|
| |
[Thedaldus Elisei...]
Thedaldus Elisei, wat geschils met sijn Vrijster hebbende, trect uyt Florencen, eenigen tijdt daer na keerde hy daer wederom
binnen in eens Pelgrims Kleedinghe, ende sprack sijn Vrijster aen, haer haer
onghelijck te kennen ghevende, ende heeft haren Man van 't groot perijckel
vande doodt verlost, om dieswille datmen bewesn hadde, dat hy Thedaldum
vermoort hadde, ende Vrede met sijn Broederen gemaeckt hebbende, heeft hy ten
lesten sijn Lief tot sijnen wille ghekreghen. Het welcke ons aenwijst de cracht
der Liefden, mette verscheyden dangiere, inde welcke de menschen alle daghen
vallen moghen.
DAER was binnen Florencen eenen Man van Edelen Huyse, Thedaldus
Elisei geheeten, dewelcke boven maten Amoureux zijnde van een vrou persoon, het
wijf van Aldobrando Palermini, die ghenoemt was Vrouw Hermelijne, door sijn
deuchden ende lofweerdige conditien verdient heeft, t'ghene hy van haer
begheerde te ver- | |
| |
crijghen, welcke ghenoeghen de Fortuyne, een
vyandt der gheluckigen, bestreden heeft: om dieswille dat de Vrouwe eenighen
tijdt Thedaldus wille ghevolght hebbende, haer voornam sulcx niet meer te doen,
ende en wilde niet alleenlijcken eeniger sijner bootschappen hooren, maer selfs
hem in eenigerley manieren meer aensien, waer uyt hy in een wreede
verslagentheydt ende bedroeftheydt gevallen is, dan hy hiel dese sijn vryagie
soo verborghen, dat niemant oyt meynde dat de selve een oorsake van sijn
droefheyt was, ende nae dat hy zijn beste gedaen hadde, om de goede gunste die
hy sonder sijn toedoen verlooren hadde, wederom te krijghen, ende siende dat hy
te vergheefs arbeyde, heeft hy hem selven voor-ghenomen vande wereldt te
scheyden, ende om de selve niet te verblijden die een oorsaecke was van sijn
qualijcvaert, met hem dus te sien vergaen: Daerom sulcken somme van penningen
gelicht hebbende als hy becomen conde is hy uyt Florencen ghetrocken, sonder
vrient oft mage eenich woordt daer van te spreken, behalven aen eenen sijnen
Compagnon, die al sijn secreten wist, ende is tot Anconen ghecomen daer hy
hemselven Philips de Sandolescio dede heeten, ende hem selven by eenen rijcken
Coopman begeven hebbende, stelde hy hem tot sijnen Dienaer daer by, ende is in
sijn geselschap op een schip na Cypren toe gheseylt, wiens manieren ende
conditien desen Coopman soo wel bevallen hebben, dat hy hem niet alleenlijc
goeden loon en gaf, maer heeft hem oock in sijn geselschap genomen, ende
daerenboven stelde hy noch in sijnen handen het grootste deel van sijnen
handel, den welcken hy so wel beleyt heeft met soo grooten sorchvuldicheydt,
dat hy binnen corten Jaren selver een goet ende rijck Coopman geworden
is, ende seer vermaert: Welcken handel gheduerende, al wast so dat hem
sijn wreede Vrijster noch inden sinne lach, ende dat hy desperatelijcken, jae
totter doot toe op haer verlieft was, haer boven alle dinghen hakende te sien,
soo was hy nochtans van soo grooten stantvastigheyt, dat hy seven Jaeren desen
strijdt strijdende, overwonnen heeft. Dan op eenen dach ist gheschiet, dat hy
binnen Cypren een Liedeken hoorde singen, dat hy t'anderen tijden ghemaeckt
hadde, in't welcke de liefde die hy tot sijn vrouwe, ende sy tot
hem droeg, verhaelt was, ende het ghenoegen dat hy van haer hadde, ende
hier uyt denckende, dattet onmogelijck was dat sy hem vergeten hadde, is hy met
sulcken lust ontsteken geworden van haer wederom te gaen sien, dat hy dien niet
langer connende verdraghen, voorgenomen heeft binnen Florencen te keeren: ende
alle sijn saken in goeden schick gestelt hebbende, is hy heymelijck met
sijnen knecht in Pelgrims kleederen ghecomen, even als oft hy van Jerusalem
ghekeert hadde. Nu daer gearriveert zijnde, is hy ter herbergen gegaen binnen
een cleyn Cabretken, dat twee broeders hielen niet wijt van sijn Vrijsters
wooninghe: ende den eersten stap die hy uytsette, was voorby haer huys, om haer
te sien soo hy ghecost hadde, dan hy sach de vensters, de deuren, ende het huys
toeghesloten: waer uyt hy in groote twijffelinghe quam, datse over-leden ofte
verhu[y]st was. Weshalven hy aldus vol ghedachten wesende[,] nae het huys
sijner broederen ghegaen is, voor het welcke hyer vier gesien heeft al int
rouwe gecleet, waer van hy seer verwondert was, ende hem selven also
verandert kennende, so van kleederen als persoone, van t'gene dat hy plach te
wesen als hy vertroc, dat- | |
| |
men hem seer qualijck soude hebben
connen kennen, tradt hy stoutmoedelijcken eenen Schoen-maecker toe die daer
ontrent woonde, ende vraechde hem waerom dat de selve rouw droegen. Waer op de
Schoen-maker antwoorde, sy draghent om dieswille dat een van heur broeders
Thedaldus genoemt, die hier niet gheweest en was binnen langen tijt, sint
vijfthien dagen herwaerts vermoort is geweest, ende my dunckt dat ick
heb hooren seggen, datse int gerechte bewesen hebben, dat eener die gheheeten
wort Aldobrandin Palerman (die int ghevanckenisse sit) dien omgebrocht heeft,
om dieswille dat hy op sijn wijf verlieft was, ende dat hy met vreemde
cleederen aengedaen gecomen was, om met haer te bouleren. Thedaldus was
grootelijcken verwondert datter yemandt gheweest was die hem so geleken hadde,
datmen gedocht hadde dat hyt geweest ware: ende was droevich om
Aldolbrandins ongeluc, ende vernomen hebbende, dat de Vrouwe cloeck ende gesont
was, alree nacht wordende, is hy met verscheyden gedachten vervult in sijn
herberge gekeert: daer hy nae den eten op eenen solder met sijnen knecht
gheleydt werdt te slapen, dan soo om den strijdt der gedachten die hem
prickelden, als om het quaedt beddes wille, als oock dat het Avontmael
magherkens gheweest was, was de helft van den nacht alreede ghepasseert eer dat
hy aent slapen conde geraken. Daerom noch wacker zijnde, docht hem ontrent den
middernacht dat hy eenighe luyden hoorde trappen opt dack vant huys, die neder
int huys quamen, ende daer nae sach hy door de spleten van sijn Camer wat licht
van boven af comen, waer door heel schoontjens tot de spleten vande
deure ghetreden zijnde, begonde hy te kijcken wat sulcx te beduyden hadden,
ende sach door de selve een tamelijcke schoone jonge vrouwe, die het
voorseyt licht hiel: tot de welcke dry mannen getreden zijn, die van
boven gecomen waren vant dac af, ende nae wat onthaels datse d'een d'ander
deden, sprack d'een onder hun tot de Vrouwe: wy connen (door Gods hulpe) nu
voortaen versekert blijven: want wy weten voorseker dat Thedaldus doot
door sijn broeders tegens Aldobrandin Palermini bewesen is gheweest: Hy heeftse
oock beleden, ende het Vonnis is geschreven: dan men moet het nochtans
secreet houden: want soo men yet quaem te weten, dat wy de gene gheweest zijn
die hem vermoort hebben, so souden wy int selve verdriet staen, daer
Aldobrandin nu in steeckt. Ende die ghesproken hebbende, zijnse mette vrouwe
beneden gegaen, die seer verblijt was van dese tijdinge, ende
zijn gaen slapen, Thedaldus dit propoost hoorende, begonde te overlegghen hoe
groot ende welckerley de dwalinghen waren, die in des menschen verstande
mochten vallen: eerst op sijn broeders denckende, die eenen vreemden voor hem
beschreyt, ende in d'aerde ghesteken hadden: Ende daer nae haddense uyt eenen
valschen waen den genen beschuldicht, die in't stuc onnoosel was: ende
met valsche ghetuygen haddense hem daer toe ghebrocht, dat hy soude moeten
sterven: daer na gaet hy dencken op de blinde strafficheyt der rechters, ende
het bedienen der selver: de welcke hun houdende als oft sy
sorchvuldichlijcken de waerheyt ondersochten, het meestendeel door haer
pijnigen ende wreetheden, de loghens in stede vande waerheydt doen
uytperssen, hen selven nochtans achtende voor Dienaren van Godt ende de
Justitie, daerse sulcx doende instrumenten des Duyvels ende booscheydts zijn.
Daer nae, | |
| |
nae ditte, ginck hy sijn ghedachten op Aldobrandin
keeren, in hem selven overlegghende wat hy te doen hadde om hem te verlossen.
Ende alsoo haest als hy smorgens opgestaen was, sijnen knecht in sijn
herberghe ghelaten hebbende, is hy alleen ten huyse van sijn liefste gegaen,
alwaer hy (de poorte by ghevalle open vindende) binnen in een cleyne leege sale
dieder was, getreden is, daer hy sijn liefste op d'eerde neder geseten, heel
vol tranen ende bitterheyts ghesien heeft: waer door hy schier uyt
medelijden oock gheweent heeft, ende by haer ghecomen zijnde, heeft hy
haer gheseyt: vrouwe en quelt u selven niet meer, uwen vrede is heel na by u.
De Vrouwe desen hoorende, hieff haer aengesicht op, ende seyde al huylende:
Vrient my dunckt dat ghy een vreemt Peglrim zijt, wat weet ghy van mijnen vrede
oft van mijn benautheydt? Doen sprack de Pelgrim: Mevrouwe ick ben van
Constantinopelen, ende en doen anders niet als stracx op dese ure inne
te comen, van God hier ghesonden om u tranen in lacchen te keeren, ende uwen
Man vander doodt te verlossen. Hoe dus (sprac de Vrouwe) so ghy van
Constantinopolen zijt, ende dat ghy niet en doet als stracx hier te
comen, hoe weet ghy wie wy zijn mijn Man ende ick? Doen verhaelde haer de
Pelgrim van begin tot 't eynde de gantsche Historie van haers mans benautheyt,
ende seyde haer oock wie sy was, hoe veel tijts datse ghehout was geweest, met
vele andere van haer saken die hy seer wel wiste, waer uyt de Vrouwe seer
verwondert was, ende hem voor een Propheet houdende, is sy voor hem op haer
knien gaen liggen: hem biddende om Godts wille dat hy hem so hy om haers
mans verlossinge gecomen ware, doch wat haesten wilde: De Pelgrim seyde haer:
Staet op Mevrouwe, ende en weent niet meer, ende luystert nau toe naer 'tgene
dat ick u seggen sal, ende wacht u wel van oyt yemanden sulcx te seggen. De
tribulatie die ghy hebt (naer dat my de Heere gheopenbaert heeft) is u
overghecomen door een zonde die ghy over een wijle tijdts gedaen hebt, die ons
Heere eensdeels met dit verdriet heeft willen suyveren: en begeert dat ghy de
selve geheelick weder beteren sult, andersins sult ghy noch in veel grooter
verdriet vallen als te voren, doen sprack de Vrouwe: Goede man ick ben seer
beladen met zonden, ende en can niet bedencken welcke van dien de Heere
meer wil ghebetert hebben als d'andere, daerom so ghy sulcx weet, segghet my,
ende ick sal al doen wat ick can om die te beteren. Mevrouwe sprack doen de
Pelgrim: Ick weet wel wat het voor een zonde is, ende en sal van u sulcx
niet vraghen om beter te weten als ick dat wete: dan alleenlijck op dat ghy die
selfs seggende, meerder berou daer van hebt, dan laet ons totte sake comen,
ende segt my oft u niet indachtich en is, dat ghy oyt eenen vryer gehadt hebt?
