Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne (1683)

Informatie terzijde

Titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne
Afbeelding van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyneToon afbeelding van titelpagina van De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (2.97 MB)

ebook (4.38 MB)

XML (0.84 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/natuurwetenschappen/geneeskunde


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De Kartesiaanse academie ofte, institutie der medicyne

(1683)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende
[pagina 408]
[p. 408]

XXI. Hooft-Stuk.
Van de middelen die alle Quaadaardigheden en vergiften tegen gaan, antidota gesegt.

DE vergiften komen ons aan door een fenynige logt en uitwaseming van vergiftige lighamen, of door het innemen van fenyn, oft door steken oft beten van eenige fenynige gedierten.

Het fenyn dan datwe uit de logt oft door eenige quade uitvloeysels inademen, bestaat in een vergiftig suur, 't welk ons bloed van tyd tot tyd verdikt en stolt: de middelen dan dienen daar toegebruikt uit vlugge oliagtige souten, welke ons lighaams sappen zoodanig bewegen dat'er een sweeten na volgt, zoo dat in dese gelegentheid alle de middelen goed zyn welke sweet-dryven, en vlug van deelen zyn, want daar door werd het verdikte bloed wederom aan het bewegen gebragt, en het suur dat wasemt uit. De voornaamste hier toe zyn de volgende:

Rad. Contrayervae,
       Scorzonerae:
       Allii,
       Angelicae,
       Gentianae,
Vincetoxici,
       Valerianae,
       Petasitidis,
       Ostrutii,
       Chinae,
       Sarsae Parillae,
[pagina 409]
[p. 409]
Folior. Scordii,
       Cardui Benèdicti.
       Lauri,
       Rorismarini,
       Nicotianae,
       Rutae,
       Sabinae,
Cort. Arantiorum,
       Citri,
       Cinamomi,
Lig. Sanctum,
       Sassaphras,
Flor. Croci.
       Lavendulae,
       Liliorum Convallium,
       Cardamomi,
       Cardui Bened.
       Dauci,
       Foeniculi,
       Sinapi,
Caryophylli,
Piper,
Macis,
Myrrha,
Caphura,
Terebinthina,
Thus,
Mastix,
Besoar Orient & Occid.
Bufones Sicc.
Castoreum,
Moschus,
Stercora Animalium,
Spiritus Volatiles & Aromatici.
Tincturae Volatiles & Aromatici.
Salia Volatiles & Aromatici.
Olea.
[pagina 410]
[p. 410]

Dese dan zyn bequaam genoeg om het fenyn buiten het lighaam te brengen, om datse uit werkelyke deeltjes bestaan, en niet alleen de diaphoresis maar ook het bloed zoo zeer woelend maken, datse het sweet verwekken. Onder het gebruik van dit middel is het thee-water tot sweetens toe gedronken zeer nuttig, want dese drank bevordert het sweeten geweldig, en doet met eenen het fenyn door het pissen afsetten.

Het tweede soort van vergift bestaat hier in, dat men het door de mond ingeeft of inneemt, de ligste daar van is het suur, daar na het arcenicum, auripigmentum, sandaracha graecorum, sublimatum en diergelyke.

Dat het suur vergift is, blykt hier uit, dat als ymand een mingele of twee azyn gedronken heeft, zal hy een doodelyke koors terstond op zyn hals krygen, gelyk het aan een boer gebeurt is, welke men in plaats van wyn, azyn hadde te suipen gegeven, en daar van stierf. Ten anderen is het een oorzaak, dat we na des zelfs gebruik een dik bloed krygen, waar uit menigte qualen spruiten. Nu die dit vergif te veel in zyn lighaam heeft, behoeft maar temperantia te gebruiken en goede sweet-middelen, zoo zal hy van tijd tot tijd daar allenxkens van geraken.

Die nu de vergiften van rottekruid, en diergelyke ingenomen heeft, moet terstond met olie oft geboterd bier het zelve zoeken uit te braken, eer het eenige doorknaginge in de maag gedaan heeft, want dese vergiften maken eerst braken oft een bloed-loop, daar na trekkingen en doorknagingen; Dese komen nergens anders van daan als van een zeer groot suur daar den arsenicum, sublimatum en diergelijke uit bestaan, welke eerst los gemaakt zijnde door de klier-sappen der maag en darmen, maken door haar prikkelinge eerst een grooter beweginge in de maag of darmen, waar uit de loop oft braken ontstaan: Soo

[pagina 411]
[p. 411]

dese beweginge niet ras op en houd, volgen daar trekkingen en met eenen dooretingen, en het vuur oft gangraena. Het bloed onderwylen met dese sappen besmet rakende, stollen terstond en de lyder raakt om hals. Daarom zijn de braak-middelen hier de beste: Na het braken mag men wel wat Spaanse wijn oft Meede gebruiken, want het overige van dese punten werd in de armtjes van de swavelige vettigheid deser wyn genomen: Ten anderen moet men dadelyk sweet-middelen gebruiken om het bloed van het stollen te beletten, en niet eens maar verscheide reisen; meel met melk gekookt, vygen, suiker en honig, fullen mede veel doen om dit fenyn te temmen. Den opium in een groote quantiteit ingenomen, doet zeer veel nuts.

De fenynigheid van eenige beesten is tweederlei, want sommige quetsen door haar speeksel in 't byten, 't welk als een ferment onse vogten des lighaams ontsteken, welk fenyn mede alderbest met sweeten weg geraakt, bestaande uit vlugge dingen, en diergelyke antidota mede op het beledigde deelgelegt. De andere fenynigheid komt ons aan door steken, welke angels menigmaals verscheide weerhaken hebben, en de veseltjes die in onse pesen zijn sommige breken en sommige maar half quetsen, waar door dan trekkingen ontstaan: Hier toe moet men dan ook de sweet-middelen refereren, en handelen het deel gelyk in onse Chirurgie getoont is.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken