Historische grammatica van het Nederlands

[p. 44]

6 De gotische pronomina

N.B. We bespreken in dit hoofdstuk met enkele uitzonderingen alleen die pronomina waarvan de flexie afwijkt van die van de nomina.

6.1 Pronomina personalia

		1e persoon	2e persoon	reflexivum
sing.	N	ik	þu	-
	G	meina	þeina	seina
	D	mis	þus	sis
	A	mik	þuk	sik
dual.	N	wit	?	-
	G	?	igqara	seina
	D	ugkis	igqis	sis
	A	ugkis	igqis	sik
plur.	N	weis	jus (jūs?)	-
	G	unsara	izwara	seina
	D	uns, unsis	izwis	sis
	A	uns, unsis	izwis	sik

		3e persoon
		masc.	neutrum	fem.
sing.	N	is	ita	si
	G	is	is	izos
	D	imma	imma	izái
	A	ina	ita	ija
plur.	N	eis	ija	ijos
	G	ize	ize	izo
	D	im	im	im
	A	ins	ija	ijos

6.2. Pronomina possessiva

De pronomina possessiva zijn meins (1e pers. sg.), þeins (2e pers. sg.), seins (reflexivum), unsar (1e pers. plur.), izwar (2e pers. plur.) en igqar (2e pers. dualis). Voor de flexie zie 7.4. De 1e pers. dualis ontbreekt.

[p. 45]

6.3 Pronomina demonstrativa

		masc.	neutr.	fem.
sing.	N	sa	þata	so
	G	þis	þis	þizos
	D	þamma	þamma	þizái
	A	þana	þata	þo
plur.	N	þái	þo	þos
	G	þize	þize	þizo
	D	þáim	þáim	þáim
	A	þans	þo	þos

OPM. 1. Het ‘versterkte’ demonstrativum (sah enz.) kan van het eenvoudige demonstrativum (sa enz.) door middel van de volgende regels worden afgeleid: 1. niet-geaccentueerde ă vervalt vóór het toegevoegde partikel uh: þamma + uh = þammuh; 2. in de andere gevallen waarin -uh op een vocaal volgt, vervalt ŭ: sa + uh = sah, þize + uh = þizeh; 3. de auslautende s van het eenvoudige demonstrativum verschijnt als z: þizos + uh = þizozuh.

OPM. 2. Het Got. kent nog drie demonstratiefvormen die met h beginnen: himma daga ‘op deze dag’ (temporale datief, masc.), und hina dag ‘tot op deze dag (und + acc. sg. masc.), und hita ‘tot op heden’ (und + acc. sg. neutr.).

6.4 Pronomina relativa

Het relativum wordt door middel van het partikel -ei van het eenvoudige demonstrativum afgeleid. Ook hierbij gelden mutatis mutandis de bij het versterkte demonstrativum besproken afleidingsregels 1 en 3: vgl. þamma + ei = þammei, þans + ei = þanzei. Regel 2 geldt niet doordat -ei in de andere gevallen na vocaal blijft staan; vgl. saei, þizeei, þizoei. De flexie ziet er derhalve als volgt uit:

		masc.	neutr.	fem.
sing.	N	saei	þatei	soei
	G	þizei	þizei	þizozei
	D	þammei	þammei	þizáiei
	A	þanei	þatei	þoei
plur.	N	þáiei	þoei	þozei
	G	þizeei	þizeei	þizoei
	D	þáimei	þáimei	þáimei
	A	þanzei	þoei	þozei

In plaats van saei (nom. sg. masc.) vinden we ook izei, in plaats van soei

[p. 46]

(nom. sg. fem.) sei (uit si-ei). Beide vormen zijn afgeleid van het personale 3e persoon. Ook als het antecedent een 1e of 2e persoon is, worden van het personale afgeleide vormen gebruikt: ikei ‘ik die’, þuei ‘jij die’ enz.

6.5 Pronomina interrogativa

		masc.		neutr.	fem.
sing.	N	hvas		hva	hvo
	G		hvis		hvizos
	D		hvamma		hvizái
	A	hvana		hva	hvo
Instr.		-		hve	-

OPM. De instrumentalis hve kan met ‘waarmee’ vertaald worden. Pluralisvormen komen niet voor.

6.6 Pronomina indefinita

Het pronomen interrogativum hvas kan ook als pronomen indefinitum dienst doen in de betekenis ‘iemand, een of ander’. Verder valt te wijzen op ni mannahun ‘niemand’, samengesteld uit de ontkenning ni + manna ‘mens’ + het partikel hun (voor de flexie van manna zie 5.3); hvazuh = hvas + uh ‘versterkt interrogativum’ met de betekenis ‘ieder’; hvarjizuh = hvarjis (interrogativum ‘welke’) + uh, eveneens met de betekenis ‘ieder’; ni áinshun = ni (ontkenning) + áins numerale ‘één’ + partikel hun, met de betekenis ‘niemand, geen’.

De flexies van hvazuh, hvarjizuh en áinshun volgen hieronder.

		masc.		neutr.	fem.
sing.	N	hvazuh		hvah	hvoh
	G		hvizuh		?
	D		hvammeh		?
	A	hvanoh		hvah	hvoh
plur.	A	hvanzuh		?	?
sing.	N	hvarjizuh		hvarjatoh	?
	G		hvarjizuh		?
	D		hvarjammeh		?
	A	hvarjanoh		hvarjatoh	hvarjoh
sing.	N	áinshun		áinhun	áinohun
	G		áinishun		-
	D		áinummehun		áináihun
	A	áin(n)ohun		áinhun	áinohun