De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

XXVIII. Hooft-Stuk.
Van het Slapen en Waken.

't SChynt dat niet alleen den honger maar ook selfs de slaap een dagelykse siekte is: en mach met regt een siekte genoemt werden, wyl se uit een minder beweginge van geesten komt: om nu dese krachten oft geesten t'herstellen, moet de slaap oft het stilstaan van de meeste bewegingen onses lighaams, daar tussen komen: Hoe wy slapen is in het eerste boek gesegt, en hoe de selve ons verfrist en weder sterker doet sijn; namelyk dat terwyle alles in het lighaam stil staat, 't geen onse sinnen kan bewegen, gaat den omloop der vochten noch geduirig om en om, welkers deeltjes door een liefelijke wermte gegest sijnde, fijnder en subtylder van deeltjes moet werden, dese dan in een genoegsame quantiteit in het bloed sijnde, beginnen weder te woelen, en de hersenpijpjes te openen, waar door onse sintuigen weder

[p. 203]

open-luiken en de bewegingen van d'uiterlyke objecten weder in ons komen: dan syn wy bequamer om te gaan en te werken als wy des savonds zyn, wanneer dit fijne vocht weder geconsumeert is.

Ymand dan moet soo lange slapen tot hy sich volkomen verfrist vind, want als dese verfrissinge daar is, sal hy in het bed niet duuren konnen. Daarom als ymand gesond is sal hy maar matig slapen: en andere die te veel sijn afgeslooft, des avonds laat te bed gaan en 's ogtens weder vroeg op staan, sijn geduirig vadsig en slaperich, ja plomp en bot van verstand.

De jonge kinderen een half jaar oud werdende, hoeft men geen heele nachten en dagen te laten slapen, want hare hersen-pijpen groeijen anders enger toe, waar doorse bot van verstand blijven, maar men moetse somtijds wat laten waken, en eenige fraeije objecten geven, op welke haar verstand wat werkt, waar door het vloeijen door de hersensappen gewoon werd, eenige bewegingen van d' objecten tot het begrijp over te brengen.

Voor oude luiden is een agter middags slaapjen goed, want hare geesten sijn weinig, daarom mochten sy wel een verfrissinge hebben.

Die door slijm en taeije vochten al te veel slapen, moeten sich gewennen tot thee-drank, die niet alleen de slijm door de hitte van het vuur verdunt, maar spoelt alle siltigheden af, wyl het water dadelijk om de soute en suire deeltjes gestremt werd, en 't selve door de nieren met sich sleept: de fijne deeltjes der thee-blaadjes doen ook het bloed fijnder sijn, waar door de slaap vermindert, wijl het bloed van sijn grove en taeije deelen verlost werd.

Als men te weinig slaapt en te veel waakt, baard ons veel slijm, waar doorse daar na in een onversadelijke slaapsucht vervallen, ja groote siekten uit ontstaan. Ook gebeurt het daar by dat de hersen-pijpjes

[p. 204]

gewoon werden open te blijven, waar door se, als een Tantalus, niet tot de slaap konnen geraken: Daarom moet men mede hier de middelmaat houden, doch liever wat te veel slapen als waken.

Men mach op soo een wijse leggen slapen als men begeert, maar niet op de rug, want dan drukken de voorhersenen d'agterhersenen, waar door de vloeijinge van de hersensappen niet wel kan door passeren, en daarom krijgense dan vervaarlijke droomen, nagtmerrie en diergelijke.

Veel gegeten hebbende perst de maag boven het middelrift, waar door het inademen belet werd, en d'ontstekinge des bloeds vertraagt, 't welke een moeijelijkheid veroorsaakt en mede quade droomen maakt.