De gouden bruiloft van Kloris en Roosje
(1791)–Gerrit Brender à Brandis–
Auteursrechtvrij
[pagina 1]
| |||
Eerste tooneel.
neeltje, zingt.
Wijze: Wat is ons al vreugd gegeeven.
't Morgenrood, zo schoon, zo teder,
Glimt tot 's menschen vreugde weder.
't Lagcheud geurig veldverschiet,
Vaagt de neevlen van 't verdriet.
***
Aan zijn Phillis borst gezegen,
Op het malsche gras gelegen;
Groet de Herder, op zijn fluit,
't Morgenrood met lief geluid.
| |||
[pagina 2]
| |||
't Duifjen weet, door koekeroeren,
't Gaaiken aan zijn min te snoeren.
Kirrend wijkt het: loert en keert,
Geeft zich over, wijl 't zich weert.
***
't Digte bosch voed orgelkeelen
Die op zijne takken kweelen.
't Eerste licht wekt hunne vreugd,
Zingen, dartlen, zijn verheugd.
***
Bijkens die hun honig gaêren,
Zuigen die uit duizend blaêren:
Daar hen Roosjes en Jasmijn
't Klaverveld ter ruiling zijn.
***
't Westenwindjen kust de topjens
Van bedaauwde bloemenknopjens.
Die gewekt, uit open blaên
't Veld met geuren overlaên.
***
't Morgenrood zo schoon, zo teder
Brengt mij min voor vreugde weder.
Mogt het, zonder zorg en pijn,
Mij ook eens ten wellust zijn.
Ja, heden heeft mijn brave Grootvader zijn lieve Roosjen vijftig jaar, en nog bemind hij haar; en zij hem. - Vijftig jaar elkander lief te hebben! Een Moeder van groot en klein, van Vaders en Moeders, van Kinderen en Kindskinderen te zijn! - Zo mooi zal het mij niet gaan! - Ja, was mijn Krelis weder gekomen! - Maar bij die allerliefste Teeuwis - knies ik mij dood, eer ik | |||
[pagina 3]
| |||
Moeder worde. (Huilende) En heden .... heden, heb ik belooft - hem het jawoord te geeven! - Maar waaröm zoek ik Krelis Zuster niet op? - Mijn grimmige Stiefmoeder slaapt toch nog... Was die drommelsche Moolen maar niet zo nabij! Want hoort mijn Moeder van Teeuwis, dat ik met Antje gesproken heb, dan zal 'er wat te doen zijn. - Doch - een oorvijg meerder of minder, om Krelis wil...... (Zy gaat ter regterzijde van het Tooneel, klopt tegen het vengster Van een Boerenhuis, in roept) Antje! Antje!
| |||
Tweede tooneel.
neeltje, antje, uit het vengster leggende.
antje.
He! wat wilt gij dan zo vroeg? - goeden morgen!
keeltje.
Goeden morgen, Antje! - Ik wilde u wat vraagen.
antje.
Nu, ik kom aanstonds bij u.
neeltje, alleen.
Och! als zij iets van mijn Krelis gehoord had!.... Maar ben ik geen gekkin? Zedert gisteren...... Maar, in een kwartier uurs kan men veel goed, en ook veel kwaad hooren! | |||
[pagina 4]
| |||
antje komt op het Tooneel met een Hakmes voor groenten, in de hand.
Nu, wat scheelt 'er aan? - Hoe ziet gij 'er zo bleek uit? - Arm meisjen! hebt gij nog niet uitgeslapen? Ik ken wel raaden wat u scheelt. Wijze: Zal ik zo mijn Levensdagen.
Meisjens die in Lentedagen
Bleek van mond en wangen zijn.
Die in eenzaamheid steeds klaagen,
Over smart en angst en pijn.
Die van hitte nu eens gloeijen,
Dan weêer beeven van de kou,
Zuchtende den grond besproeijen,
Of de Memel vallen zou.
***
Die schoon haar geen vlooijen plaagen,
Of geen spook haar slaap verstoord:
Steeds van lange nachten klaagen
Of van grillen nooit gehoord.
Die zo vroeg van 't bed gerezen,
Schoon haar moeders stem niet jaagt:
Wat toch zou haar kwelling wezen? -
't Is de liefde die haar plaagt.
Ja, ja; de Liefde, Krelis zou u niet hebben laaten slaapen? Niet waar?
neeltje.
Och! hebt gij niets van hem gehoord?
antje.
Zedert gisteren, Neeltje? - Indien gij vraagde, of ik van hem gedroomd had.
neelje.
Droomen? - ô! als het op droom en aankomt: dag en nacht droom ik van hem. - Maar | |||
[pagina 5]
| |||
ach! Antje! wanneer gij niets van hem weet, dan ben ik - dan ben ik verlooren!
antje.
Hoe zo?
neeltje,
Het is heden mijn Grootvaders gouden bruiloft: en het zal ook de mijne zijn.
antje.
De uwe? hoe is dut mogelijk?
neeltje.
Ach! ik...... heb belooft......
antje,
Krelis te trouwen, als hij 'er niet is?
neeltje.
Ja, als het Krelis was. Ach! Ik moet het u bekennen. Neen, ik heb een ander......
antje.
Ei? een schoone grap voor mijnen broeder.
neeltje.
Hoor eens! Gij weet, zedert hij het ongeluk gehad heeft, om den soldaaten in de handen te vallen; zedert heeft mij de Molenaar Teeuwis geduurig nageloopen.
antje.
Of het geheele Dorp dit met wist?
neeltje.
Dit was mijn stiefmoeder juist naar haar zin. Zij zou al lang mij gaerne kwijt geweest zijn. De Kaerel heeft geld: en dat stond mijn Vader ook niet tegen. Want Wijze: Laastmaal toen ik lag en sliep.
Zegt mijn Moeder maar eens A,
Dan zegt Vader, straks daar na
| |||
[pagina 6]
| |||
B, B, altijd B
Zij moet willen - hij moet stillen.
B, B, altijd B,
Anders schreeuwt zij ach! en wee!
***
Gaerne houd hij haar te vreên
En zegt dus op al haar reên:
Ja, Ja, altijd Ja!
Want weêrstreeven, doet haar beeven:
Ja, ja; altijd ja:
Vader B, en Moeder A.
antje.
't Is jammer dat uw Moeder mijn overleeden Klaas niet tot een Man gehad heeft. Die zei altijd X wanneer ik A zei; en wanneer wij over een zouden stemmen, dan moest ik eerst het geheele A.B.C. dóór.
neeltje.
Maar hoor verder. - Mijn Moeder heeft volstrekt willen hebben, dat ik met Teeuwis zoude trouwen. Die heeft mijn Vader overgehaald, mijn Vader den Grootvader, en alle Zwagers, Neeven, Peeten en Peetemeuijen.......
antje.
Ei, ei! wel dan zal 'er niet veel aan het gansche Dorp ontbreeken.
neeltje.
Nu is 'er geen Bruiloft, Kermis of Doopmaal geweest, op welken zij mij niet voor de gek gehouden hebben; en dan hebben Vader en Moeder, Zwagers, Neeven en Peetemeuijen, altijd geschreeuwd: ha! Meisjen, gij moest met Teeuwis trouwen. Teeuwis is rijk, rijker als Krelis; en uw vrijer is lang dood. | |||
[pagina 7]
| |||
antje.
Nu?
neeltje.
Op het laatste Oogstmaal begon men dat liedje van vooren af aan, en dus martelde men mij zolang, tot ik eindelijk zeide: wanneer ik op mijn Grootvaders gouden Bruiloft nog niets van Krelis gehoord had; dan zou ik de partij toeslaan. En heden..... heden... (schreijende) is 't de dag!
antje.
Ei, ei, ei! Maar Neeltje, als de arme Krelis nu nog leefde! - Waaröm hebt gij zo iets belooft?
neeltje.
Ja, drie vierendeeljaars is, vooruit gezien, een langen tijd: en dan denkt men: de dagen zijn veele: maar het gaat 'er mede, als met een band vol gierst: wanneer men dezelve uit moest tellen, zou men denken dat 'er geen dóórkomen aan was; maar wanneer ze uitgeteld zijn, dan is 't een klein, klein hoopjen.
antje.
Dat is wel waar. Maar terwijl hij in twee jaaren niette rug gekomen is, zo kon hij immers ook nog wel negen maanden wegblijven.
neeltje.
Ja: maar voorheen schreef hij nu en dan, toen wist ik nog hoe ik het had.
antje.
Maar als hij dood is, dan kan hij u niet schrijven.
neeltje.
Hemel! mijn goede Krelis is dood? - | |||
[pagina 8]
| |||
antje.
He, he! ik zeg juist niet dat hij dood is: maar het is toch mogelijk: en als men dood is, dan schrijft men niet meer.
neeltje.
Ach! dan is hij zeker dood, want hij heeft niet geschreeven. ô Mijn lieve Krelis! mijn lieve Krelis! lag ik toch bij u in 't graf!
antje.
Stil toch! wanneer de dood kwam, zou het u mogelijk gaan, als zekere Bruid Wijze: Hoor Kees mijn Vrijer.
Piet, Aaltjes minnaar,
Lag stervende in den nood,
En zijn verwinnaar
Was maagre Hein de dood.
De droeve Bruid lag daar
Te kermen, vol misbaar,
En riep: ô dood! keer weder!
‘Ach! zie mijn bitter leed,
Vel mij ook neder.’
***
Hein had die reden
Nog naauwelijks gehoord
Of wend zijn schreden,
En zegt: hier ben ik voord.
‘Ik eindig straks uw smart,’
Doch zij door vrees benard.
Zegt, met verbleekte lippen!
‘Och! haal mijn buurmans wijf
Laat haar niet slippen.
***
‘Hoe! welke streeken!’
Dus vangt hij lagchend' aan,
| |||
[pagina 9]
| |||
‘Doet u dus spreeken?
Wat heeft die vrouw misdaên?
Haar man (roept zij) is goed:
Wie weet wat hij mij doet:
Zijn medelijdend harte
Verdrijft welligt mijn rouw,
En angst en smarte.’
neeltje.
Foei Antje! gij maakt mij nog bedroefder.
antje,
Nu, nu, Krelis en Teeuwis woonen niet ver van elkander: en is de eerste dood.....
neeltje.
Ach! Maar als hij nu eens niet dood was, en te rug kwam, als ik met Teeuwis getrouwd was? - Ach! raad mij, help mij, Antje!
antje.
Wel nu, dan zou zich Krelis moeten troosten; en Neeltje zou zich moeten troosten. (Teeuwis komt uit de Moolen, doch haar beide ziende, zo blijft hij over de Leuning leggen; en beluisterd haar.)
neeltje.
Ja, uw broeder zou zich zekerlijk beter kunnen troosten, dan ik: want wanneer men een geheel jaar lang niets van zich hooren of zien laat, dan.... dan.... dan... maar ik - ik arm meisjen! met die loome Teeuwis te moeten trouwen!
antje.
Zekerlijk is hij een Gortentelder.....
neeltje.
Een Zuipuit, die alle morgen ten minsten een half pint Jenever inslokt. | |||
[pagina 10]
| |||
antje.
En 's avonds een heele pint. Ik zou hem niet be geeren, al won hij jaarlijks zo veel schepels geld, als hij meel steelt.
neeltje.
Ik zou zijn Ezel liever hebben dan hem.
antje.
Dat geoof ik, want daar kan men meê doen wat men wil -
neeltje.
En zulk een zou ik trouwen? Ach! als ik nog maar wist of Krelis nog leefde, dan sloot ik mij zelve, zo lang mogelijk, op, en... en...
antje.
Daar schiet mij iets te binnen. Gij weet dat de Waard hagel, in de Schenkkan, in stad, een zoon heeft, die Sergeant onder het Regiment is, daar mijn broeder onder is? -
neeltje.
Ach! ja. - Dezelfde die mijn goede Krelis, op de Kermis, dronken hielp maaken;zo dat hij in zijne onweetenheid dienst nam.
antje.
Toen ik voor veertien dagen, eenige jonge Ganzen in stad ter markt bragt, ging ik uit nieuwsgierigheid in de Schenkkan eens hooren, of hij niets van mijn broeder gehoord had? en hij zeide toen, dat het wel kon gebeuren, dat zijn zoon, naa de Exer citien, met verlof naar huis kwam. Ik zal mijn Melkmeisjen 'er eens heen zenden, om 'er naar te laaten vraagen: men weet zomtijds niet hoe de din- | |||
[pagina 11]
| |||
gen zamen kunnen loopen. Zij kan nog voor den middag te rug zijn.
neeltje.
Ach! mijn liefde beste Antje! ô! Als gij mij nog tijding kost bezorgen, ik weet niet.....
antje.
Ja, ik weet zelfs niet, hoe veel genoegen het mij zoude zijn. Ik heb mijn broeder lief, en zou u zo gaerne tot zuster hebben, als ik drooge Teeuwis...... (Teeuwis begint te niezen: Neeltje en Antje schrikken, en roepen: ‘Teeuwis! Teeuwis!’ Zij willen wegloopen, en Antje gelukt dit ook; maar Neeltje wordt van Teeuwis, die spoedig de Trap wil afloopen, daar door valt, doch zich ras weder opricht, op het Tooneel tegenhouden.)
| |||
Derde tooneel.
neeltje, teeuwis.
teeuwis.
Ha! wacht....! wacht! Gij zult en moet hier blijven, al had gij Zwaluwvleugels en Reêvoeten.
neeltje.
Nu, wat begeert gij toch?
teeuwis.
Zie mij eens in 't gezicht.
neeltje.
En wat zou ik daar in zien? Een lumme die mij zo verschrikt heeft, dat ik half dood ber.
teeuwis.
En gij word niet eens rood? Weet gij niet, dat | |||
[pagina 12]
| |||
uw Moeder u verboden heeft, om met Antje te praaten?
neeltje.
En gij zult mij zeker gebieden om dat geen te doen, dat mijn Moeder mij beveelt?
teeuwis.
En weet gij niet, dat het Raavenkinderen zijn, die haare Ouders niet gehoorzamen?
neeltje.
En weet jij niet dat het gekke vrijers zijn, die hunne gewaande liefste, bij haar Moeder aanklaagen?
teeuwis.
En dat het afschuwelijke meisjes zijn, die van haar vrijers zo veel kwaad agter den rug spreeken?
neeltje.
En dat het kwaade boeven zijn, van welke alles waar is, wat men maar slegt van hen zeggen kan?
teeuwis.
Wat, wat is waar?
neeltje.
Het geen ik gezegd heb, toen gij mij beluisterde?
teeuwis.
Wat hebt gij gezegt?
neeltje.
Het geen gij gehoord hebt; en het geen gij nog tienmaal zoud kunnen hooren, wanneer gij mij weder wilde beluisteren.
teeuwis.
Dat ik een Loomaart ben? He! | |||
[pagina 13]
| |||
neeltje.
Een Gortentelder zeggen andere lieden: en ik Zeg - ja.
teeuwis.
Een Zuipuit? Die alle morgen ten minsten een half pint Jenever drinkt?
neeltje.
En 's avonds een heele pint, zeggen andere Lieden, en ik zeg - ja.
teeuwis.
Dat gij mijn Ezel liever zoudt hebben, dan mij?
neeltje.
Zekerlijk, om dat men daar meê doen kan wat men wil, zeggen andere lieden, en ik zeg nog eens, ja.
teeuwis.
Nu hoor eens: wanneer ik u nu beloofde, dat ik zo bedaard als mijn Ezel zoude zijn, en alles met mij zou laaten doen, wat gij wilde? zou ik dan uw man zijn?
neeltje.
Zo! stroo vreeten; zakken in de Moolen draagen; en u alle dagen een duizend schoppen en trappen laaten geeven.
teeuwis.
Foei, Neeltje! Ik meen slechts schimpen, een beetjen met met mij schimpen zo als voorheen.
neeltje.
En zoud gij dan waardig zijn mijn man te wezen, wanneer gij dat van mij verdroeg?
teeuwis.
Ja, wat ik dan weêr doen zou: dat weet ik ze- | |||
[pagina 14]
| |||
kerlijk nu niet. Maar waardig of onwaardig, neem gij mij maar! Hoor eens, ik wil u dan ook belooven, uw Moeder geen woord te spreeken, van al het geen gij met Antje gepraat hebt.
neeltje.
En als gij het haar vertelde, wat denkt gij dan dat 'er uit gebeuren zou?
teeuwis, haar op de wang slaande.
Dan zoud gij zulke krijgen.
neeltje.
Wel nu, dan heb ik toch iets, dat ik u bij gelegenheid, met een goed hart weêr te rug kan geeven; want wanneer ik eens uw vrouw moet worden.....
teeuwis.
Dus wilt gij toch mijn vrouw worden?
neeltje.
Moeten is geen willen. En eer ik moet, zal 'er nog veel, zeer veel moeten geschieden.
teeuwis.
Ja, ik weet het wel; Krelis steekt u in het hoofd...... Maar zeg eens, waar in Krelis mij den loef af wint. Ik ben zeker een tienmaal schooner kaerel dan hij is, Wijze: Je le Compare avec Louis.
ô! Komt die Knaap maar eens te rug,
Gij zult hem zeker niet meer kennen:
De vlam van 't kruid en de zon ontwennen,
Die meisjesbekjes al te vlug.
Stijf als een I, met holle lenden
Zal hij zich als een weêrhaan wenden.
Waar hij gaat; op de maat
Groet hij zijn bekenden.
| |||
[pagina 15]
| |||
neeltje.
Jammer is het, dat gij al uw leven niet onder de soldaaten hebt doorgebragt: mogelijk zou 'er dan nog iets menschlijks uit u geworden zijn. Durft gij u nog met Krelis vergelijken? Wijze: Zonder Liefde zonder Wijn.
Zulk een puistig, bleek gezicht:
Een neus gansch ingeboogen.
Een dikke bek, die 't helder licht
Bedekt voor twee scheele oogen.
Een Beer, die elk strak zoude ontvliên,
Als hij in 't bosch dorst stroopen:
Die niets dan kop en buik laat zien,
En naauw kan staan noch loopen.
teeuwis.
Meisje! Meisje! gij wilt mij boos maaken. Maar wanneer ik dat alles aan uw Moeder wilde zeggen, dan zou het geheele Berkenbosch van onzen Dorpheer niet toereikende zijn. Maar weet gij wel, dat Krelis niets in de waereld heeft? en ik: Wijze: Laatstmaal toen ik in 't Maijsaisoen.
Zie deeze schoone Moolen aan,
En hoor hoe dag en nacht,
Zijn raêdren lustig ommegaan:
Geef op zijn Wieken acht,
Die Moolen, die is mijn:
Men moet zelf Moolnaar zijn,
Om 't maalloon en de winst te zien.
Dat ik daar meê verdien.
neeltje.
Mijn Krelis heeft geen Moolen, neen,
Die mij 't gehoor verdooft,
Maar van een teêr gevoel en reên,
Was nooit zijn hart berooft,
| |||
[pagina 16]
| |||
Oogst hij met moeite en zweet,
De vlijt daar aan besteêd,
Baart dubble vrugten als men mint,
En die in eendragt eet.
teeuwis.
Dat eikenbosch, en weelig land
Daar langs de Moolen heen,
Met moes en fruit zo vol geplant,
Hoort ook aan mij alleen.
Ei vraag mijn buuren maar
Wat varkens ik in 't jaar,
Op 't ruime Zwijnschot mesten kan:
En tel de winst daar van.
neeltje.
Uw eiken - ô daar krassen staêg
Slechts raaven op, als gij,
Zij krassen daar, met vollen vlaag,
Uw bruiloftsliedjen vrij;
Maar 't kleine haazlaar woud,
Waar liefde zich onthoud,
Sluit lieve Lentezangers in:
Daar hoor ik Krelis min.
teeuwis.
Ziet gij die gintsche Polders aan,
Die hooren ook aan mij.
'k Hoor Karper, Snoek en Baarzen slaan,
Ei tel hun aantal vrij.
Hoort gij met geen vermaak
Het wilde Eend gekwaak.
Ik schiet hen straks, zo veel ik wil,
Die slootjes zijn nooit stil.
neeltje.
Schiet Eenden, visch, en jaag, en maal,
Zo veel gij maalen kunt.
'k Heb Krelis liefde en tedre taal
Mijn wedermin gegund.
| |||
[pagina 17]
| |||
Of kan men buis en woud,
En vogels, visch, en goud
Ooit ruilen voor een kloppend hart
Dat niets dan liefde ontvouwd?
teeuwis.
'k Heb Duiven met een Pauwenkrop,
En Ganzen.......
(Hier valt neeltje hem in de rede.)
Mijn Moeder heeft Ganzen:
Vijf graauwe
Zes blaauwe
Zijn dat geen Ganzen?
Teeuwis wil telkens weêr van vooren af beginnen, maar Neeltje valt hem geduurig weêr in de rede; tot haar Moeder tusschen beiden komt.
| |||
Vierde tooneel.
elsje, neeltje, teeuwis.
elsje.
Ha! ha! vreugde boven vreugde! Dat is lief. Mijn lijfliedjen zingt gij aan Teeuwis voor. Zingt het nog reis. Het is altijd of ik dan nog op mijn Bruiloft ben. Toen hebben wij gedanst dat de Zolder kraakte. En op uw bruiloft, Teeuwis..... (zij zingt) Mijn Moeder heeft Ganzen....
teeuwis het hoofd krouwende.
Ja, ik wenschte wel dat de Zolder ook al kraakte!
elsje.
Nu, dat zal wel komen. Zo ik merk zijt gij het beide reeds eens. Van daag zal alles in orde komen. Nu Neeltje, zing.
neeltje.
Och Moeder! gij weet dat ik Vader alle morgen, | |||
[pagina 18]
| |||
versch Putwater moet haalen; en dat heb ik deezen morgen doodelijk vergeeten: spoedig wil ik heen gaan.....
elsje.
Uw Vader kan wagten. Thans moet gij mij nog eens mijn lijfliedjen zingen.
teeuwis.
Hou toch op Moeder! Ik heb niet kunnen merken, dat het juist mooi klonk: de ooren dreunen 'er mij nog zoo van, dat ik tienmaal liever mijn Moolen hoor gonzen, of mijn Ezel hoor schreeuwen.
elsje.
Foei Teeuwis! schaamt gij u niet, om uw toekomende Bruid zo iets te zeggen. Dat is juist niet wellevend.
neeltje.
Ja, zoo wellevend gaat Teeuwis altijd met mij om: en even wel zou ik hem tot een man neemen!
teeuwis.
Wellevend? Wellevend? ja Moeder, als gij wist! - ik ben zoo boos....
neeltje.
Laat mij maar gaan, lieve Moeder; want anders begint hij weêr van vooren af aan.
elsje.
Nu, wat zal dat beduiden, Teeuwis? Alles was hier zo vrolijk en eensgezind toen ik hier kwam. Maar dat gaat immers te ver, daar zij u ter eere, mijn lijfstukjen voorzong.
teeuwis.
Mij ter eere? mij ter eere? Mij tot schande..... | |||
[pagina 19]
| |||
neeltje.
En zo dikwils ik hem dat liedjen heb willen voorzingen, heeft hij telkens tusschen beiden geschreeuwt: (Zij baauwt hem naar.)
'k Heb Duiven met een Pauwenkrop
En Ganzen....
en ik was zo vergenoegt!..... Laat mij gaan, dat ik in vreede wegkome.
teeuwis.
Ja, ja, maar uwe vreede zal niet lang duuren. Hoor eens, Moeder.
neeltje.
Mag ik gaan?
elsje.
Neen, blijf.
teeuwis.
Nu, hoor dan! Hebt gij Neeltje niet verboden, dat zij.....
neeltje.
Dat ik niet zien noch hooren zou? - Nu, en anders heb ik niets gedaan.
elsje.
Wel dat is onnozel, Teeuwis; dat kan ik haar immers niet verbieden, zo lang zij oogen en ooren heeft.
teeuwis.
Laat mij toch eerst uitspreeken. Ik kwam omtrend voor een half uur, uit mijne Moolen, om te zien hoe de wind was....
neeltje.
En de wind was van daag net als gisteren: en toen | |||
[pagina 20]
| |||
zag hij mij; en toen niesde hij; en toen viel hij over zijn eigen beenen de trap af.
teeuwis.
En toen zag ik.....
neeltje.
Geloof toch niet, moeder, dat hij veel zien kon; want hij vreef zich de vaak, en de stof van het meel nog uit de oogen, die hem een vinger dik op zijn gezigt lag.
elsje.
Houd uw mond, Neeltje; laat hem uitspreeken!
teeuwis.
En toen zag ik - jammer was het dat gij 'er niet bij waart! - Een paar zuivere Vogeltjens......
neeltje.
Ha! ha! ha! even of hij van zijn leven geen Vogels gezien had? Jammer, dat het geen paar Raaven waren, die hem de oogen konden uitpikken.
teeuwis.
Nu, daar hoort gij het reeds! Zeker hadden zij beide wel gewenscht, dat ik niet had kunnen zien: maar 'er was ook genoeg te hooren.
neeltje.
Wat al gehoor en gezie! Zeg mij toch, mijn lieve Moeder! hoe gij die kaerel nog kunt aanhooren?
elsje.
Nu, Snaversnel! Moet gij uwen aanstaanden Bruigom, kaerel noemen? Om u te plaagen wil ik Teeuwis aanhooren, en weeten wat 'er geschied is, en.... | |||
[pagina 21]
| |||
(Neeltje wil stil weg sluipen.) waar wilt gij toch naar toe? Blijf, zeg ik u.
neeltje.
Wel nu, dan wil ik het u liever zelfs voor de vuist vertellen. | |||
Beurtzang.Wijze: Oui, noir nest pas si Diable.
neeltje.
Om 't Bruilofstfeest te sieren,
Wilde ik om bloempjens gaan.
elsje.
U zelf den toom te vieren
Riedt u gewis dit aan../.
teeuwis.
ô Ja, maar 't bloemenbed
Weet Antje veel te net.
elsje.
Wat selleweeksche stukken!
Loopt gij dáár bloemen plukken?
neeltje.
ô 't Mogt mij juist gelukken,
Dat ik haar tegen kwam.
elsje.
Meid! Meid! Meid! Meid! wat maakt ge uw Moeder gram:/
***
teeuwis.
Zij hadden veel te praaten,
Van Krelis en van mij.
elsje.
Hoe! kond gij 't nog niet laaten,
Jou lasterzieke Prij../.
neeltje.
Wij zagen hem wel staan,
Hij luisterde alles aan.
En luistraars kunnen hooren,
Wat me anders nog zou smooren:
| |||
[pagina 22]
| |||
Wat bragt gij dan te vooren,
Zeg Juffrouw Snaversnel?
Spreek, spreek, spreek, spreek! ik ken uw loopjens wel../.
***
teeuwis.
Dat ik een Dief, een Loomäart,
Een Zuipuit wezen zou.
Fen seldermentsche Droomäart
Die haar nooit kreeg tot Vrouw../.
elsje.
Waart gij dat? - Wat waar ik?
neeltje.
ô Op dat oogenblik,
Verschrikte mij dat wezen;
En heeft zich zelv' geprezen,
Of niemant beter waar'.
elsje.
Nog eens! nog eens! zie daar de stok reeds klaar../.
***
Teewis.
Toen zong zij: mijne Moeder
Heeft Ganzen - en zo voord.
En toen kwaamt gij als Moeder,
En hebt het meê gehoord../.
elsje.
Waar is de stok? ei wagt.
neeltje.
'k Bedank u voor die vragt.
Zou 'k hier om slaagen toeven?
elsje.
Gij moet deeze olij proeven,
Ei Teeuwis houd haar vast.
teeuwis.
Zagt! zagt! zagt! zagt! hoe strekt ge u zelf ten last../.
| |||
[pagina 23]
| |||
(Terwijl Elsje een tak van een boom afdraait, loopt Teeuwis en Neeltje het Tooneel rond. Eindelijk weet zij in het wenden haar been zodanig te zetten, dat hij om verre valt; terwijl zij intusschen weg loopt.)
| |||
Vijfde tooneel.
elsje, teeuwis.
teeuwis, na een tijd op den grond gelegen te hebben.
Ach! - Ach! - Ach! Dat is een drommelsche Meid! - Ik ben zoo op mijn borst gevallen, dat mijn keel net is of hij toegewrongen wordt.
elsje.
Gij zijt ook een regte Sinterklaas, Teeuwis! Dat gij niet eens een Meisjen kunt inhaalen.
teeuwis.
De Duivel haal' haar in. Zij rolt even als de wind, over de Koornspitsen heen, en draait zich als een Moolenrad. Driemaal had ik haar in de hand,en zij sluipt mij telkens gelijk een Aal door de Vingers.
elsje.
Hoor eens Teeuwis; het is mij geen vermaak dat gij heden met haar gekeven hebt.
teeuwis.
Nu, nu; als wij Man en Vrouw zijn, dan zal het de eerstemaal niet wezen.
elsje.
Ja, waart gij dat maar. Doch gij maakt haar zo | |||
[pagina 24]
| |||
koppig en afkeerig van u, dat 'er nog wel vrij wat te doen kon vallen; en heden....
teeuwis.
Wel nu; heden! - Moest ik haar dan niet beluisteren, daar ik ze met Antje voor mijn Moolen zag?
elsje.
Ja, maar zo lomp niet, dat zij u zien kon.
teeuwis.
Mijn neus was lomp, niet ik, en niesde mij voor den mond eer ik kon toesnappen.
elsje.
Nu, en daar na! Moest 'er dan alles uit, wat gij gehoord en gezien had? - geen Meisjen laat zich gaerne beluisteren. Wijze: Schoont beemden, zalig veld.
Meisjens hebben altoos iet,
't Zij van vreugde of van verdriet.
Haat of liefde, of tedre smarte,
In 't verborgen op hun harte.
Daarom is een vliet of woud
Steeds haar liefde.....
Daarom is een vliet of woud,
Steeds de plaats van zamenkout.
***
Dáár toch klaagt men ongestoord,
Dá'ar wordt haaren wensch gehoord,
Mits men stil in 't gras gedooken,
Luistert wat 'er wordt gesproken;
Maar zo slegts één ruischend blad
U ontdekte....
Maar zo slechts een ruischend blad,
U ontdekt: kies dan vrij 't pad.
| |||
[pagina 25]
| |||
Als men luisteren wil moet men het geheim doen. Maar gij wist immers wat gij begeerde te weeten?
teeuwis.
Moeder! ik geloof dat gij gelijk hebt, Een andermaal zal ik beter oppassen.
elsje.
Ja, een andermaal zullen zij beter oppassen, en zich niet laaten beluisteren. - Even zo onnozel was het van u, dat gij haar in haar bijzijn, tegen mij verklaagde.
teeuwis.
Zo? - Nu, goed; op een andermaal zal ik niets onderzoeken; maar nu wil ik u ook niet zeggen wat ik weet.
elsje.
Zijt gij niet gek Teeuwis, dat gij het Meisjen niet weêr goed wilt doen worden? Gij zijt anders schelmachtig genoeg. Kost gij het mij dan niet alles in het oor zeggen wat gij wist? Moest zij 'er juist bij zijn?
teeuwis.
Ja, zo? Nu, dan kunnen wij Krelis thans pen drommelsche pots speelen.
elsje.
Zoveel te beter: want dit zeg ik u, dat indien zij heden uw vrouw niet wordt, zij het dan nimmer wordt.
teeuwis.
Nu, dan zal zij het worden, al stond zij op haar hoofd. | |||
[pagina 26]
| |||
elsje.
Gij weet, wat zij voor heden, op de gouden bruiloft van haar Grootvader, belooft heeft?
teeuwis.
Dat denk ik: en daarom wil Antje ook in stad, bij den Hospes in de Schenkkan, laaten vraagen, of zijn zoon niets van Krelis gehoord heeft.
elsje.
Zie dat eens aan. Maar ik heb het wel gedacht. Wanneer Neeltje bij Antje komt, dan worden de hekken altoos verhangen. En dat vrouwmensch heeft zulke streeken in 't hoofd..... Nu, dan moeten wij wat verzinnen.
teeuwis.
Dat is al verzonnen! Dat is al verzonnen. Gij weet, dat ik veel bij dien waard verkeer, wanneer ik in stad kom. Wij hebben reeds een brief van Krelis door hem weggekaapt, en nu zal hij 'er een bestellen......
elsje.
Hoe! wat? Gij hebt dan een brief van Krelis?
teeuwis.
Wel neen ik; maar ik wil 'er een schrijven, even of de Zoon aan zijn Vader Hagel geschreeven had; en deeze zal hij vertoonen, wanneer Antje naar Krelis laat vraagen.
elsje.
Ha! heb ik het niet gezeid, dat gij schelmachtig genoeg zijt..... Maar wat zal 'er dan in dien brief staan?
teeuwis.
Wat anders, dan dat Krelis dood is? | |||
[pagina 27]
| |||
elsje.
Maar wanneer dit reis niet waar is, en het komt uit?
teeuwis.
Dan komt het uit. Als Neeltje mijn Vrouw is, dan moet zij het blijven; en scheld zij mij dan de ooren vol, dan zullen alle de Moolenwieken zo klappen, dat ik niets kan hooren.
elsje.
Maar zal de waard dan ook zwijgen?
teeuwis
Waaröm niet? Het kost een zak meel. En zo dra ik iets voor zijn broêr de Bakker te maalen heb, dan peeper ik hem mijne schade weêr in. Wijze: Lijsje sliep in 't Bosch in 't Lommer.
Ik doe gelijk de groote Heeren
Een klein geschenkjen op zijn tijd.
Op dat het dubbel weêr mag keeren,
Want dit verzoet de waarde en vlijt.
Men weet als groote liên wat schenken,
Dan zitten ze op het Vinkentouw.
Ze schenken trouw; ze schenken trouw;
Maar blijven toch gestadig denken:
Ik schenk wel trouw; ik schenk wel trouw;
Maar wagt eens tienmaal meer van jou.
elsje.
Ha! ha! ha! ha! Schelm! Nu, hoe wilt gij dan schrijven?
teeuwis.
Net als men schrijft, als 'er iemand dood is, ‘Ik hoop dat gij welvaart, lieve Vader! anders zou het mij leed zijn. Krelis is dood. De arme drommel is gestorven. Hij is ook reeds begra- | |||
[pagina 28]
| |||
ven. Zeg het toch aan zijn beminde, Neeltje Clorisse: die zal recht bedroeft zijn. Zend mij bij geleegenheid wat versnaapering, en vooräl Tabak. Ik kan met mijne leening niet toe, en groet mijn Moeder.
tobias hagel.
elsje.
Zou men dat kunnen gelooven van u! Maar gij zijt, zo als ik gezegt heb, eenvoudig en schelmachtig.
teeuwis.
Ja, ik wil geen Vrouw hebben, om 'er komplimenten meê te maaken, dat zou mij hoofdbreeken kosten; maar de schelmstukken komen van zelfs bij mij op.
elsje.
Nu, loop spoedig heen en schrijf, op dat het bericht in stad is, wanneer het Meisjen daar komt!
teeuwis.
Wees maar onbezorgt: mijn Moolenjongen zal op de kleine Vos terstond naar stad rijden; en zal 'er dus veel eer dan zij wezen. Wanneer ik zo iets in 't hoofd heb, dan moet het 'er mede door.
elsje.
Ha! - Daar komt mijn Man..... Maak u voort. | |||
[pagina 29]
| |||
Zesde tooneel.
tomas, neeltje, elsje, wat ter zijde op het Tooneel.
neeltje.
Ja, ja: wanneer Moeder wil, dan wilt gij wagten; dat is te zeggen: zij wil niet, en dan wilt gij ook niet.
tomas.
Zij zal wel willen, Neeltje, als gij het haar maar een beetje verstandig voorstelt.
neeltje.
Ach! lieve Vader! laat zij dan toe, dat men verstandig met haar spreekt?
elsje, naar hen toetredende, terwijl zij beiden verschrikken.
Ha! Slang! hitst gij uw Vader op? En uw Vader is onverstandig genoeg om u aan te hooren?
tomas.
Nu, nu Moeder; het was niets; geheel niets. Zij zei slechts...
elsje.
Zij zei slechts, dat haar Moeder niet toestond dat men verstandig met haar sprak: als of alles, wat dat lieve Dochtertje in 't hoofd heeft, verstandig ware.
neeltje.
Het is toch zo geheel onverstandig niet, dat ik Krelis, aan wien ik verloofd ben, die mijn vrijër is, en dien ik bemin, mijn woord wil houden? | |||
[pagina 30]
| |||
tomas.
Ja, ziet gij, mijn lieve vrouw? Wijze: Waar of mijn Rozalijntje blijft?
Een eerlijk man houd steeds zijn woord
Wanneer 't hem doenlijk is.
En Krelis, die haar hare bekoord,
Had mijn beloftenis:
Eat hij, vereenigd door den trouw
Het Neeltjen, ongestoord
In vreugde en rampen deelen zou.
Ik hou dan ook mijn woord.
elsje.
ô! Die eerlijke Man! En wat hebt gij Teeuwis dan beloost? Dat als Krelis op de Gouden Bruilost, van uw ouden Vader, niet weder hier was, dat zij Teeuwis dan zou neemen? Hebt gij dat niet belooft? he! Hebt gij het aan onze goede vrienden niet gezegt? he! Wie heeft dan uw laatste woord? en wien moet gij het houden? zeg!
tomas.
Ja, Neeltje, dat is mij daar even niet ingevallen. Het helpt niet, gij moet....
neeltje.
Maar het staat toch aan u, mij aan mijne beloften over te laaten. U, en niet hem, heb ik het beloofd. Derhalven verzoek ik u lieve Vader....
tomas.
Dat is ook weêr waar, Vrouw. Zij is toch de gewigtigste persoon in dit geval; en zij heeft het alleen aan ons belooft; en wij hebben haar Teeuwis ook maar, onder die voorwaarde belooft, dat zij moest willen: derhalven staat het aan ons..... | |||
[pagina 31]
| |||
elsje.
Om gek te zijn,en een dwaaze Meid haar' zin te volgen. Wie moet meer verstand hebben, Vader en Moeder, of zij? - Is de Molenaar Teeuwis niet een man, die voor haar en voor ons geschikt is? En om dat zulk een Nufjen, nu eens Krelis in 't hoofd gezet heeft, nu zou Vader en Moeder haar woord intrekken; en zulk een schoone gelegenheid met den voet schoppen.
tomas.
Ja, dat is weêr waar, Neeltje. Zulk een kluifjen vinden de Meisjens alle dag niet voor de deur liggen. Ook zou het geheele Dorp zeggen, dat Vader en Moeder als dwaazen handelden, wanneer zij de Kinderen lieten doen wat zij wilden. Waaröm heeft zich die zwierbol laaten belezen om Soldaat te worden. Derhalven....
neeltje.
Maar, lieve Vader, Krelis was anders geen zwierbol. Gij weet welk een goed bouwman, welk een vlijtig arbeider hij was: en hebt daaröm ook dikmaals gezegt: Krelis zal en moet mijn Schoonzoon worden. Dat hij nu het ongeluk gehad heeft, om op de Kermis in Stad wat al te diep in het wijnglas te kijken: dat is u zelv immers ook overgekomen?
tomas.
Ja, dat is waar, Vrouw. Hij was een vlijtig kaerel, en wanneer ik mij immer een Schoonzoon zoude gewenscht hebben, die ons goed, naa mijn' dood zou aanvaarden, dan ware het Krelis geweest. Dat hij in zijne onnozelheid zoo iets gedaan heeft: wel nu, ik ben zelv, nog een jong | |||
[pagina 32]
| |||
kaerel zijnde, op Heilige dagen, zelden uit de Herberg gekomen, dat Zon, Maan en Sterren, ja de geheele waereld niet met mij rond draaiden. Dus dacht ik....
elsje,
Het geen ik lang geweeten heb, dat gij, benenevens uw lieve dochter gek zijt. Denkt gij dan, dat als Krelis geen andere Vrijster had, of niet gegeheel dood was; dat hij dan niet ééns in jaar en dag zou geschreven hebben. De Brabantsche Grenzen, daar hij in Quartier zou zijn, liggen immers niet buiten de waereld?
tomas.
Dat is waar, Neeltje; daar heb ik ook niet aan gedacht. Zekerlijk heeft hij eene andere Vrouw genomen, of hij is dood; en dan zouden wij makkelijk kunnen wagten, tot wij alle in 't graf lagen. Teeuwis is bij de hand.....
neeltje.
Maar mijn lieve Vader, heeft hij voor negen maanden dan niet nog geschreven? Is het niet mogelijk dat er brieven verlooren geraakt zijn? Dat hij ziek is, of dat hij op commando verder af is gezonden? of zo iets? Kunnen wij niet regtstreeks aan zijn Regiment schrijven?
tomas.
Zekerlijk. Mijn lieve Vrouw, dat is heel mogelijk; wij zullen naar zijn Regiment schrijven.
elsje.
Ei, wat drommel! Schrijf aan wien gij wilt. Gij zijt een ouden gek, en laat u van die meid bij den neus omleiden, waar zij u hebben wil. | |||
[pagina 33]
| |||
Beurtzang.Wijze: Laatstmaal toen ik lag en sliep.
elsje.
Laatst beloofden Ik en Gij,
Haar aan Teeuwis 't stond ons vrij.
tomas.
Ja, ja, Neeltje ja; gij moet heden
U besteeden.
Ja, ja, Neeltje, ja: Teeuwis wagt uw woord wel als.
***
teeuwis.
Krelis heest mijn woord alleen,
Moet ik hem ontrouw zijn? Neen!
tomas.
Neen: neen, Neeltje neen, gij hebt reden,
Wees te vreeden,
tomas en neeltje.
***
elsje.
Maar wie heeft ons woord dan, zeg?
tomas.
Dat heeft Teeuwis zeker weg.
neeltje.
Maar, maar, Vader! maar, wie zal trouwen?
Wie aanschouwen?
tomas.
Maar, maar, Neeltje, maar,
Gij moet trouwen, dat is klaar.
***
| |||
[pagina 34]
| |||
elsje.
Neem den Moolnaar tot uw min.
neeltje.
Dien ik niet beminnen kan?
tomas.
Ja, ja, Neeltje ja, dat geest reden.
elsje.
Schoone zeden!
Alle drie te gelijk.
tomas,
Ja, ja, Neeltje, ja,
Krelis komst is reeds te spae.
elsje,
Ja, ja Neeltje, ja,
De Moolnaar wagt uw woord wel dra.
neeltje,
Ja, ja, Vader, ja,
Krelis min ik hoe 't ook ga.
| |||
Zevende tooneel.
kloris, tomas, elsje, neeltje.
kloris.