De Vrouwe dit hoorende, liet eenen grooten sucht gaen, ende was seer verwondert
van dese vrage, gheensins gheloovende dat sulcx oyt yemant wiste, hoewel
datmen sint dien dach datmen den genen vermoordt hadde die begraven was,
wel wat daer van gemompelt hadde, van wegen sekere woorden dieder Thedaldus
Compaignon onbedachtelijcken genoech van uytghesproken hadde, die de sake
wiste. Soo antwoordese: Ick mercke wel dat u ons Heere alle de secreten der
menschen aenwijst: daerom ben ick van sinne u de mijne oock niet te heelen.
T'is waer dat ick in mijn Jonckheyt eenen ongeluckigen Joncman seer bemindt
hebbe, met wiens | |
| |
doodt mijn man bezwaert is, welcke doodt ick soo
seer (helaessen) beweendt hebbe, als icker droevich om gheweest ben, om
dieswille dat hoe-wel ick my tot hemwaerts straf ende verwildert toonde eer hy
vertrock: nochtans wil ick wel aviseren dat noch sijn vertrec, noch sijn
lanckduerich affwesen, noch oock sijne ongeluckige doot, noyt geen macht gehadt
en hebben, om hem uyt mijn herte te rucken: tot de welcke de Pelgrim geseyt
heeft, ghy en hebt dien ongeluckigen Jongman die vermoort is geweest, noyt
bemint, maer gy hebt Thedaldum Elisei wel lief ghehadt, dan segt my, wie was
d'oorsaecke om de welcke ghy op hem ghestoort wert? Had hy u oyt eenich leet
ghedaen? den welcke de vrouwe gheantwoort heeft voorwaer neen hy, maer
d'oorsaecke van mijn gramschappe waren de woorden van
eenen vervloeckten Biechtvader, daer ick my eens tegens biechte, om
dieswille dat hy my, als ic hem de liefde seyde die ic tot hem droech, ende de
ghemeynsaemheyt die ick met hem hadde, sulcken gheroep over het hooft maeckte,
datse my noch eenen schrick aenjaecht, tot my seggende, dat ick so ick sulcx
niet na en liete, int diepste van der Hellen vaeren soude, ende soude
daer in dat brandende vyer ghesteken worden: waer van my sulcken vreese in't
hooft quam, dat ick my gantschelijcken voornam, gheensins meer sijn
gemeynsaemheyt te willen hebben, ende om daer toe geen oorsake meer te
hebben, en wilde ick noyt gheene van sijn brieven meer ontfangen, noch ooc
eenighe bootschappen, hoe-wel dat ick nochtans dencke, dat, so hy noch volhert
hadde (gelijck hy wech ginck, soo ick achte[r]dencken hebbe als
desperaet) hem siende vergaen als de sneeu inde Sonne, mijn hert voornemen
hem selven gebogen soude hebben, om dat ick geenen grooter wensch inde werelt en
hadde. Doen sprack de Pelgrim: Dit is Mevrouwe de eenighe zonde die u nu quelt,
ick weet voorseker dat Thedaldus noyt geen ghewelt en dede als ghy op hem
verlieft werdt: Want ghy dedet uyt uwen vryen eygen wille: hy u wel aenstaende,
ende even alsoo als ghy selfs begheert hadt, is hy by u gecomen, ende heeft uwe
familiaricheyt ghebruyckt, inde welcke ghy hem door woorden ende wercken
so veel vreuchden gaeft, dat ghy soo hy u eerstmaels lief hadde, de liefde
t'uwaerts duysent maels over verdobbeleren deed', ende so het so was
(als ick weet dattet metter waerheydt is) wat reden conde u bewegen van u
selven hem soo rouwelijcken te ontrecken, dese dinghen behooren eerst t'hands
overleydt te worden, ende so ghy gedacht haddet u daer van te moeten
berouwen (als van een quade gedaene saecke) so en moest ghy die niet doen,
want even also als hy u eygen wert, alsoo werdt ghy sijn eygen, ende u
toebehoorende, coste ghyer naer uwen believen mede doen, als van een dicnk dat
u eygen was, maer u te willen van hem ontrecken die sijn waert, t'was een
diefte ende een quade voegende sake, soo hyer sijn verwilliginghe
niet toe en gaf. Nu moet ghy verstaen dat ick een Religieux ben, ende deshalven
kenne ic alle haer manieren van doen, ende so icker wat breedelijcken af
verhale om u profijt, soo en sal't my niet qualijck voegen als aen eenen
anderen: Daerom wil icker u af spreken, op dat ghy die van nu
voortaen beter kennen meucht, als het schijnt dat ghy hier voormaels
gedaen hebt, het volc de Religieusen zijn in voorleden tijden seer heylighe
persoonen gheweest, ende hooch geleert, dan de gene die hen hedensdaechs
Religieusen noemen, ende daer voor willen ghehouden wesen, en | |
| |
hebben anders niet van eenen Religieux als het cleedt, dat noch
oock van geenen Religieux en is, om dieswille dat het door de insittinghe der
Religie geordonneert zijnde gheweest, te moeten nauw, slecht ende van grover
wollen wesen, om haer meyninghe te kennen te geven, die de tijtelijcke
dingen moeten verachten, als sy hare lichamen in so slechten habijt
begheven, maken zy die hedensdaegs breet ten vollen gronde, blinckende
ende van fijnen stoffe, ende hebben deselve tot een alsulcken propren ende
pontificalen fatsoen gebrocht, datse geen schaemte en hebben binnen de Kercken,
ende over de publike plaetsen heuren neersdraey te nemen als Pauwen,
gelijc de wereltsche lieden doen met hare cleederen: ende even also gelijck de
visschers met hun netten soecken veel visschen t'seffens te vangen, also doen
ooc dese hun beste niet haer wijt-bevende habijten, om onder deselve vele
Hipocrijten wedukens ende andere sotte wijvekens en mannen te
verstricken, ende dit is haer meeste sorchvuldigheyt ende droomen meer
als eenige andere oeffeninge. Ende daerom (op dat icker te waerachtiger
van spreecke) en hebben dese het habijt van eenen Religieux niet, maer
alleenlijck het schijnende coleur, ende daer die vanden tegenwoordigen tijdt
naer der menschen zaligheyt haeckten, haken dese vanden tegenwoordigen tijdt na
haer wijveren ende rijckdommen, ende nemen allen heur oogenmerc alleen om met
heure roeperijen de zinnekens der sotten te verschricken, ende te bewijsen dat
de zonden met aelmissen ende missen gesuyvert worden, op dat hun, die uyt 's
herten snootheyt ende niet uyt devotie, haer toevlucht gehad hebben om
Religieux te worden (om niet te arbeyden) d'een broodt, d'ander wijn, ende de
derde de toespijse brenge voor de ziele van heure overleden vrienden: 't
Is wel waer dat de Aelmisse ende de ghebeden de zonden suyveren dan soo de gene
diese doen saghen ofte bekenden wien zy die doen, so souden sy veel eer die
voor haer selven behouden, oft sy soudense voor soo veel varckens liever
worpen: ende om dieswille datse bekennen dat so veel minder getal datter is van
bezitters van groote rijckdommen, soo veel te meer sy in haer gemack zijn,
doense heur beste altsamen door haer roeperijen ende verschrickinghen, om eenen
anderen af te stooten, van tgene daerse opt hoochste soecken alleen in
te blijven zitten: sy tieren teghen de mannen om der zonden van oncuysheydts
wille: op dat de vrouwen, als sy door haer geroep hun daer van onthouden, dese
roepers te beter te wille worden: sy verdoemen den woecker ende het quaede
ghewin, op dat sy lieden, alsmen hun dat geven sal omdat weder te keeren, heure
habijten te breeder moghen maken, ende om de Bisdommen met andere groote
Prelaturen uyt het gene datse aldus den luyden wijs maecken op den hals te
trecken, ende de gene te verdoemen die het hun niet en geven, ende
alsmense van dese dinghen ende vele andere vuyle ende ongeschickte die
sy doen bestraft, so dunckt hun dattet hun alsse geantwoort hebben: doet dat wy
u seggen ende niet dat wy doen, eene genoechsame ontlastinge is van alderley
zwaren pack, even als oft bycans de schapen meer mogelijck ware stantvastiger
ende meer van yser te zijn als den herderen, ende hoe veel isser der gener
diese sulcke antwoorde gheven, die het in sulcker manieren niet en verstaen als
sy dat seggen: het meestendeel onder hun weten dat wel, dese vanden
tegenwoordigen dach willen dat ghy doen sult 'tgene sy seggen: te weten,
dat | |
| |
ghy hun de borsen met gheldt vullen sult, dat ghy uwe
secreten op haer betrouwen sult, dat ghy suyverheyt onderhouden sult,
patientich zijt, ende het ongelijck vergeven sult, ende van achterclappen
wachten sult, het welcke altsamen goede saecken, altsamen eerlijck ende heylich
zy: Maer waerom doense dit? op datse souden mogen doen 'tgene sy niet doen en
mochten so het wereltsche menschen deden. Wie is de ghene die niet en weet dat
haer schudderije niet langer dueren en can sonder gelt? So ghy in uwe wellusten
ende tijtcortinghen u vermoghen ombrenght, soo en sal een Religieux niet
langher ledich connen blijven leven in zijn orden. Soo ghy by Vrouwen herwaerts
en derwaerts loopt, de goede Vaders sullender geen plaetse vinden. Soo
ghy niet gheduldich en zijt, ende een vergever van 't onghelijck, soo en sal
eenen Religieux de stoutigheyt niet dorven nemen om in u huys te comen, om
yemandt van u huysghezin te beschijten. Maer waerom vergaep ick my op elcke
particulariteyt? sy beschuldigen hun selven t'eenemale alsse dese onschult by
brengen voor de gene die het verstaen. Waerom en blijvense niet eer binnen hare
woonsteden, soose niet en dencken heyligh ende abstinent te moghen wesen? oft
wel soose hun daer toe begheven willen. Waerom en volgense dit andere heylige
woordt van 't Euangelij niet? Onse Heere begonde eerstmaels te doen, ende daer
na te leeren. Datse dan eerst selver de goede wercke doen, ende daer nae datse
die aen andere voorts leeren. Voorwaer ick hebber duysent by mijnen tijden
ghezien (selfs vande ghene die het meest getier maecken alsse op den Preecstoel
staen) de vrouwen hanterende, Amoureux ende besoeckers niet alleenlijck van
wereltsche Vrouwen, maer dat arger is, vande ghene die binnen de Cloosters
zijn, loopen die na sulcke lieden? die het doet, die doet dat hem gevalt, dan
Godt wetet best oft hy wijsselijcken doet. Nu genomen dat wy hier inne
bekennen moesten 't gene u de Biecht-vader seyde, te weten: dattet een groote
zonde soude wesen sijn Echt te breecken ist geen groote eere eenen mensche
'tzijne te nemen? en ist noch niet een andere veel zwaerder dien te vermoorden?
oft hem in ballinckschap te jagen, rabauwende door de werelt? Ick geloove
dattet een yegelijck alsoo bekennen sal. Het geselschap voorseecker van eenen
man met een vrouwe is een natuerlijcke zonde: maer het stelen, moorden, ende
verjagen, comt uyt eenen boosen geeste voort. Nu dan dat ghy Thedaldum niet
ontstolen en hebt, is u alreede hier voren bewesen gheweest, u selven hem
ontreckende, die uyt uwen eyghen vryen wille zijne gheworden waert, daer nae
segh ick dat soo veel u aengaet, dat ghy hem vermoordede: om dieswille dat het
aen u niet en hiel dat hy hem selven met sijn eygen handen niet en doorstack, u
tot hem t'allen uren meer ende meer grimmigh toonende, ende de rechten willen
dit, dat de ghene die de oorsake is vant quaet dat daer ghedaen wort, gestraft
worde van't selve als de gene die het ghedaen heeft, ende dat ghy geen oorsake
geweest en hebt van sijn ballinghschap, ende dat hy ellendigh seven jaer lanck
door de werelt gheloopen heeft, en machmen niet loochenen, in sulcker voeghen,
dat ghy een ongelijck veel grooter quaet bedreven hebt, het eene van dese drie
doende, dat ghy bedreeft doen ghy met hem gemeynschap ghebruycktede. Dan laet
ons nu eens zien oft moghelijck Thedaldus alle dese dingen verdiende, voorwaer
neen hy, | |
| |
want ghy hebbet selver alreede beleden, behalven
dat ick't oock wete dat hy u liever hadde als sy selven, daer en was oock noyt
gheen dinghen soo geeert, so verheven, noch soo verheerlijckt, als ghy van hem
waert, boven alle andere wijveren, als hy plaets en stede vondt daer hy
eerlijcken ende sonder suspitie te hebben, van u spreecken mocht, alle sijnen
welstandt, al sijn eere, ende allen sijnen vrydom was door hem in uwen handen
overgegeven. En was hy niet van edelen huyse? Was hy niet schoon onder sijne
andere medeborgeren? Een eerlijck geselle in dien dinghen die den Jonghen
Vrijeren toebehooren? Van eenen yeghelijcken bemint, ghepresen ende aengesien?
