Een nette verhandeling van de leger-ziekten, als mede van de scheeps-ziekten

[p. 21]

Het IV. Hoofd-Stuk. Van de Scheurbuikige stinkenden Adem.

HEt is een onverdrachelijke quaal in gezelschappen te zijn, of dat d’ Officieren in een kring op het veld staan met elkanderen te praaten, dat ’er een onder is welkers Adem stinkt. En deze stank komt of uit de Longe, of uit een verdorve Speeksel. Aangaande de Long, deze kan verdorven en voor een gedeelte rot zijn, waar door ingeademde logt, weder uitgeademd werdende, niet zonder stinkende deeltjes kan uitgeblazen werden; even als de logt, welke voorby een verrotte doode kreng passeerende, de stinkende deeltjes met zig sleept: het zelvige heeft men mede in wel-riekende dingen, als Mostaart-bloeyende Velden, Muscus, Apothekers- en Drogiste-Winkels; ja zelfs van verre ruikt men het Kaneel-voortbrengende Eiland Ceilon. Dit dan dus zijnde, moet zoodanigen stinkenden logt een yder verveelen.

De tweede oorzaak is dan een verdorve Speeksel, voornamelijk in den ogtend-stond, want als een dik Speeksel te traag in de mond sijperd, moet het bederven, want het zelvige bestaat uit veele beweeglijke deeltjes, wel-

[p. 22]

ke, zoo die haar snelle voort-loop niet hebben, komen zy te rotten en te stinken: dit geschied zoo zeer niet door den dag, als wel in den morgen-stond, wanneer men eerst opgestaan is; de reden is, dat als men door den dag de tong door spreken als anders meerder en dikwijlder beweegd, het Speeksel veel eerder uit de Speeksel-buisjes, en Speeksel-kliertjes gelokt werd, het welke bygevolg minder stank veroorzaakt. Hier by komt nog dat men de Tanden laat begroeijen met vuiligheid, of dat ’er holle Tanden in de mond zijn, in welke het eeten blijft zitten. Ik zal hier niet spreken van die stinkende monden uit veel zuipen, Tabak rooken, het eeten van Look en Ajuin, &c. verkregen, want als men die niet gebruikt, zal de stank haast overgaan: ten waare door veel Tabak en Brandewijn de Longe bedorven was, dat, zoo in 't Leger als op lange Scheeps-vaarten, als zy voornamelijk aan land komen, en te veel provisie op doen, gebeurd.

Zoo de quaal uit de Longe koomt, moet men een bequaame Balsamum Sulphuris gebruiken, en men kan zig op volgende daar van bedienen: Als

Recipe. Ol. rapar. of

Lini, unc. x.

Fl. Sulph. unc. j.

Sal. Tartari, dr. j.

[p. 23]

Laat dit zagjes met malkanderen koken, tot het de dikte van een Balsem heeft, het welke men afgiet, als het koud geworden is; hier by mag men dan wel een half once gedistilleerde Anijs-oly mengen: hier van mag men dagelijks eenige droppelen gebruiken: ook mag men daar de Peruviaanse Balsem wel onder mengen, als mede den Oleum Terebinthina: voorts kan men deze Balsem tot veele andere qualen gebruiken, welke haar werkinge zal doen, na de Olyen welke men daar onder vermengen wil; want men kan daar den Oleum Succini, Sabina, Juneperi, &c. by doen tegens Graveel, opstopping van Water, en Stonden, &c. Die nu van de Borst-qualen meer begeere te weete, leeze mijn Nieuw-ligtende Praktijk der Medicijnen, alwaar hy zal vinden, dat hem verder dienstig is.

Aangaande den stinkenden Adem van het Speeksel, daar van zijn de middelen tweederley, namelijk uiterlijke en innerlijke. De Uiterlijke zijn, dat men alle ogtend en voornamelijk des avonds de mond en tanden met fris water spoeld, op dat de vuiligheid tusschen de tanden uitgespoeld werde, en het loome en stinkend Speeksel ten monde uit geraake, zoo zal de stank, zoo niet ten eenemaal, ten minsten voor een groot gedeelte verdwijnen: ook zullen de holle- en stinkende tanden, daar door gezuiverd werden: daar

[p. 24]

by kan men iets kauwen, om die stinkendheid te verdooven, als Petersely, Munt, Anijs- en Kerwe-zaad, Florentijnse Iris, Nagelen, Kaneel en diergelijke.

d’ Innerlijke middelen zijn, welke het Bloed en Speeksel verdunnen, op dat het nalaate lijmig te wezen, en in de Speeksel buiten te bederven; en hier toe dienen de Scheurbuiks-middelen van Look, Lepel-bladen, Peper-wortel, Radijs, Tuin-kers, Bekeboom, Staal-middelen; geest van Lepel-bladen, het Salvolatile Antiscorbuticum, het Salvolatile oliosum, &c. ziet hier van verder in mijn Boek van de Scheurbuik.