Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden (1698)

Informatie terzijde

Titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden
Afbeelding van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruidenToon afbeelding van titelpagina van Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (6.77 MB)

ebook (8.42 MB)

XML (1.11 MB)

tekstbestand






Illustrators

Jan Luyken

Caspar Luyken



Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)
non-fictie/natuurwetenschappen/biologie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Den Neder-landschen herbarius ofte kruid-boek der voornaamste kruiden

(1698)–Steven Blankaart–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

CCCCCIV. Hoofd-stuk. Vitis Vinifera, Wyngaart.

DE Wyngaart is een heester, die zig selfs niet kan oprigten, maar men moet deselvige leiden aan latten, die tegens de latten ofte muuren staan: of sy werden onder kort afgesneden, en d'uitschietende ranken werden aan regt op staande staken opgebonden: en van ouds pleeg men die op de olmen en andere boomen te laten klimmen: de stam is redelyk dik, voornamelyk wanneer die wat bejaart is; welkers bast donker-bruin is, gespleten en als geduirig vervellende: maar de jarige ranken zyn geelder, asch-graauwer en gaver van bast. Uit de botten van het oude hout en jarige ranken schieten alle jaren weder nieuwe, groene, seer lange ranken, zynde zeer beblaad, met klawieren en bloem-trosjes voorsien. Uit yder knoop, alwaar een botte is, schiet een groot gesteelt blad, hebbende ten minsten vyf groote hoeken, die menigmaals nog haar onderdeilingen en kervingen hebben, alle rontom getand: de groote is verscheiden, want de lange

[pagina 612]
[p. 612]

en rinsche Wyngaard heeft heele groote schoon-groene bladen, sommige zyn wat kleinder en duisterder groen: andere werden wat purperagtig, voornamelyk de blaauwe druif. Uit de schoot van de bladen komen trossen met kleine, groene, mosagtige bloemtjes: dese afvallende komen daar eerst seer kleine groene druifjes aan, die allenxkens tot in de Wyn-maand toe grooter en ryper werden: hare gedaante is rond of langwerpig; rood, swartagtig, blaauw en groen-glas koleurig, dat men witte noemt: daar benevens is de smaak rins, soet, muscadel, katte-pisagtig, enz. Sy wassen alle aan eenen bos, zynde met verscheide steelen en steeltjes daar aan vast, somtyds van vyf ofte ses pond. Haar sap is in een dun dog taey vlies als in een blaas besloten: hebbende van binnen een ofte meer korlen, alhoewel men die mede sonder korlen, dog selden, vind: dese zyn langwerpig, peers-gewys, hebbende aan eene zyde een voortjen van boven tot beneden toe, hard, en vrang van smaak, met eenig wit merg van binnen. De wortel is houtagtig, diep sinkende, en sig in verscheide takken verspreidende: ontrent de bladen komen gemeenelyk dubbele klawieren, om zig overal aan vast te maken.

De Krent-wyngaart is dese ganschelyk gelyk, maar is in alles kleender, heeft blaauwe ofte glas-groene zeer zoete, dog zeer kleene druifjes.

Een derde is d'eerste gelyk, alleen dat de bladen diep gesnippelt zyn: en van het gemeen Peterseli-Wyngaart genaamt. De druiven zyn rond en soet.

d'Eerste soort is de gemeenste, en werden alhier agter de huisen tegens de muuren, en in de hoven tegens de schuttingen genoegsaam gevonden: maar de twee andere ziet men seldender. Sy werden afgezet door de wortel, ofte de nieuwe takken werden in d'aarde gelegt, tot dat sy nieuwe wortelen heeft

[pagina 613]
[p. 613]

gemaakt, dan soo sal die loot, welke naast de wyngaart is, verkeert groeijen, soo men hem digt by de wyngaart afsnyd, en dan de nieuwe wortel midden door deilt. Sy konnen mede van korlen voortkomen, maar dat heeft lange tyd.

Uit de onrype druiven werd een sap geperst, dat men Verjuis noemt. Het sap uit de rype werd Most genaamt. Welke gegist ofte gewerkt zynde glas-koleurige wyn geeft, maar de blaauwe druiven op haar schillen werkende, geven roode wyn, alsoo dan de koleur uit de schillen getrokken werd, en alle dese wynen hebben seer veele benamingen en smaken. Dese wynen overgehaalt werdende, geven Brandewyn. Uit de uitgedrukte druiven maakt men Spaans-groen en koper-rood, ook azyn. Uit de stelen en risten der druiven maakt men mede azyn. De wyn in tonnen werkende, koomt rontom de ton van binnen een steenagtigheid zig vast te setten, dat men Wyn-steen noemt: maar het drabbige saksel is de Wyn-moer. De gedroogde druiven zyn ronde ofte lange Rosynen, maar van de kleinste druif zyn Krenten. Hoe de druiven ryper zyn en soeter, hoe beter wyn, maar geeft minder brandewyn: maar hoe de wyn dunder is, hoe sy slegter wyn, en meerder brandewyn geeft. Uit het hout kan een sout gehaalt werden, dat beter is dan de pot-as, en schuurt het tin als silver, behalven dat de selvige seer dienstig in de Genees-kunde is: aldus maakt men uit de wyn-steen des zelfs room, krystal, olie, geest en zout, tot verscheide gebreken nuttig.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken