Briefwisseling 1930-1940. Deel 4

988. M. ter Braak aan E. du Perron
Den Haag, 5 Febr. '37

aant.

Beste Eddy Zooeven je stuk over ‘Lebak’ ontvangen. Het is een uitstekend artikel, en ook zwaar gedocumenteerd. Dank! Ik zal alleen een paar uitdrukkingen moeten veranderen, die voor de krant te ‘algemeen-scherp’ zijn, maar ik zal er voor zorgen, dat daardoor aan de scherpte van het stuk geen afbreuk wordt gedaan. Het is veel beter dat ik die kleinigheden zelf doe dan dat Schilt in de proef gaat veranderen. Helaas belet de afstand overleg vooraf, maar... ik ben geen Van Lennep. - Dit vooral, omdat ik met Schilt een paar dagen geleden uitvoerig sprak over je plan brieven voor Het Vad. te schrijven. Hij bleek daarmee in beginsel ingenomen, maar onmiddellijk begon hij over de Indische politiek, die (volgens hem) een ‘wespennest’ is, waaraan hij zich voor geen geld zegt te willen steken. Zijn concrete voorstel is dus dit: stuur een brief, als je iets hebt, maar vooral cultureel. Niets over de N.S.B. dus (tenzij natuurlijk indirect, via de cultuur, voor den beteren lezer). Hij wil voorloopig ook geen afspraak maken voor maandelijksche brieven, omdat hij de kat eerst uit den boom wil kijken (Sicut suus est mos). Mijn indruk is, dat hij gevarieerde copie over Indische dingen, die een ander, een gewoon journalist dus, niet leveren kan, graag wil hebben. Ik zou je dus aanraden om het zeker te probeeren. Een stijl wordt vanzelf gevonden, en er zit ongetwijfeld iets in. Laat in vredesnaam de politiek zwemmen, want anders gaat hij toch amendeeren. Ik ken dat. Gevaarlijk voor een krant is vooral: het algemeene, het toespreken van ‘de’ ambtenaren b.v., waardoor alle ambtenaren nijdig worden en gaan protesteeren. Terwijl je precies hetzelfde tegen den incidenteelen ambtenaar kunt zeggen, als je niet generaliseert. Voor mij is dit eigenlijk het voornaamste tactische verschil tusschen tijdschrift

[p. 89]

en krantenartikel. In dien geest zal ik dan ook een beetje in je Lebak-stuk moeten knoeien. - Ik leg de nota voor de onkosten eenvoudig aan de administratie over om geen slapende De Lang wakker te maken. Mocht je dus door den administrateur bij de honoreering toch beduveld worden, schrijf mij dan omgaand. Je moet minstens ƒ 35, - ontvangen. Maar De Lang heeft tegenwoordig weer kuren. Dus over de komende artikelen hoor ik spoedig nader van je?

Ik schreef niet eerder terug, omdat ik haast überhaupt niet schreef, behalve het hoogstnoodige voor de krant. Een nieuwe oogaanval was n.l. weer een teeken, dat ik voorzichtig moest zijn, en zoo zit ik meer te suffen dan te lezen. Vooral lang achter elkaar lezen vermoeit mijn oogen momenteel sterk, en dus correspondeer ik alleen over de hoogstnoodige dingen. Luminal zal, hoop ik, spoedig de rest doen om van deze vervelende pesterij af te komen.

Voor ik het vergeet: je stuk over Meneer Visser schijnt nooit aangekomen te zijn. Vestdijk, die straks hier was (en je laat groeten), verzocht me, je dat over te brengen. Het speet hem erg, want het boek wordt door de Nederlandsche critiek op de stompste manier behandeld.

Ik las inmiddels geheel Souvenirs van Renan. (Dank ook voor het andere boekje, dat aan de beurt komt). Het is op den duur wat lang en herkauwend, maar de karakteristiek van het katholicisme in het priesterdom is heel goed en overtuigend; inderdaad fnuikend voor de kerk, veel erger dan de heftigste aanval van den hatenden ongeloovige. De sympathie, die gebleven is, is mij zelfs soms wel wat al te krachtig. Maar met dat al heb ik het boekje met veel genoegen gelezen. Ik moet nu dat Jezusboek weer eens ter hand nemen, dat ik vroeger niet fraai vond. Overigens heb ik uit Renan een uitstekend motto voor mijn boek gehaald, zooiets als (ik heb het niet bij de hand): ‘La foi que j'ai perdue me gouverne toujours’. - Het manuscript van mijn boek is nu compleet bij Nijgh. Proeven kreeg ik nog niet. - Je stuk over Coolen was alleraardigst, en eigenlijk een definitief oordeel over alles, wat hij überhaupt in zijn mars heeft. Ik

[p. 90]

corrigeerde het al voor Gr. Nederland. Ook je Blocnotes voor Maart zijn de deur uit.

