|
| |
| |
| |
Lijst van illustraties
| 1 |
Miniatuur, begin 14e eeuw. De onderwijzer laat een leerling zijn rug ontbloten om de roedeslagen in ontvangst te nemen. Uit: Vivian Voss, Iene miene mutte ... Kinderen van alle tijden. Haarlem, 1978 |
6 |
| 2 |
Gravure naar Pieter Bruegel door P.a Merica, 1557. Atlas van Stolk, Rotterdam |
13 |
| 3 |
Roede en plak |
28 |
| 4 |
De toegeeflijke schooljuffrouw. Atlas van Stolk, Rotterdam |
29 |
| 5 |
Schoolinterieur met boekenborden. Houtsnede van J. van de Venne, 18de eeuw. Rijksmuseum, Amsterdam |
31 |
| 6 |
Fragment verzoekschrift van ouders in Kudelstaart, die in 1653 aandrongen op een buurtschool. Rijksarchief, Utrecht, St. Jan, nr. 1087 |
33 |
| 7 |
‘Franse tyrannie’ |
39 |
| 8 |
Letter C van het Vaderlandsch A-B boek voor de nederlandsche jeugd, 1781. Ets naar P. Wagenaar door C. Brouwer. Atlas van Stolk, Rotterdam |
41 |
| 9 |
Brief van een doofstom meisje uit een armenhuis, van Gerrigje Poel aan de regenten van het stadsambachtskinderhuis te Utrecht, 1773. GAU, Stadsarchief II nr. 1880 |
46 |
| 10 |
Proeve van tekenonderwijs door D. Eskes GAU, Archief Gereformeerd Burgerweeshuis. Verzameling Tekenstudies van Weeskinderen 18de eeuw |
48 |
| 11 |
Twee prentjes uit: Historic van David, 1724. Universiteitsbibliotheek, Amsterdam |
56 |
| 12 |
Letter N van het Vaderlandsch A-B boek voor de nederlandsche jeugd, 1781. Ets naar P. Wagenaar door C. Brouwer. Atlas van Stolk, Rotterdam |
57 |
| 13 |
Schrijfvoorbeeld, 1760. GAU, Diakoniescholen, toonschriften |
59 |
| 14 |
De Schoolmeester. Ets van J. Luiken. Atlas van Stolk, Rotterdam |
69 |
| 15 |
Gravure van een school voor meisjes uit de deftige stand. Tussen 1650 en 1700. Atlas van Stolk, Rotterdam |
72 |
| 16 |
Schoolmeesterslessenaar met stoel. Op de klep de ‘ongeluksvogel’ welke door de onderwijzer naar een lastige leerling werd geworpen die het voorwerp moest terugbrengen om dan zijn bestraffing te ondergaan 18de eeuw |
75 |
| 17 |
Het overhoren van leerlingen. Ets van A. van Ostade, 17de eeuw. RIjksmuseum, Amsterdam |
75 |
| 18 |
School voor jongens en meisjes van Jan Steen. Met toestemming van de Hertog van Sutherland. National Gallery of Scotland, Edinburgh |
76 |
| 19 |
Boerenschool. Ets van L. Scherm, einde 17de eeuw. Rijksmuseum, Amsterdam |
77 |
| |
| |
| 20 |
Gravure van een voorname school voor kinderen uit de deftige stand, waar zowel jongens als meisjes onderwijs schijnen te genieten. Tussen 1650 en 1700. Atlas van Stok, Rotterdam |
78 |
| 21 |
Een nieuwelijks uitgevonden ABC-boek, uitgegeven door K.D(e) W(it), 1759 |
82 |
| 22 |
J.H. van der Palm (1763-1840), Agent van Nationale Opvoeding (1799-1801), Lid van de Raad van Binnenlandse Zaken (1801-1805) |
98 |
| 23 |
Letterrad van J.H. Niewold, begin 19de eeuw. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
105 |
| 24 |
Letterkast van De la Barre, leesmethode van P.J. Prinsen |
105 |
| 25 |
De school voor haveloze kinderen te Amsterdam. De werkschool en de leerschool. Ca. 1850. Lithografieën van P. Blommers. Uit: J.C. Vleggeert, Kinderarbeid in de negentiende eeuw. Bussum, 1967 |
108 |
| 26 |
‘De overdracht van de klassieke cultuur op de hedendaagse jeugd’. Gevelsteen boven de deur van de aula van het Murmellius-Gymnasium te Alkmaar |
124 |
| 27 |
G. Groen van Prinsterer (1801-1876) verdediger van de christelijke school |
137 |
| 28 |
J.J.L. van der Brugghen (1804-1863), ontwerper van de Lager Onderwijswet van 1857 |
138 |
| 29 |
Schoolklas uit ca. 1890. Rijksprentenkabinet, Leiden |
154 |
| 30 |
Hoogeveen's leesmethode |
157 |
| 31 |
Vertelselplaat bij de leesmethode van M.B. Hoogeveen, eerste versie door C. Jetses 1905; tweede versie ca. 1935. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
158 |
| 32 |
