U

Ulenspieghel

Middelnederlands zogenoemd volksboek, overgeleverd in verschillende 16de-eeuwse drukken, waarvan de oudste, uit Antwerpen, gedrukt bij Michiel Hillen van Hoochstraten, uit ca 1525 dateert. Tijl Uilenspiegel is de hoofdfiguur in een grote verzameling anekdoten van verschillende herkomst. De Nederlandse Ulenspieghel is gebaseerd op een van de vele Duitse versies. De anekdoten stellen met slimmigheden en woordgrappen de onnozelheid aan de kaak van degenen die Uilenspiegels pad kruisen, waarbij plaatsnamen en dateringen de waarheid van de verhaaltjes moeten onderstrepen. Vooral bij de in de steden opkomende burgerij waren dergelijke bundels in de 15de en 16de eeuw zeer populair.

Uitgaven:

D.Th. Enklaar (ed.), Ulenspiegel (1943); L. Debaene en P. Heyns (ed.), Het volksboek van Ulenspieghel (1948).

Literatuur:

I.M. Bostelmann, Der niederdeutsche Ulenspiegel und seine Entwicklung in den Niederlanden (1940); D.Th. Enklaar, Uit Uilenspiegel's kring (1940); B. Peleman (ed.), In het spoor van Uilenspiegel, schalk en vrijheidsheld (1968); W.H.J. Dekker, `Ulenspieghel "Scalc" in muziek en literatuur', in Periscoop, 19 (1969); L. Debaene, `De betekenis van het oudste Vlaamse volksboek van Ulenspieghel', in Hulde-Album Prof.Dr. J.F. Vanderheyden (1970); P. Honegger, `Die flaemischen Drucke', in Idem (ed.), Ulenspiegel (1973); H.D.L. Vervliet, `The early Dutch edition of Till Eulenspiegel, A problem of dating', in Quaerendo, 3 (1973); D. Arendt, Eulenspiegel, ein Narrenspiegel der Gesellschaft (1978); G. Segers, L. Heyneman en W. de Decker, Uilenspiegel, wie ben jij? (1978); L. Geeraedts, `Uilenspiegel: Westeuropese filiaties', in Nederlands buitengaats, 9 (1979); P. Vriesema, `Over spotters, schelmen en een nonnenklooster', in Spektator, 9 (1979-1980); L. Geeraedts, `Ulenspiegel in den Niederlanden', in H. Blume en W. Wunderlich (ed.), H. Bote, Bilanz und Perspektiven der Forschung (1982); S. Sichtermann, `Zur Wirkungsgeschichte des Eulenspiegel-Stoffes', in H. Blume en W. Wunderlich (ed.), H. Bote, Bilanz und Perspektiven der Forschung (1982).

[F. van Thijn]