Iwein van Aelst (1128); Het blijspel van Mevrouw de Caumartin

[p. 10]

II.

Des anderen daegs zeide de portier van het huis, waerin Julius De l'Hôpital een schamel vertrek bewoonde, tot dezen: Men heeft voor u dit pakketje gebragt. Julius was niet gewoon iets te ontvangen. Hy had geene bloedverwanten, die hem schreven; geene schuldeischers, die hem konden dagvaerden. Zóó arm was hy. Hy opende dus met eenige drift het pakketje. Hy vond zyn eigen zakboekje en dit briefje:

‘Mynheer!

Myn neef Roger Henri heeft uw eigendom toevallig gevonden. Wy nemen de vryheid het u terug te zenden.

[p. 11]

Om uw adres te weten, heb ik het moeten inzien. Ik verlang niets vuriger, dan u in persoon daervoor verschooning te vragen, zoo gy my de eer van een bezoek schenken wilt.

Marie Jean, baron de Breteuil.’

Er volgde eene aenwyzing van woonplaets, en het uer, waerop de baron te spreken was.

De l'Hôpital was noch lomp, noch opzettelyk zonderling, noch zoo zeer een natuermensch, of hy vond het raedzaem die aenwyzing te volgen.

De baron de Breteuil was by weinigen onbekend. Julius vermoedde in hem een' beschermer. Eene bittere grimlach plooide zich om zynen mond. - Nogmaels eene proef genomen! sprak hy, toen hy in des barons kabinet werd binnen geleid.

De aenzienlyke man ontving hem met de welwillende beleefdheid, waervan sommige grooten zoo zeer den tact hebben, en die by hen opregte hartelykheid byna vergoedt.

De baron had het zakboekje van Julius ingezien. Hy had, in zyne los daerheen geworpene zinsneden, de vrye uitstorting van een overkropt gemoed, en bovenal den man van talent, herkend. Hy had met zyne vlugge bevatting, verdienste, zielenadel, miskenning, teleurstelling, behoefte gevonden in die pynlyke klagten, in de

[p. 12]

onsamenhangende plannen, in die brandende satyres. Hy had den man willen kennen, die zoo onbekend was, by het bezit van zoo vele bouwstoffen tot verheffing. En dat was het, wat hy Julius zeide.’

De jonkman antwoordde met vertrouwelykheid:

- ‘Myne geschiedenis is als die van vele anderen. Brave ouders, die hun klein vermogen hebben uitgeput, om myne studien goed te maken. Een vader, die sterft, en niets nalaet dan eene blinde moeder, die verpleging behoeft, en eene onmondige zuster, die weinig kans op een huwelyk heeft. Vlytige studien, want de arme studeert altyd vlytig. Eindelyk, myne wetenschap meester, zet ik my, vol moed en verwachting, met een eerlyk hart, in myne geboorteplaets, Parys, neder. Ik zal nu de vruchten genieten van lange inspanning; en de liefderyke opofferingen myner aenverwanten met bewyzen betalen. Hersenschimmen! er is voor my geene plaets. Ik troost my. Ik zal toch zaken vinden. Hersenschimmen! Myne onbekendheid en myne armoede trekken tusschen my en de maetschappy een' muer op. Na lang poogen ontmoet ik enkele beschermers. Zy willen my de wegen openen, die tot roem en fortuin leiden. Maer de middelen, die zy aenwyzen, zyn ongeoorloofd; ik zeg het hun, zy halen de schouders op, lachen my uit, en verlaten my. Nóg geef ik geene hoop verloren, ik verbubbel myne moeite. Ik verneder my tot verzoe-

[p. 13]

ken, tot bidden. Ik bezoek de antichambres der grooten, de voorzalen der ministers. Vergeef het myner gekreukte eerzucht, Heer baron! de magt, die ik huldigen moet, is meestal de ondeugd of de dwaesheid. Ik zie my altyd teruggeduwd door de behendigheid van anderen, of ik stuit op myne eigene beschroomdheid, of op myne weinige toegeeflykheid. De menschen willen gevleid zyn, en het is myn noodlot, dat ik hen hekelen moet. De maetschappy en ik verdregen elkander hoe langer hoe minder: want ik heb zes jaren lang tegen haer geworsteld. Wy hebben geen van beiden gewonnen; maer ik ben den stryd hartelyk moede. Daerby komt nog een huwelyk, eene vrouw, die ik in myne ellende heb medegesleept.

- Gehuwd? - de baron schudde het hoofd.

- Niet in overyling, het kon niet anders. Eene jeugdige, ongelukkige weeze, in de magt eener oude, gierige, plaegzieke moei, die eindigde, met haren kamerdienaer tot echtgenoot te nemen, en het meisje zonder eenige andere bescherming te laten dan myne liefde. Sinds onzen trouwdag is myne ellende altyd toegenomen. Ik leef thans van den handen-arbeid dier beide vrouwen!’ Die laetste zinsnede was een diepe wanhoopskreet; de ongelukkige scheen den afstand tusschen hem en den baron te vergeten, en de oogen met de hand bedekkende, zonk hy in eenen armstoel neder.

[p. 14]

- ‘Gryp moed! sprak de baron, met medelydenden ernst zyne hand vattende. Ik zou dat lang verhael van zoo veel jammeren niet geëischt hebben, zoo ik troost noch hoop voor u had.’

De jongeling zag op.

- ‘Geloof my, sprak de baron ernstig, doch vriendelyk, eene verdienste als de uwe mag niet zoo wegkwynen, of met zelfmoord eindigen, de maetschappy zelve verbiedt dat: zy is regtvaerdiger dan gy denkt; doch zy is als eene vrouw: zy gelooft wel aen zielenadel, aen verhevene hoedanigheden, aen echte kunde; maer zy wil ze zien in een bevallig onkleedsel, zy wil dat ze uitkomen en zichtbaer zyn. Haer verstand wil wel gelooven; maer hare zinnen moeten eerst overtuigd wezen. Gy kunt haer behagen, zoo gy haer behagen wilt. Maer de jeugd is niet toegevend. Zy gevoelt zich sterk en groot; zy heeft het hart vol poëzy, en noemt alle proza des werkelyken levens eene laegheid! De strikte braefheid is te streng; zy beoordeelt alles naer zich zelve, en ziet laeg neder op de zwakheden der wereld, die zy ondeugden noemt. Maer vooral miskende verdienste is weinig inschikkelyk; zy roept wraek over elke onschuldige ydelheid, en vergeet daerby, dat zy zelve ook der ydelheid inwilligt! Dat is geoorlofd aen hem, die onafhankelyk door het leven gaet; maer voor wie een huisgezin, zwakke wezens, in zyn lot deelen doet, is dat

[p. 15]

eene fout, eene groote fout zelfs, om het met geen' sterkeren naem te noemen.’

De l'Hôpital had in het eerst zuchtend, daerop byna verontwaerdigd, en eindelyk met tranen toegeluisterd.

De baron had eenen diepen blik geslagen in zyn hart. Het was zoo; hy verweet zich dikwerf, onder bittere zelfkwelling, die norsche deugd, die onverzettelyke strengheld, die wel afgeschrikt, maer geene achting had afgedwongen; en toen hy zich volmaekt vergeten en verlaten zag, had hy wel eens in stilte gewenscht, dat alles nog te herdoen ware. Ook ontglipte hem, by de laetste woorden des edelmans, eene beweging van toestemming, en toen deze er byvoegde: Gy moet meer buigzaem, meer toegevend zyn, wilt gy dat? antwoordde hy snel en besloten: Ja ik wil het!

Toen deelde de baron hem mede wat hy voor hem doen wilde.