Het gebouw van de in 1816 opgerichte Rijkskweekschool voor Onderwijzers in Haarlem. Uit: Honderd Vijfentwintig Jaren Arbeid op het Onderwijsterrein 1836-1961. Groningen, 1961 |
161 |
| 33 |
Meester Crone, van 1878 tot 1915 hoofd der school in Oudemolen, Drenthe |
164 |
| 34 |
Zes- en zevenklassige lagere school met gymnastieklokaal uit 1926/27, Groningen, Heesterpoort, Zaagmuldersweg. De foto is van vlak na de bouw. Uit: H.F. Bruijel-van der Palm e.a., Scholen in Groningen. De ontwikkeling van het schoolgebouw voor het lager onderwijs in stad en land 1800-1940. Utrecht, 1986 |
167 |
| 35 |
Schoolfoto uit 1907. Rijksprentenkabinet, Leiden |
172 |
| 36 |
36 De arts S. Sr. Coronel (1827-1892), die diverse studies publiceerde over het bewaarschoolonderwijs en over het geestelijke en lichamelijke welzijn van schoolkinderen |
176 |
| 37 |
J.R. Thorbecke (1798-1872), ontwerper van de Wet op het Middelbaar Onderwijs van 1863 |
180 |
| 38 |
Getuigschrift, 1871. Atlas van Stolk, Rotterdam |
194 |
| 39 |
De eerste ambachtsschool in Nederland, opgericht door de Maatschappij voor den Werkenden Stand in de Gravenstraat te Amsterdam, 1861. Uit: Honderd Vijfentwintig Jaren Arbeid op het Onderwijsterrein 1836-1961. Groningen, 1961 |
202 |
| 40 |
Titelblad van het leerboek van Ponse, verschenen in drie delen, dat tientallen jaren een zekere vermaardheid als schoolboekje voor het landbouwonderwijs had |
206 |
| 41 |
Kookles, ca. 1920. Rijksprentenkabinet, Leiden |
209 |
| |
| |
| 42 |
Smeekschrift aan de Koning om de Lager Onderwijswet van 1878 niet te bekrachtigen |
215 |
| 43 |
School met den Bijbel, Moerdijk |
220 |
| 44 |
St.-Jozefschool, Leiden. Uit: Lager Onderwijs in de spiegel der geschiedenis. Samengesteld door J.H. Meijsen, Den Haag, 1976 |
223 |
| 45 |
H.J.A.M. Schaepman (1844-1903), leider der Rooms-Katholieken in de Tweede Kamer ten tijde van de schoolstrijd. |
225 |
| 46 |
Getuigschrift Openbare School voor Lager Onderwijs, Den Haag, 1932. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
232 |
| 47 |
Leesplank aap-noot-mies |
237 |
| 48 |
Fröbelklasje op de R.K. Nationale Tentoonstelling op Onderwijsgebied ‘Schoolstad’, gehouden in de Houtrusthallen te Den Haag van 27 maart tot en met 22 april 1948 |
241 |
| 49 |
Spotprent op de gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs |
245 |
| 50 |
J.Th. de Visser (1857-1932), eerste Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, onder wiens leiding de financiële gelijkstelling van het openbaar en bijzonder onderwijs geregeld werd. Uit: Lager Onderwijs in de spiegel der geschiedenis. Samengesteld door J.H. Meijsen, Den Haag, 1976 |
246 |
| 51 |
Jan Ligthart (1859-1916), aan het werk in zijn school te 's-Gravenhage. Uit: Lager Onderwijs in de spiegel der geschiedenis. Samengesteld door J.H. Meijsen, Den Haag, 1976 |
250 |
| 52 |
Maria Montessori (1870-1952) stichtster van het Montesssori-onderwijs |
252 |
| 53 |
Leesplaat no. 8 bij de leesmethode ‘van kindertaal tot moedertaal’ van Evers, Kuitert en Van der Velde, door J. Gabriëlse, ca. 1935. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
261 |
| 54 |
Leesplaat no. 4 ‘van kindertaal tot moedertaal’. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
261 |
| 55 |
Ambachtsschool te Doesburg, afdeling metaalbewerken, ca. 1930. Uit: J.W. van Petersen, De Lange Schoolweg. Een rondgang door de onderwijsgeschiedenis van de Liemers en Doesburg. Zutphen, 1984 |
276 |
| 56 |
De mast op de binnenplaats van de Rotterdamsche Zeevaartschool. ca-1930. Collectie Nationaal Schoolmuseum, Rotterdam |
278 |
| 57 |
J.M.L.Th. Cals (19..-19..). Minister van Onderwijs onder wiens leiding de ‘mammoetwet’ werd ingevoerd. Schilderij van Karel van Veen. Uit: Lager Onderwijs in de spiegel der geschiedenis. Samengesteld door J.H. Meijsen, Den Haag, 1976 |
284 |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd