaente dat ick met recht beneffens de snelle Faem mach schrijven datter gheen Antiquiteyten oft vremde handelingh van wercken binnen Roomen en sijn te vinden, die t'selve voorgheroerde Beldt moet wijcken. Jemandt sou moghen vraghen in maniere van berispinghe, oft ick t'selve oock hadde ghesien om dat ick daer op soo stoutelijck derf roemen, dan ter wijlen my eenighe wercken hier in Nederlandt met verwonderingh zijn aenghewesen die Quesnoy ghesneden ende gheboetseert heeft, de welcke (naer mijn verstandt ende voor soo veer als de vleughels van mijn kennisse ende wetenschap strecken) niet te verbeteren en zijn; dat oock alle Const-Kenders (die de selve Statue ghesien hebben) aende Faem soo veel stof en materie schencken van hunnen roem, dat mijn slappe pen het thiende deel van sijn verdiende eer niet en beschrijft ghelijck sy vereyst.

Als eertijts van Apel: werdt maer een treck ghegheven
Waer in men sach den aert der Konsten naer het leven,

Soo wistmen claer ghenoch te speuren dat t'begin

Van een seer cleyne daet, had meerder deughden in:

Een litmaet can ghenoch een heel volmaecktheyt wijsen
Schoon datmen niet en siet het gen' men meer hoort prijsen.

Ende tot vasticheyt van't voorverhaelde soo en mach ick oock niet vergheten de wijtvermaerde Kercke van onse Lieve Vrouwe van Loretten tot Roomen, waer in te sien is een Statue afbeldende de Heylighe Susanna Martelersse, soo groot als het leven, de welcke soo lieffelijck ende konstich ghehandelt is, dat alle de Jtaliaenen (die in sulckdanighe Const willen de Over-vlieghers van alle Meesters sijn) moeten bekennen dat eenen Nederlander in onse eeuw ten voorschijn heeft ghebrocht de volmaecktste manier en wetenschap die oyt eenige Jtaliaenen oft in voorleden tijden de Griecken hebben doen blijcken daer de wercken over al de ooghschijnelijcke ghetuyghenissen ende waerachtighe teeckenen af zijn. Den Coninck van Vranckrijck hoorende over al soo grooten

[p. 444]

lof segghen van desen roemruchtighen Quesnoy, is in sijn ghemoet soo tot de Const aenghelockt gheworden dat hy (om den selven tot sijnen Beeldt snijer te crijghen) hem heeft toe ghesonden twelf hondert goude Croonen om zijn reyse daermede van Roomen naer Vranckerijck te doen, ende Quesnoy de selve Croonen oock ontfanghen hebbende, hadde een Figuere gheboetseert groot vyf voeten wesende een Maeghdeken Martelersse, die hy den Coninck overschickte met meyninghe om te volghen, ghelijck hy dede, hem tot dien eynde beghevende op zee half sieck sijnde en comende te Livornen is ghestorven ende aldaer begraven in't Minnebroeders Clooster.

Soo jemandt wenscht te sien mirakels der Naturen

En pooght sijn gretich oogh te paeyen naer den lust

Die moet niet verder gaen als tot Quesnoys Figuren

Waer in het uyterste vande volmaecktheyt rust.

Gheen edele party in s'menschen naeckte leden

Van muskels, aders, en soo danich ander meer

Sy staen als t'leven in jvoor oft steen ghesneden

Daer niet als Const en Gheest af erven d'hoochste eer.

Jtalien is selfs verballast van belgh-suchten

Als Roomen maer des' Const ontdeckt voor die haer kent

Jae d'Jtaliaensche Faem doet Angels roemen vluchten

Soo daer de handelingh compt van Quesnoy ontrent.

De suyver netticheyt en is niet af te maelen

Oft te begrijpen, die in marber oft jvoor

Quesnoy met groot verstandt heeft weten t'achterhaelen

En te verbreyden over al de wereldt door.

Jae schoon den boosen Nijdt des' Const scheen te benijden

En socht haer edelheyt te brenghen heel te niet

De handt weeck voor de doodt, die gheestich was in't snijden

Maer t'werck in't leven bleef, dat m'eeuwich leven siet.