Nu, nu, mijn lieve Kinderen, wat is hier weêr te doen? - Een kleine twist? dat zou mij leed zijn, want ik zou niet gaarne zien, dat dezen dag door eenige onrust gestoord wierdt. Ik zou u gaarne zoo gelukkig zien, als ik thans ben. Heden is het vijftig jaar, dat ik mijn goede Roosjen heb. Hemel! waar zijn die vijftig jaar gevlogen! Onder hoe veel smart en vreugde zijn zij verdweenen. Doch aan vreugde heb ik meer deel dan aan de smarte gehad, en hoe gelukkig heeft mij de Hemel, de | |||
[pagina 35]
| |||
laatsten ook doen overwinnen! Hos veel zegen genoot ik! Kinderen en Kindskinderen rondom mij. Alle wel bezorgt, geen enklen kwaade onder hen. Nu, den Hemel zij dank! Heden moet het een rechte vreugdedag voor mij zijn. Wijze: Geld is de ziel van alle zaaken.
Dees blijde dag van waar genoegen
Voert nieuwe kragt en leven aan,
Alles mogt zich naar mijne wenschen voegen,
Juichend herdenk ik mijn Jeugds bestaan.
't Hoofd, gesierd met bloemenkranssen,
Zal op dat genoeglijk Feest,
Telkens herdenken, onder 't vrolijk danssen,
Wat ik thans ben - en ben geweest. ./.
Ja, heden wil ik u, mijne Kinderen, mijne Kindskinderen, en Kindskinds-Kinderen alle om mij en Roosje zaam vergaderen, en u zegenen. - Ik kom om u alle hartelijk te verzoeken, en met ons voor lief te neemen, wat de Hemel ons geschonken heeft.
tomas.
Wij zullen komen, lieve Vader: wij zullen alle komen.
elsje.
En ons met u verheugen; lieve Vader!
neeltje, Kloris de hand kuschende.
En u van harten geluk wenschen, en den Hemel smeeken, om u nog lang bij ons te laaten.
kloris.
Maar, mijne lieve Kinderen, laat mij toch reis vraagen, wat was 'er te doen, toen ik hier kwam? Ik hoorde wel dat gijlieden het met elkaêr niet vol. komen eens waart. | |||
[pagina 36]
| |||
tomas, [zij spreeken alle drie te gelijk]
ô Wat zou 'er te doen zijn? Wij konden niet overeenkomen wegens een Bruigom voor Neeltje....
elsje.
Die drommelsche Meid staat altoos nog vast op den weggeloopen Krelis.....
neeltje.
Ach! lieve Grootvader! thans wil mij mijne Stiefmoeder dwingen, dat ik met Teeuwis....
kloris.
Nu, nu Kinderen, gij moet niet alle te gelijk spreeeken. Komt, eerst de een, en dan de ander! Ik begrijp het wel, het is over Neeltjes huwelijk, dat gij zamen oneens zijt. Tomas gij zijt Vader; spreek gij eerst.
tomas.
Vrouw! vertel gij het; want ik weet toch, dat ik het niet naar uw' zin kan doen.
elsje.
Zo? Gij zoudt het niet naar mijn zin kunnen doen? Gij kunt uw Vader wat wijs maaken! Hij eischt het van U, derhalven kunt gij ook vertellen. Ten minste ik doe het niet....
tomas.
Ik meen slechts dat gij kunt zeggen wat gij wilt; dat ik mij alles zal laaten welgevallen.
kloris.
Ja, dat is juist uw gebrek, Tomas. Gij zijt een goed en braaf man: maar gij vergeet te dikmaals, dat gij Vader van uw huisgezin zijt. Uit liefde tot vreede, laat gij u alles wel gevallen, wat 'er voor- | |||
[pagina 37]
| |||
valt; en uwentwegen zou in uw huis, alles 't onderste boven kunnen staan.
elsje.
Gij hebt gelijk, Vader. Wanneer het op hem aankwam, dan zou hij de hand aan den Ploeg slaan, en zorgen dat het Werkvolk op geen karssensteen zou treden. Hij spant 's morgens de Paarden zelve aan, op dat de Knechts nog een kwartier op èèn oor liggen, en luieren kunnen.
tomas.
Och! die arme lieden....
kloris.
Nu, nu moeder; het een is toch beter als het ander. Gij kakelt zoo veel te meer. Neem het mij niet kwalijk; gij zijt anders een brave, werkzame en huishoudende vrouw; maar uw gebrek is, dat alles naar uw hoofd moet gaan.... Nu, ik zal u niet veranderen; en mogelijk moest mijn Tomas zulk een vrouw hebben, wanneer het bij u beiden zo goed zoude gaan, als het gaat. In den grond hebt gij elkander toch beiden lief.
tomas.
ô Ja, met al mijn hart.
elsje.
Ja, als hij zich het hoofd maar zo niet draaijen liet, van Neeltje.
neeltje.
Ik denk moeder, dat gij Vaders hoofd vrij wat meer draait als ik....
elsje.
Wat zegt gij daar? | |||
[pagina 38]
| |||
kloris.
Nu, nu, met zagtheid moeder Elsje. Ik kan u zekerlijk niet verdenken, dat gij Neeltje niet zo lief hebt als ik.....
elsje.
Ik haar niet lief hebben?
tomas.
Ja, ja Vader, zij heeft haar lief. Wis en waarachtig!
elsje.
Nu, daar hoort gij of ik ongelijk heb. Gij weet Vader, dat zij belooft heeft, om den Molenaar Teeuwis te zullen trouwen, wanneer Krelis op uw gouden Bruiloft niet weêr thuis was.
tomas.
Ja, dat heeft zij.
neeltje.
Ik heb het gedaan: maar.....
kloris.
Nu, laat Moeder uitspreeken. Ik beken het, ik zou zelv' gaarne zien, dat gij ook nog bezorgt was, eer ik stierf. En deeze dag was daar als toegeschikt. Dubbel zou ik mij dan verheugen, en mij aan dezelve, als aan den gelukkigsten dag mijnes levens herinneren.
elsje.
Nu, dat dacht ik ook Vader, dat het u tot vreugde zou verstrekken. Gij wilt het: wij willen het! zij heeft het belooft, van Krelis heeft men, zederd negen maanden, noch taal noch teken gezien: hij heeft haar geen enkelen letter geschreven, en is zeker dood. | |||
[pagina 39]
| |||
neeltje,
Even of 'er niet nog meer oorzaaken kunnen zijn, waaröm hij niet schrijft, en niet komt.
tomas.
Ja, dat kan ook wel wezen.
kloris.
Verder, Moeder!
elsje.
Wij alle kennen Teeuwis. Hij is omtrend de rijkste in 't gansche Dorp.
neeltje ter zijde.
Maar ook de lompste.
elsje.
Hij is geen Lichtmis.....
neeltje ter zijde.
Daar is hij te lui toe.
elsje.
Hij zal haar alle liefde en weldaên bewijzen; en evenwel wil die Hex niets van hem zien noch hooren. Heb ik nu gelijk, Vader? of ongelijk?
tomas.
De Moeder heeft gelijk, Vader! zij heeft gelijk.
kloris.
Het kan zijn; maar als 'er twist is moet men beide partijen hooren. Derhalven Neeltje?
neeltje.
Ik beken lieve Grootvader, dat ik kwalijk gedaan heb, dat ik u allen beloofd heb, om Teeuwis heden het jawoord te geeven.
elsje.
Nu heb ik toch reis ééns gelijk, | |||
[pagina 40]
| |||
neeltje.
Maar voor eerst zo heb ik gezegt, wanneer Krelis niet weêr kwam: doch dat is immers nog mogelijk, zo lang hij niet dood is: is het heden niet, het kan morgen zijn.
tomas.
Ja, dat zou wel kunnen wezen.
elsje tegen haar' Man.
Gij zijt gek. (Kloris wijst met zijn Vinger tot zwijgen.)
neeltje.
Ten tweeden, zo komt het alleen op u aan, mijn lieve Ouders! om mij aan mijne belofte over te laaten; geduld met mij te hebben....
tomas.
ô Ja, mijn kind, van harte gaarne.
elsje.
Ik erger mij dood over dien....
kloris zijn hoofd schuddende.
Hem!
neeltje.
Eindelijk, zoud gij mij wel ongelukkig willen maaken? En dat zou ik zeker zijn, wanneer ik heden mijn woord gaf, en Krelis kwam weder; als hij mij als voorheen beminde, en ik - ik een ander toebehoorde? - Zo lang ik derhalven niet weet, of Krelis levend of dood is, kan ik aan Teeuwis niet denken. Wijze: 'k Moet met geduld tot morgen wagten.
Ik kan mijn hart niet nog ééns geeven.
Ach! Krelis heeft dat hart alleen.
Hij is mijn vreugd, mijn troost, mijn leven:
Dat alles wil ik voor hem besteên.
| |||
[pagina 41]
| |||
Nooit kende ik zoo de kragt der liefde
Die trek der jeugd en tederheid:
Die onze borst welêer doorgriefde,
En die nog groeit en nooit misleid. ./.
***
Als mij het zweet langs 't voorhoofd vloeide,
Veegd' hij het af met 't koelste blad.
Wees mij de schaduwe en vermoeidde
Zich aan mijn werk, door hem opgevat.
Hij plantte, zaaidde en spitte de aarde,
Bragt water aan voor 't loeijend vee,
En 't eerste Lam dat zijne kudde baarde,
Bragt zijne gunst mij jaarlijkse!, meê. ./.
***
Mijn klein lief Tuintjen, agter mijne weiden,
Aan 't Beekjen dat zijn hand mij schiep,
Deedt hij den frischten geur verspreiden,
Dien hij uit bloemen en kruiden als riep.
Gints bouwde hij een Zomerhuisjen,
Plantte het rondöm met Jasmijn:
En spoedig deedt hij 't kleine kluisjen,
Een broeikast vol purper druiven zijn. ./.
***
Daar zwoer hij mij - en ik hem weder,
Eeuwige liefde en vaste trouw,
Gij zaagt op ons vol goedheid neder;
En wildet dat ik hem minnen zou.
Mag ik hem dan, daar zijn vertoeven
Hem mij voor eenigen tijd ontrukt,
Door ongetrouwheid ooit bedroeven? -
Ik sterf veel liever dan dat dit gelukt. ./.
tomas, zeer beangst.
Neen, neen Neeltje! gij moet Teeuwis niet trouwen. | |||
[pagina 42]
| |||
elsje.
Met voeten zou men ze trappen!
neeltje.
Ach! lieve Grootvader! beslisch gij het. Gij hebt mij lief; gij hebt ons allen lief. Ik wil mij geheel onderwerpen aan uwen wil.
kloris.
Goed. Wilt gij lieden dat ook doen? - Maar van u Tomas, weet ik dat reeds vooraf.
tomas.
ô Ja Vader! gij verstaat het beter dan wij alle.
elsje.
Nu, Vader, gij zult immers niet.....
kloris.
Hoort naar mij! - Neeltje heeft geen ongelijk.....
elsje.
Ja, dat heb ik wel gedacht: dat lieve troetelkindjen......
kloris.
Nu, wees stil, goede Moeder! Stel u maar gerust. Gij zult mij zelfs gelijk geeven, wanneer gij mij gehoord hebt. Van rechtswegen kan Neeltje met Teeuwis niet trouwen, om dat Krelis haar woord heeft: hij moet het haar dus zelfs weêr te rug geeven, of hij moet het niet te rug kunnen geeven; dat is te zeggen, dat hij dood moet zijn. Een wederzijdsche toestemming, of de dood alleen, kan zulk eene beloftenis verbreeken. Zo lang nu als zij het laatste niet zeker weet, zo staat het niet aan haar. | |||
[pagina 43]
| |||
elsje.
Ja, nu zijn wij veel verbeterd, lieve Vader. Waar door weeten wij dan of hij dood is? Kunnen wij, zo doende, niet tot in Eeuwigheid wagten, en alle eerst ten grave vaaren.
tomas.
Ja, daar heb ik niet eens aan gedacht.
kloris.
Dat moeten wij zo dra mogelijk onderzoeken. Wij hebben maar een Bode naar zijn Regiment te zenden.
tomas.
Heb ik het niet gezegt? - Naar zijn Regiment.
kloris.
En al moest het mijn laatste Ducaton kosten, dan heb ik dit voor mijn Neeltje nog over. - Of, ik, gaa bij onzen braaven Ambagtsheer: hij heeft ook een tijd lang gediend, en heeft veele kennissen onder de Officieren; mogelijk weet hij nog een anderen weg. Ik wil hem bovendien verzoeken, om ons heden de eer aan te doen, om op ons kleine Feest te gast te komen..... He! daar komt hij juist aan. | |||
Agtste tooneel.
eelhaet, kloris, tomas, elsje, neeltje.
eelhart.
Goede morgen, waarde beste Vader! goede morgen, mijne Vrienden! Ik wilde juist naar u toe. | |||
[pagina 44]
| |||
kloris.
ô! Mijn Heer, gij zijt veel tegoed. Waaröm zoud gij naar mij toe gaan? Mijne oude voeten zijn zo stijf noch niet, dat ik niet bij u zon kunnen komen. En ik was net van voorneemen.....
eelhart.
Zo veel te beter, dat wij elkander ontmoeten. Ik kom om u mijne hartelijke vreugde te betuigen, dat gij den, voor u zo gewigtigen dag, met uw braave Vrouw beleeft hebt; en om uw verder alle mogelijke zegen toe te wenschen.
kloris.
Ik bedank u, mijn Heer! Met mond en hart dank ik u. Mag ik u echter om eene gunst verzoeken?
eelhart.
Om alles wat gij wilt, brave Grijsaart!
kloris.
Mogelijk kunt gij u onzen buurman Krelis nog herinneren. de eenige Zoon van Jan Wagter.
Eelhart.
ô Ja; gij weet dat ik alle lieden, klein en groot, in mijn Dorp ken. Hij was een naarstig borst, en het doet mij leed dat hij soldaat geworden is.
kloris,
Mij niet, mijn Heer.....
neeltje.
Wat zegt gij, Grootvader?
tomas.
Nu, het was waarlijk toch geen beste daad.
kloris.
Waaröm niet? Het is altijd goed, dat een jong | |||
[pagina 45]
| |||
Kaerel een beetjen in de Waereld rond zwerft, en een tijd lang zijn Vaderland diend.
eelhart.
Aan deeze denkbeelden ken ik den braaven Kloris.
elsje.
Maar het is toch niet mooij, dat men zijn Meisjen laat zitten.
neeltje.
Of zich zelven een kogel voor den kop laat schieten?
tomas.
En daarna in 't geheel niet weder komt.
kloris.
Dat is ook geen kwaad; want men sterft in zijn beroep. Maar komt zo iemand gelukkig weêr thuis, dan is hij eens zo veel waard als een andere Boer. Hij is verstandiger, geschikter, weet met de Lieden beter om te gaan; leert met weinig geld huis houden, en weet eene menigte dingen, van welken een eenvoudig Landman op zijn hoeve nooit iets gehoord of gezien heeft.
tomas.
Ja, dat is waar: had ik dat eer bedacht, dan was ik zelv soldaat geworden.
eelhart.
Recht Kloris, gij zijt het beste voorbeeld daar van.
neeltje.
Dat denk ik ook. Komt Krelis te rug, dan zal men zien, welk een Kaerel hij geworden is. | |||
[pagina 46]
| |||
elsje.
Ja, en brengt hij een Stads meisjen mede, dat hij zekerlijk zal doen wanneer hij nog leeft: maar hij zal wel dood zijn.
neeltje.
Zekerlijk u ten gevalle.
kloris, gebied stilzwijgen.
Nu, hebt eerbied voor mijn Heer. - Ja, om verder te gaan; deeze Krelis was aan mijn kleindochter verlooft,
neeltje.
Hij meent mij, mijn Heer.
eelhart.
Ik meende dat de Molenaar Teeuwis naar uw verkeerde?
elsje.
Ja, de Molenaar; is dat geen braaf man?
neeltje, ter zijde.
Braaf, wanneer hij zijn' Ezel gelijkt.
kloris, stilzwijgen gebiedende.
St! - Zij kan den Molenaar niet eer neemen, mijn Heer! voor dat zij weet, of Krelis niet weder komt; en of hij levend of dood is.
neeltje.
Och! hij leeft zeker nog.
tomas.
Ik geloof het zelv'.
elsje.
En ik zeg dat hij dood is; dood, zo dood als een pier: want waaröm schreef hij in jaar en dag niet?
tomas.
Dat is ook waar; waaröm schreef hij niet? | |||
[pagina 47]
| |||
kloris.
St! - Nu zouden wij gaarne in 't zekere bericht hebben. Kunt gij ons daar toe geen middel aan de hand geeven, mijn Heer. Hij is onder het Regiment van d'Envie, aan deBrabantsche grenzen.
eelhart.
ô Met de eerste post. Ik ken hem. Hij was toenmaals Major bij het Regiment, in het welk ik eenige jaaren als Luitenant gediend heb. Ik verliet den dienst, en aanvaarde deeze Landgoederen, toen mijn oudste broeder stierf. Ik heb hem voor eenige jaaren te Maastricht gesprooken; hij heeft mij op de vriendelijkste wijze onthaald; en ik ben verzekerd, dat hij mij daadlijk zal antwoorden, wanneer ik aan hem schrijf.
kloris.
Goed! goed! ik dacht wel dat gij raad zoudt weeten.
elsje, ter zijde.
Dat u de drommel haal! - (overluid) Het antwoord zal wel zijn, dat hij dood is.
neeltje.
Daar ziet men uit, hoe wel gij het meent.
kloris.
St!
eelhart.
Nog meer, waarde Kloris, ik beloof u, wanneer hij leeft en 'er u iets aan gelegen legt, dat hij dan los komt, want ik wil.....
neeltje.
ô Gij zijt de weldaadigste en braafste Heer! | |||
[pagina 48]
| |||
kloris.
ô Dat is uitmuntend! - Maar nu kom ik nog met een ander verzoek.
eelaatt.
Spreek ronduit, waarde Grijsaart.
kloris, lagchende.
Ik weet, dat gij mijne vrijpostigheid niet kwalijk neemt. Ik zou heden, op den vijftigsten verjaardag van mijn Huwelijk, aan mijne Maagen, die gij weet dat tamelijk talrijk zijn, een klein Feest geeven. Naar mijne omstandigheden zal 'er niets aan ontbreeken, van het geen mij, aan de vrolijke dagen mijner jeugd kan herinneren; en mijne oudste kinderen, benevens de thans levende jeugd, rondom mij zo veel genoegen te doen smaaken als mij mogelijk is. Maar wat kan een volk tot meerder vreugde verstrekken, dan dat het deszelfs Heerschap, als getuigen van zijne vermaaken, aanwezig ziet. Dan verheugen zich lieden van uwen rang eerst als verstandige menschen; en die der minderen verheffen zich eeniger maate boven hunnen stand, om dat edelen zich met hen gelijk stellen: zij voelen het recht der vriendschap en der Menschlijkheid. - Vergeef mijne beuzeltaal, mijn Heer! dit is een gebrek der ouden Ja, ik wilde u derhalven verzoeken, om ons met uw bijzijn te vereeren......
eelhart, hem bij de hand vattende.
Gij komt mij voor, waarde Grijsaart. Ik kwam juist om mij daar toe aan te bieden; doch onder geen andere voorwaarde, dan dat gij uw geheele | |||
[pagina 49]
| |||
Gouden Bruilost aan mijn bestuur overlaat. De schikkingen zijn daar toe reeds gemaakt. Ik heb met het krieken van den dag, mijn Hofmeester en Bedienden reeds rond gezonden, om alle uwe vrienden en magen te verzoeken. Met den Dominé en den Schoolmeester, had ik reeds voor lang afgesproken, en het mij zelven als een plicht voorgeschreven, om deezen dag zo vrolijk door te brengen als mij maar mogelijk is. Ja, bij mij, in mijn Tuin, zal uw Feest, indien gij het goedvind, gevierd worden.
kloris, weent, en wil hem de hand kussen; Eelhart omhelst hem.
Waar mede verdiende ik deeze gunst? Ach! waar mede? Ik ben reeds te oud, maar mijne kinderen.... woorden ontbreeken mij.
eelhart.
Ik kan u de dankbaarheid, welke ik u schuldig ben op verre na niet voldoen. Ben ik u mijn leven niet verschuldigt?
kloris.
Mij, mijn Heer! Gij spot 'er meê.
eelhart.
Toen gij mijn Vader het leven redde, schonkt gij mij het mijne toen niet? Gisteren heb ik het nog in een Memorieboek, dat mijn Vader geduurende zijn Krijgsdienst hield, met vermaak gelezen. Wijze: Un Matin brusquement.
Toen eens by Malplaquet,
Mijn Vader een Corps moge gebieden,
En vol moed, onverlet
's Vijands heir al te naauw dorst bespieden:
| |||
[pagina 50]
| |||
Toen omringde hem onverwagts een drom
's Vijänds Ruiters vloogen alöm.
Afgesneden van zijn vrinden
Kon hij den Vijänd niet meer ontvliên,
Afgesneden van zijn vrinden,
Was niets dan de keten of 't graf te zien./.
kloris.
Ja, ja, ik herinner het mij nog zeer wel. Het was een heete dag. Onze goede Majoor, uw Vader, was een beetje te vuurig! Ik was toen omtrend negentienjaaren oud.
eelhart.
Den dood koos hij als een man,
Zijn moed bleef standvastig in 't strijden,
Nu valt hij op hen an,
Dan verweert hij zich in het lijden.
't Gansche veld was met 's Vijänds bloed bevlekt,
Aller driften waren gewekt:
Eene hand grijpt zijne hairen
Een Zabel zweeft hem over het hoofd.
Eene hand grijpt zijne hairen,
En de ander had hem haast het hoofd gekloofd./.
kloris.
Ach! ik ijs 'er nog van, wanneeer ik 'er aan denk.
eelhart.
Dees hand zo dreigend' en straf,
Viel ras met den Zabel ter neder,
Een Zwaard sloeg dien ijlings af,
En herstelde mijn Vader straks weder.
Deeze hakt met zijn Sabel den rugweg vrij,
Een kloek ruiter stond hem bij.
's Vijänds drommen vielen, vlooden,
Een Engel streed naast mijn Vaders zij.
| |||
[pagina 51]
| |||
's Vijänds drommen vielen, vlooden,
Een Engel benield hem - en dien wam gij./.
kloris.
Neen, dat was onze lieven Heer, die mij het gevaar van den Majoor van verre deedt zien. Het is ook een van mijn besten, schoon niet van mijn braafste daaden geweest: want ik had nog vijf kameraaden bij mij.
eelhart.
Gij waagdet toch uw leven?
kloris.
Wat was mijn leven in vergelijking met het leven van zulk een kloekmoedig Heer? Tienmaal zou ik het voor hem gegeven hebben: en de houw in den kop dien ik toenmaals van het slagveld bragt, heb ik altoos als het grootste eerteken aangezien, dat ik uit den Oorlog heb overgehouden.
eelhart.
Zeg dat niet, braave Kloris. Uw leven is het Vaderland zo nuttig geweest, als het leven van mijn Vader, en dat van andere aanzienlijke lieden. Hoe veel braave, nuttige en werkzame lieden zou het Vaderland thans missen, indien gij uw leven verlooren hadt.
kloris.
Zouden zij zo braaf, nuttig en werkzaam zijn, wanneer zij niet altijd zulk een goeden Ambagtsheer gehad hadden, die mij en hen het voorbeeld van braafheid gegeeven heeft? Hoe dikmaals hebt gij ons allen in het Dorp het leven behouden? Aan wien hebben wij nog heden onzen welvaart te dan- | |||
[pagina 52]
| |||
ken? Ach! wij behoeven alleen nog maar aan het voorige jaar te denken.
tomas.
Ja wel, hadden wij kunnen maaijen, indien wij niets te zaaijen gehad hadden?
elsje.
Aan ons geluk -
neeltje.
En aan het gebrek dat ons omringde. | |||
Beurtzang.Wijze: Men zing het Huwlijk en de Min.
CHOOR.
Zo lang onze oogen open staan,
Roemt onze tong uw brave daên.
Zo lang onze oogen open staan.
Heft 't dankbaar hart dees beurtzang aan.
kloris.
Toen opgezwollen stroomen,
Zich wierpen over 't veld,
Zijt ge ons te hulp gekomen,
Hebt hen een perk gesteld.
CHOOR.
Zo lang onze oogen.... enz.
tomas.
Gij hebt het zaat behouwen
Dat in de vooren sliep.
Wij konden 't land bebouwen
Tot de Oogst weêr Vruchten schiep.
CHOOR.
Zo lang onze oogen.... enz.
| |||
[pagina 53]
| |||
elsje.
Toen wrange Veepest woedde,
Bragt ge ons verligtnis aan.
Uw zorg die veel vergoedde,
Bevestigde ons beslaan.
CHOOR.
Zo lang onze oog en.... enz.
neeltje.
Uw gunst heeft ons behouwen,
In duurte en hongersnood.
Elk mogt op u vertrouwen,
Gij gaaft den Armen brood.
CHOOR.
Zo lang onze oogen.... enz.
eelhart.
Uwe dankbaarheid, mijne Vrienden, gaat veel te ver. Het was mijn plicht dien ik deed; en wee hem! die zijnen plicht niet vervuld jegens den geenen die hem aanbevoolen zijn. Nu, ik wagt u op mijne Plaats. (Hij vertrekt.)
klotris.
Dat is geen Heer, maar een Vader over het Ambagt zijn. Komt, laat ons alle zijne deugd trachten naar te volgen. CHOOR.
Zo lang onze oogen open staan
Erkent ons hart zijn brave daên.
Zo lang onze oogen open staan,
Prijze elk wat hij ons heeft gedaan.
| |||
[pagina 54]
| |||
kloris en neeltje.
Gelijk aan frissche stroomen,
Een boom in welstand bloeit:
Moet zegen op hem konen,
Die hem en ons besproeit.
CHOOR.
Zo leng onze oogen open staan,
Erkent ons hart zijn braave deên.
Zo lang onze oogen open staan,
Prijze elk wat hij ons heeft gedaan.
Einde van het Eerste Bedrijf.
|
|