Verhandelinge van de opvoedinge en ziekten der kinderen

Negende Hooft-stuk. Van de Krawagie en Ruidigheden der Kinderen.

I.

ALhoewel de Krawagie oft Schurfdigheid zo jonge Kinderen als oude aantreft, zo schijnt echter, dat'er de Kinderen meest mede zijn gequollen: en komt gemeenlyk tussen de gevrigten van de Vingers, en toonen, in gedaante eerst als roode Puisjes, die daar na door het geduirig krauwen en vryven open geraken, en kleine sweertjes vertoonen, welke droogende een korst op komt, en een leelyk aanzien geeft. Deze Puisjes jeuken vry veel, voornamelijk des avonds.

II.

De Oorsaak nu deser Puisjes schijnt niet anders te zijn dat een Verstoptheid uit de verdikte vochten des huids: Welke verdikkinge geen ander oorsprong schijnt te hebben als van een

[p. 250]

zuur, dat zoodanig geproportioneert is, dat het juist door de pijpjes van de huid der gevrigten van handen en voeten, de vochten doet vertragen, want gelyk de pypjes van ons lichaam op een menigte wysen kan veranderen, alzoo werden de zelve mede op menigerhande wysen verstopt, na dat, zeg ik, het zuur dus of zoo geproportioneert is de sappen te verdikken. 't Is dan, om kort te zijn mede gelijk alle andere Ziekten een Verstoppinge.

III.

Deze Schurft komt meest in de Herfst, na dat de Kinderen zich in de Somer te veel met Ooft-vruchten overladen hebben, voornamelijk wanneerze in den Bogaart gaan, en de afgevalle onrype Appelen en Peren oprapen en eten: Waar door hare sappen, die dan dikmaals noch vol slym zijn, noodsakelijk moeten verdikken, en dewijl de Somer de sappen noch in een redelyke beweginge houd, zoo weten zy noch zoo ras van deze Krawagie niet, maar als de Herfst nadert, en de koude meerder overhand krijgt, werden onze vochten zoo sterk niet bewogen als in de Somer, darom verdikken zy gelijk de jeu van vleis, die zo lange vloeybaar blyft als zy warm is, maar koud geworden zijnde, verstyftze terstond, zoo is't dan mede in ons lichaam, dat door de koude van den Herfst die sappen aldaar in de huid komen te stremmen.

[p. 251]

IV.

De jeukte werd gebaart, zoo ras deze verdikte sappen een weinig warm werden, beginnen zy wat meer te broeyen, waar door het zuur en het Alcali met malkanderen hakt en kerft, zoodanig egter, dat het de substantie der vaste deelen, niet ganschelijk verderft, maar brengt daar alleen een jeukte in, dat is, die deeltjes werden zagjes tegens de zyden van de Zenuw-vezeltjes gedreven, die ons geen pijn, maar een gedachte van een liefelijker pijn, dat is, een jeukte voortbrengen.

V.

Maar waarom verwakkert deze jeukte meest als sy warm zijn, of als ze des avonds te bedde leggen? Hier moet ik op antwoorden, dat de warmte oorsaak is van een meerdere broeyinge in de verstopte pypjes, die te voren, 't lichaam koud zijnde, niet en was. Dit dan waar zijnde, is het zeker, gelijk we terstond zeiden, dat het Alcali en Acidum, zijnde styve deeltjes, tegens de zenuwvezeltjes meer bewogen werden als te voren. En deze warmte werd veroorsaakt, zo ras we te bed zijn, en ons toedekken, want de deeltjes die uit ons lichaam vliegen, konnen in de vrye locht niet komen, daarom blyven zy tussen de dekens en ons lichaam, en maken een meerdere warmte als te voren.

[p. 252]

VI.

De Genesinge bestaat dan alleen hier in, datwe het overvloedige suur en slym uit de sappen weg-nemen, waar toe innerlyk ons Sal Volatile Oleosum en andere vlugge zouten dagelijks konnen gebruikt werden: als ook de Alcalia Fixa: Decocta ex Guajaco, Salsa Parilla en China. De Theé en Coffeé drank; Alcalia om te sweeten en zo voorts.

VII.

Uiterlijke middelen zijn mede Alcalia, voornamelijk die wat beweginge konnen bybrengen, onder welke de Mercurialia de minste niet en zijn, want die hebben zodanigen Figuur, datze lichtelijk door de pijpjes van de huid konnen heen dringen, en het zuur opslurpen: En dit kan men maken met een witte precipitaat, onder eenig vet te mengen en daar dagelyks mede te smeeren. Ik zal vorder eenige ander staaltjes ophalen, die ik weet dat seer goed zijn gevonden,

Als

Recipe Aceti, unc. Viginti

Olei Raparum, unc. decem.

Kooktze tot alle den Azijn vervlogen is, doet'er dan by

Florum Sulphuris, unc. quatuor.

Pulv. Piperis, unc. duas.

M. F. Unguentum.

[p. 253]

Of

Recipe Tabaci Libr. unam.

Vini Gallici unc. quadraginta.

M. F. Tinctura.

Men neemt ook wel Boskruid, dat uit Salpeter, Swavel, en houtskolen bestaat, en die mengt men onder Brandewijn of Vet, en daar strykt men dagelyks mede.

VIII.

Voorts moetenze een goede levens-regel houden, en zich van alle Ooft-vruchten, zuur en slym makende dingen onthouden: het lichaam oefenen, op dat de sappen weder aan de gang mogen geraken, want het veel zitten is hier vry schadelijk.

Siet hier van meerder in mijn Chirurgie.