Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden (1698)

Informatie terzijde

Titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden
Afbeelding van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruidenToon afbeelding van titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.77 MB)

ebook (8.42 MB)

XML (1.11 MB)

tekstbestand






Illustrators

Jan Luyken

Caspar Luyken



Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

(1698)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

CCCCLXXV. Hoofd-stuk. Tithymallus, Wolfs-melk, Sonne-wende.

D'Eerste noemt men Tithymallus Characias, ofte Wolfs-melk mannetjen; en dese is vyfderlei: d'eerste deser heeft een ronde, roode struik, somtyds van twee voeten hoog, zynde sonder geschiktheid met dunne, langwerpige, smalle bladen bewassen: een ofte meer der oudste struiken ryst wat hooger op sonder bladen aan syn stam, behoudende nogtans de teikenen van de afgevalle bladen; op welkers top een getakte en wyd uitgebreide kroon, die met ronde blaadjes begroent is, staande in manieren over malkanderen, als Deur-was; tusschen dese komen kleine, geele, mosagtige bloemtjes: waar na driekantige saad-huisjes volgen, zynde vol wit, voos merg, in welke het zaad besloten is. De wortel is hard, houtagtig, en met menigte veselen behangen.

[pagina 579]
[p. 579]

De tweede van het Manneken heeft wat harder bladen; de struik is selden soo rood, en is bovenwaarts gebladert.

De derde deser heeft een bleeke ofte witagtige struik, en is heel beblaad; werd wel anderhalven voet hoog en hooger. De bladen zyn langwerpig, smal, witagtig, en als met een dunne dons overtrokken. Is wat korter van kroon, en meer in een gedrongen.

De vierde heeft een weinig kleinder bladen dan d'eerste en tweede, ook wit en grys, maar niet donsig. De bloem-krans is uit den groenen geel: welke, eer sy haar uitbreid, wel na een amandel gelykend. De wortel is matig dik en lang; en diep nederwaarts groeijende.

De vyfde van het Manneken heeft wel langwerpige bladen, maar loopen spits toe, rontom wat geschaart, en bleek-groen.

Het Wyfjes Wolfs-melk heeft veele ronde, en eenigsins ter aarden neder hellende struikjes, wassende selden een voet hoog; en dese werden begroent met veele korte, breedagtige bladen, die met een stekend doorntjen spits toe loopen, zynde wat witagtig, kaal en glad.

Zee-Wolfs-melk wast met verscheide dunne, bleek-roode struikjes wel ontrent de twee voeten hoog, begroent met veele, kleine, smalle, langwerpige, witagtige, en digt by een wassende blaadjes: de bloem-kransjes zyn niet wyd uitgebreid. Maar als dit in de hoven geplant werd, werd het grooter, en de bladen wasschen verder van malkanderen.

De Sonne-wende wast gemeenlyk een span, en selden een voet hoog, soo genaamt om dat des selfs kroon zig gemeenelyk na de Sonne toewend: het struikjen is somtyds wat purperagtig: de selve is met weinige, korte, breedagtige dunne blaadjes over-

[pagina 580]
[p. 580]

hands bewassen. Het verbreid zig boven in een wyde kroon: de bloemtjes zyn geel, het zaad en de zaad-huisjes veel kleender dan de voorige. De wortel is dun, veselig en wit.

Een vyfde is de Cypressen-Wolfs-melk, om dat de bladen eenigsins na die van de Cypresse-boom gelykenen: want sy zyn lang en seer smal, teer en dun, hebbende aan de syden verscheide takjes. Het struikjen, dat veeltyds rond en roodagtig is, wast ruim een halve voet hoog. De krans, die in 't midden voortkomt, heeft ronde, kleine, purper-verwige ofte paarse blaadjes, als den deur-was byna geplaatst: de bloemtjes en zaad-huisjes zyn klein: en de wortel geveselt.

Van dese is nog een soort, wast een vinger langte hoog, en is voorts veel tengerder dan het voorige.

Het sesde heeft veel breeder bladen; wast wel twee voeten hoog: de bloemtjes uit den geelen purperagtig.

Wanneer de bladen, struik ofte wortel van dese gewassen gebroken werd, vloeid daar een vogt uit als witte melk, dog scherp en bitter van smaak.

Alle dese soorten wassen in de hoven der Liefhebbers: maar d'eerste vind men hier wel in de riet-landen: en de Zee-Wolfs-melk in de duin-valeijen: de Sonne-wende, anders kroontjes-kruid, vind men veel onder het gesaaide in de moes-tuinen, en by de heiningen en schutsels: sy bloeijen alle meest in de Somer, d'eene wat vroeger en d'andere wat later.

Alle dese gewassen doen seer sterk de maag en darmen beroeren, voornamelyk het witte sap, maar werden daarom niet gebruikt: alsoo sy groote buik-ween konnen maken, ende bloed doen afgaan, want het kan gemakkelyk blaren en gaten in de huid maken, gelyk als de Spaanse vliegen: van het gedroogde witte sap kan men een half grein seffens in-

[pagina 581]
[p. 581]

geven, in gedaante van een kleen bolletjen. De wortels en de bladen agt men wat swakker van kragten te zyn.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken