De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

[p. 327]

XXII. Hooft-Stuk.
Van de Water-sugt, Hydrops genaamt en des selfs verscheide soorten.

DE Water-sugt, Hydrops gesegt, is een vergaderinge van water of door het gantsche lighaam Anasarca oft Leucophlegmatia genoemt. Of in eenige holte in het hooft, borst of onderbuik: die men Hydrocephalon, Hydrops Thoracis en Ascites noemt. Het sy hoe datse genoemt werden, en op wat plaats zy komen, sy moeten alle haar geboorte op een oorzaak wyten: welke is een verdiktheid in de lympha, dese moet dan al wederom van een verdikt bloed komen: dese verdikkinge werd geboren, als elders gesegt is, uit koude, suirigheid of diergelijke, onder allen ook het veelvuldig ader-laten &c. waar door, het bloed verdikt sijnde, niet dan trage en loome jeu-vogten konnen afgescheiden werden.

Wanneer men een hond levendig opend, en men bind de vena cava of de vena cruralis, sal deselve terstond in een water-sugt vervallen, welke aderen wederom los-gedaan sijnde, de water-sugt wederom verdwijnt.

Soo dat dese gansche quaal van een verstopping en vertraagden omloop des bloets moet afhangen. Want als de einden der arterien, 't zy in klieren oft andere deelen veranderende, haar bloed, om de verstoptheid die daar in des selfs einden is, niet ras genoeg kan doorstooten, en soo ras in de aderen komen, als het van de slag-aderen voortgeperst werd: De slag-aders fijnste takjes dan, welke verder gaat als de ader met de selve gemeenschap heeft, met een jeu

[p. 328]

sap beset sijnde, en om de tragere aanpersing ook trager loopende, werd dik en lillig, welke niet konnende voortgeperst werden om sijn groote dikte, moet noodsakelijk uitbersten, even gelijk het in de voorseide hond geschiede, want die ader toegebonden sijnde, moet het bloed in de slag-ader ook, om de steuting trager loopen, en de jeu in sijn fijndere takjes komende (sijnde door het stil staan alreeds verdikt en verkoelt geworden) kan door de pijpjes niet ganschelijk heen dringen, soo dat de selve of open bersten moeten, en het water laten uit loopen, of alle sakjes en buisjes vullende, de selve daar mede opspannen en vullen, gelijk het in een leucophlegmatia oft anasarca geschied: in de welke de slag-aderen een gantsch lymig en tay vocht eerst in de kliertjes des huids hebben gebragt, dese daar in nog trager werdende, 't zy door de uiterlijke koude als anders, moet nog trager loopen en de huid doen opswellen, op welke de duim geset sijnde een holligheid nalaaten: De reden hier van is, dat de dikke vogten met het duwen weg gedrukt werden, in welkers plaats, niet dan na vertoef van eenig tijd: wederom nieuwe in de plaats konnen succederen: Dat in gesonde lighamen soo niet en geschied, want als men op ymands huid duwt, gaat hy wel wat innewaars, maar soo ras, doet men de vinger daar weder niet af, of de indrukkinge ryst terstond wederom op, om dat de sappen daar in snelder loopen.

Sommige kraam-vrouwen op het laatste gaande, krijgen wel dikke en sugtige beenen, 't welk nergens anders van daan komt, als dat de Vena cava, en de Venae crurales door de persinge van de dragt soo gedrukt werden, en datse op de selve wyse als boven van de hond gesegt is, moeten opswellen.

De meisjes in haar jonge jaren veel suir etende en sig naakt kleedende, vervallen in een dik en tay loopend bloed, uit welke de chlorosis bestaat, sijnde een

[p. 329]

siekte, waardoor de vrijsters, ontrent de tijd dat zy haar stonden krijgen, bleik of uit de geel-groenen sien. Want hare huid en andere deelen werden mede volgens de bovenste reden met die slijmigheden op gepropt.

De kliertjes in de lijfmoeder op gelijke wyse met dit trage vogt belemmert sijnde, maken daar mede een sugt, of op gestopte stonden.

Soo nu in den onderbuik, in het hooft oft borst, dese arteriale water-vaatjes soodanig beledigt werden, als we gesegt hebben, kan het gebeuren, dat het water uit-berst en allenxkens uit-sijpert, waar uit een water-sugt van een particuliere holte kan ontstaan.

Dit water dan dus geduirig uitlekkende, kan daar in de mond geen speeksel, door gebrek van vogt, gescheiden werden, daarom sijn de watersugtige soo dorstig.

Wanneer de watersugtige genesen, is het water gemeenlijk nog buiten sijn vaten niet geweest, en daarom kan het door de warmte en warme dingen ligtelijk te regte komen.

Het blijkt evenwel, dat het buiten gevate water, somtijds in sijn vaten komt, en wederom loopt als sy genesen, en het ook uit de bovengeschrevene hond bleek, in welke het water uit liep, en na dat de band was los gemaakt, ging het water wederom weg: een teiken dat het in sijn vaatjes moet in gekomen sijn. De reden hier van is vry duister, maar als men besiet, dat'er in de vliesige deelen een geduirige systole en diastole is, sou het konnen gebeuren dat door een geduige persinge de water-deeltjes wederom in de pijpjes gingen, daarse waren uitgeglibbert. Maar sal men vragen, of er pijpjes open sijn, daar dit water in gaat? soo antwoord ik, dat'er noodsakelijk pijpjes, oft wegen moeten sijn, dewijl het water el-

[p. 330]

ders uitgekomen is: is 't dan elders uitgekomen, moet het ook daar in konnen gaan: even gelijk als men siet dat eenige fijne medicamenten door de huid in het bloed konnen dringen: Want al is 't dat men de wegen niet en siet, soo konnen sy daarom daar egter wel zijn.

Door het purgeren raken sommige mede dikwijls veel water quijt: dit komt meest mein ik van dat de deeltjes der purgatie de darmen prikkelen, door welker prikkelinge, de vliesen en by gevolg verscheide water-vaatjes werden getrokken, door welke of veel water in de darmen werd uit genepen, of dat het water voortloopt tot sijn behoorlijke plaats, waar door de siekten verligtinge gevoelen.

Nog isser een soort van water-sugt diese tympanites noemen, die eigentlijk geen water-sugt is, maar wel een oorsaak daar toe kan sijn: in dese quaal is den onderbuik seer opgespannen, op welke men slaande een geluid geeft als een trommel.

De oorsaak hier van is geen windigheid in den onderbuik, gelijk men pleeg te meinen, want dat is maar een gevolg daar van: Maar het is een opspanninge des onderbuiks, een soort van kramp oft liever tetanus, in welke die vliesen door de senuwen werden opgespannen en opgerekt, door een manier van convulsie: want neemt in de vijfde figuur dat C een senuw is, en het vlies A door het trekken van C opgespannen werd, soo moeten de ingewanden, voornamelijk de darmen door een gat B met wind oft logt opgevult werden, even gelijk als de zyden van een blaas-balk niet konnen verwijd werden, ten zy de wind door het gat in komt, alsoo seg ik kan het peritonaeum oft andere deelen niet opgespannen werden, ten sy de logt ook door de mond, of aftrek-gat weder in komen, want tussen beide kan geen ydelheid sijn. De darmen dan dus vervult sijnde met een logt, vervullen den onderbuik, en doen die een ge-

[p. 331]

luid geven als een trommel, daarom ook trommel-buik genoemt.

Door dese opspanninge moet het ook gebeuren, dat de bloed-vaten geperst werden, waar door op de wijse als boven in de regte water-sugt gesegt is, een water-sugt op volgen kan, en daarom van sommige trommel water gehieten is.

Het gebeurt in de watersugtige, dat als het nieuwe oft volle maan is, der selver deelen, meer uitsetten, en dikker met water opgevult werden. Maar als ik de reden hier van sal op-snuffelen, mein ik dat die in de meerdere of mindere persinge des logts gelegen is: namelijk, dat als'er veel ligt van de maan op onsen aartkloot werd gestraalt, de hemels bolletjes die de persinge maken soo veel kragts op onse lighamen en sappen niet en hebben, als wanneer, dat ligt, de maan quartier sijnde, soo veel tot ons niet en straalt.