De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

[p. 158]

V. Hooft-Stuk.
Van alderlei groene Moes-kruiden.

DE Salade, Latou, Kroppen, en diergelyke, zijn Moeskruiden, die men wel meest in Holland over tafel gebruikt, welke, indiense wel toebereid werden, geen van de minste konnen geagt zijn. Maar om dat deselve altijd door een suiren edik oft asijn bedorven werden, zijnse onnut en schadelijk, voornamelijk als 'er soodanigen sala is voorgegaan, en men daar een kom soete-melk toe eet. Ik segje datse schadelijk is, ja een van de voornaamste oorsaken kan gereekent werden, die de scheurbuik voortbrengen, waar uit een nasleep van honderde siektens voortspruit.

Dewyl nu de Sala goed, en den asijn schadelyk is, moet men die op een andere wyse bereiden, namelijk met een goede witte olie, een weinig gestooten foylie, en voorts sulke toekruiden die men daar op begeert: die het gewoon zijn sullen dit geregje wel mogen. Men kanse ook met olie alleen eeten en een weinig sout: datmen dese gewoonte invoerde, men soude soo veel sieke menschen niet vinden. Hoe schadelyk het suir is, sal ik hier na in den asijn verklaren. Is 't nu dat men nog al suur wil gebruiken, moet men het met den olie soodanig mengen, dat die scherpe suirigheid daar uit niet geproeft en werd: maar is best gelaten; want al is't dat het geen groote schade doet, soo brengt het egter geen voordeel by.

Na dese volgt de Winter-sala, Veld-sala of Vette-kous; sy behoeft de vorige in goedheid niet te wyken, maar moet als voren toegerigt zijn.

[p. 159]

De vorige saladen gestooft gelijk spinagie, zijn seer gesond gegeten.

Endivie als een sala bereid, dat is klein gescherft, namelijk van de geelste stronkjes, is seer goed gegeten, dog mede als voren.

Is mede seer gesond by eenig vleis gestooft oft anders toebereid.

Hier aan komt gevoeglijk de Sellerye, een kruid voorwaar, dat men 's middags en 's avonds behoorde te eeten om sijn nuttigheid, voornamelijk voor de vrouwtjes: dat haar in alle saaken wel doet wesen.

Pimpernel, Raket, Katte-kruid oft Nipt, Dragon, Kerse en diergelyke riekende toekruiden, sullen de saladen niet bederven, maar doen alles goeds, daar over gestrooit.

Kervel, en al het gene daar van toe bereid werd, is een gesond kruid somwijls gegeten, 't zy dan men-'er taarten of koekjes van bakt, of dat men deselve scherft en in melk kookt, om daar een wittebroods sop af te maken.

Peterselie is een kruid dat men om sijn deugden uit de moes-tuin niet kan houden, want het kan in vele gevallen, als de Keuken-oppassers weten, gebruikt werden.

Beet en Kaarsjes-bladen tot een warmoes gemaakt, met eenige andere daar toe behoorende kruiden, zijn alle van goede nuttigheid.

Als ook de Spinagie gestooft en sonder suur gegeten, is maar een matige gesonde spijs, en dat om sijn suurigheit.

De Surkel oft Suiring, en alle suure kruiden, zijn wel aangenaam, maar wat veel gegeten konnen in 't lighaam geen nut uitrigten.

Patientie is byna van kragten als de beet.

Een Sala gemaakt van eerst uitkomende Hop, Paar-

[p. 160]

de-bloem oft Cichorei, is mede heel goed, dog sonder suur, als het mogelijk is, gegeten.

Sulx seg ik ook van de Sala die men van Water-kers maakt, welke tegen de scheurbuik sonderlijk is.

De Hof-kers Tuin-kers oft Sterkers tot een boteram gegeten, oft over sala, is voor de blauscheutige mede niet ondienstig.

Porcelein is matig gesond, maar is beter om sijn lymagtig sap gelaten; dog is gestooft niet heel quaad.

Allerlei Kool, soo lange hare bladen mals en aangenaam zijn, kan men die onder de minste rang van de gesonde kruiden niet rekenen, als daar zijn Savoyen, Sluitkoolen, Kabuis-kool, Kappertjes-kool, Boere-kool en diergelyke, welke alle seer goet gegeten zijn, wanneerse door het bydoen van suurigheden niet bedorven werden, gelijk men die kan toemaken als spinagie. Kool, gesneden als sala, is ook seer goed; met vleis-sop, boter, sout en peper gestooft, is ze best.

Bloemkool is mede seer goed, en soo ongesond niet als sommige ons diets hebben willen maken.

Aspergies dikwyls gegeten, is den scheurbuikigen sonderling goet, en moeten in de tijd dats'er zijn , dagelijks veel gebruikt werden.

Artisiokken zijn goed om den jong getrouwden wat te gemoet te komen.

Venkel onder de moes-kruiden, geeft niet alleen een goede geur, maar is mede seer gesond, voornamelijk voor vrouwen die geen sog in de borsten hebben.