Groot lied-boeck

CX Klachtich Maeghden-Liedt

I: 374-376

Klaaglied van een jonge vrouw na de dood van haar geliefde. Het lied is verwant met het middeleeuwse volkslied dat ook als melodie wordt aangegeven en waarmee het in de vzn. 36-37 en 48 woordelijk overeenkomt. Of het oorspronkelijk als Rey van Jufferen is geschreven voor het onvoltooid gebleven toneelstuk, kan niet worden uitgemaakt.

Beginregel: Helaes! ick heb verlooren

[p. 375]

Vindplaatsen: Geestigh Liedt-Boecxken 1621: 184-187; Groot Lied-boeck 1622 II: 42; Het daget uyt den Oosten 1638, vs. 1734-65; Liedt-boeck 1644: 21 en 29; Liedt-boeck 1677: 26; Kalff 1890: 416-417; Knuttel 1929: 254; Van Rijnbach 1944: 198-199.

Omvang: 50 verzen, tien strofen van 5 regels. In Het daget staan de vzn. 1 en 2, evenals de vzn. 3 en 4 telkens op éen regel, zodat iedere strofe daar 3 verzen telt met in elke regel binnenrijm.

Versvorm: jambisch metrum met drie heffingen, maar in vs. 5 vijf, namelijk drie plus twee.

Rijmschema: a b a b (c) c.

Melodie: Matter 1979, blz. 162-167.

Varianten
Groot Lb. 1622	Geestigh LB. 1621	Het daget 1638	Lb. 1644:21	Lb. 1644:29
3 Den Ridder	Den Ridder	Een Ridder	Den Ridder	Den Ridder
4 klaer en	klaer en	klaren	klaer en	klaer en
8 ten ooren	ten ooren	ten ooren	ten ooren	ter ooren
9 soetjes	soetjes	soetjens	soetjes	soetjes
10 smeken	smeken	spreecken	smeken	smeken
spreken	spreken	smeecken	spreken	spreken
18 hartelijck	hartelijck	hertelijck	hartelijck	hartelijck
22 kuysche	kuysche	kiesche	kuysche	kuysche
25 Sy sullen	Sy sullen	Die sullen sy	Sy sullen	Die sellen sy
30 roockt	roockt	roock	roockt	roock
vervuyle	vervuyle	vervuylen	vervuyle	vervuyle
32 hart	hart	hert	hart	hart
33 kon ick	kon ick	kond'ick	kon ick	kon ick
34 smart	smart	smert	smart	smart
35 souw	souw'	soud	souw'	souw'
36 begheven	begeven	gaan begeven	begheven	begeven
40 myn doodt	mijn doot	u doodt	mijn doot	mijn doodt
45 in myn	En mijn	En myn	In mijn	En mijn
verblijen	belijen	belyen	verblijen	belijen
48 swarte	de swarte	de swarte	swarte	de swarte
49 Ter eer	Ter eeren	ter eeren	Ter eer	Ter eeren

16 U wel ghedane wanghen: Bij dit vers beginnen drie strofen die in Bredero's werk een uitzondering vormen door hun gedetailleerde beschrijving van de menselijke ontbinding na de dood. Ook in zijn stichtelijke liederen komt een zo rauw kerkhofrealisme nergens voor. Een vroege invloed van de Barok lijkt hier minder waarschijnlijk dan een late doorwerking van het middeleeuwse memento mori en van de dodendans-thematiek.

45 In: Terwijl in vs. 44 In de bet. heeft van het moderne In, moet men in vs. 45 In beschouwen als een spellingvariant van En.

mach belijen: Hoe het komt dat het Groot Lied-boeck 1622 in dit vs. ten

[p. 376]

onrechte verblijen heeft, is niet uit te maken. Zowel het Geestigh Liedtboecxken, 1621, als Het daget, 1638, heeft belijen. In zijn editie van Het daget uyt het Oosten (Culemborg 1976, blz. 234) tekent Damsteegt hierbij aan: ‘Het reflexieve gebruik van belijden kwam in het mnd. voor (MNW I, kolom 552), maar wordt in het WNT niet meer vermeld. Het is mogelijk, dat we hier te doen hebben met een laat gebruik van het mnl. reflexivum, maar het is ook denkbaar dat er contaminatie heeft plaats gehad met het 17de-eeuwse zich belijden, dat ‘zich behelpen’ betekent (WNT II, kolom 1729, Belijden (I).’