Om de redenen bovenvermeld heb ik ook nauwelijks gelegenheid gehad om in D.D. te lezen, wiens ms. inmiddels aankwam. Zoodra ik er in doorgedrongen ben, schrijf ik je daarover nader. Van Jan (die deze week met Aty een paar dagen hier was) hoorde ik, dat jullie van plan bent een reis naar Bali te maken. En je werkplannen? Of heb je die voorloopig uitgesteld? In een brief aan Jan las ik allerlei over een en ander, dat me de moeite waard leek. Of gaat die reis niet door? Naar deze en gene dingen ben ik zeer belangstellend. - Jan en ik waren eergisteren op de Spaansche legatie, bij den nieuwen gezant, die onlangs is aangekomen, nadat de legatie een paar maand leeg had gestaan, omdat de vorige naar Franco overgeloopen was. Deze man, de Semprun y Gurrea, links-katholiek republikein, auteur, historicus en philosoof, bleek een zeer sympathieke man, die ons merkwaardige dingen over de generaal verteld heeft. Volgens hem wint de regeering het, mede dank zij het uitstekende vliegeskader van Malraux, waartegen de Duitschers en Italianen het afleggen. Tenzij natuurlijk Franco zulk een overdonderende hulp van de fascistische staten krijgt, dat hij numeriek in de overmacht komt. Madrid schijnt echter vrijwel onneembaar geworden te zijn. - 's Avonds hadden wij Van Eyck op bezoek [...] een alleraardigste man! Precies het tegendeel van zijn nogal saaie poëzie en geschriften, en vooral: betrouwbaar en innemend als mensch! Een wit rond hoofd, dat voortdurend praat; iets van een tot heer geconsolideerde Vestdijk.

Ik vroeg van Wessem naar de Graffiti's; en zal Boucher over de Blocnote opbellen. In al deze dingen ben ik ook te slof geworden, hoop me te beteren.

Je bootbrief van 1 Jan. met veel heil en zegen kwam ook aan. Het citaat van Unamuno zou ik ook als motto hebben kunnen gebruiken, maar Renan is nog beter, in dit speciale geval. - Gek is, dat twee brieven van jou (waarbij de lange over D.D.) weg zijn geraakt bij verzending naar Jan Greshoff! Onbegrijpelijk en vervelend, want ik had juist die brief graag willen bewaren. Ik

[p. 91]

heb altijd veel aan je ‘praatjes’, dus spaar ze niet; leid ook niet uit eventueel uitblijven van reactie af, dat ik ze niet goed gelezen heb. Het is alleen de economie van het penvoeren (en nu nog die oververmoeidheid van de oogen), die me dwingen in de correspondentie matiger te zijn dan ik zou willen.

Het gezelschap Eenheid door Democratie, waarvan je beslist lid moet worden, is overigens precies een democratisch geperverteerde N.S.B.D.w.z. hun middelen zijn niet veel beter, maar het zijn alleen (wat overigens veel waard is) doorgaans fatsoenlijker menschen. Het Comité van Waakzaamheid tracht op alle manieren met deze lieden samen te werken, maar dit kost moeite, aangezien zij intellectueelen, die hun phrasen niet met huid en haar slikken, hoogmoedig vinden. Toch zal het op den duur wel lukken, want die intellectueelen willen de politiek graag overlaten aan E.d.D. - Over die brochures heb ik speciaal geschreven aan den secretaris. Hij had er al voor gezorgd, zei hij.

Bep: Als Juliana sterft (in of voor een kraambed, zonder opvolgers) moet er een dubbele kamer gekozen worden, die beslist over: òf een koningschap uit de zijlijn van Oranje, òf een republiek. Dat schijnt in de grondwet ‘verankerd’ te zijn.

Tot nader maar weer. Ant is van de griep genezen, en na beroerde kou is het hier weer lente-achtig. Hartelijke groeten 2 × 2 je

Menno