Ghy en cunt niet neen ghesegghen op dit altsamen, hoe hebt ghy dan connen om
het seggen van eenen sotte bol, kackerlacker, hypocrijt, ende nijdigaert,
eenich onghenadigh voornemen tegens hem opnemen? Ic en weet niet wat dwalinge
dat dit van dese Vrouwen is, die lief hebben, ende en achten den mannen niet
met allen: want soo sy wel insaghen op het ghene datse doen, ende hoe groot
ende wat edelheydt dat Godt den Man ghegheven heeft over allen anderen
schepselen, soo moestense haer glorieren als sy van yemanden bemindt worden,
ende houden t'selve heel hoochweerdichlijcken, ende hun beste doen met
alle sorchvuldicheyt om hem te believen, op dat hy noyt beweecht en werde van
haer niet meer te beminnen. Het welcke hoe ghy dat gedaen hebt, door de woorden
van eenen Biechtvader gedreven (dat wel eenen droncken-bol moest wesen) weet ghy
nu wel, ende moghelijck dat hy hem-selven inden nest meynde te brenghen, daer
hy eenen anderen uyt joech: dit is dan de sonde de welcke de Goddelijcke
gherechtigheydt (die met een rechte weechschale alle haer werckinghen tot effect
brengt) niet onghestraft en heeft willen laten. Ende even also als ghy sonder
eenige reden u beste dedet, u selven uwen Thedaldum te ontrecken. Also is
uwen Man geweest, ende is noch sonder eenighe reden om Thedaldus wille
in dangier, ende ghy inde tribulatie. Vande welcke soo ghy verlost wilt wesen
moet ghy my een dinck beloven dat ick u seggen sal, ende 'tselve daer nae noch
beter int wercke stellen. Dat is, dat soo het oyt gheschiet dat Thedaldus sijn
langhduerige ballinghschap keere, dat ghy hem u gratie, u goede gunste, uwe
goedtwilligheyt, ende uwe ghemeynsaemheydt wederom gunnen sult: ende dat ghy
hem inden selven staet wederom stelt als hy was te voren eer ghy soo
sottelijcken die woorden van desen sotten Biechtvader gheloove gaeft. Als den
Pellegrim zijn woorden voleynt hadde, de Vrouwe diese nau luysterende aennam,
schatte dat haer tribulatie voor gewis om dese zonde quam, alsoo sy hem hoorde
verhalen: Ende sprack, vrient Godts, ick bekenne ghenoech dat de dingen die ghy
seght waerachtich zijn: oock ken ick ghenoechsaemlijck door uwe bewijs-redenen,
wat voor een volcxken de Religieusen zijn, die ic tot nu toe altsamen voor
heylich hiel, ende om de waerheyt te segghen, soo merck ick wel dat mijn
misdaedt groot is gheweest die ick teghens Thedaldum bedreeff, ende so ick
vermocht soo soude ick die geern beteren, in sulcker voegen als ghy segt, maer
hoe can sulcx gheschieden? Thedaldus en can niet meer wederkeeren, want hy is
doodt: Daerom en weet ick niet tot wat propoost ick u beloven soude tgene dat
niet geschieden en can, wien de Pelgrim geseyt heeft: Thedaldus (na dat my God
aenwijst) en is niet doot, maer is vol levens ende gesontheydts, | |
| |
ende in goede staet, soo hy maer u goede gratie en hadde, Doen sprack de
Vrouwe: Siet wel wat ghy seght: want ic heb hem doot voor mijn deure ghesien
met veel rappiersteecken doorwondt, ende heb hem in mijn armen ghehouden, ende
het aensicht met menichte mijnder tranen bevochtight, de welcke mogelijck
oorsake geweest zijn van alle dese opspraecke die soo oneerlijcken daer van
omgegaen heeft. Doen seyde de Pellegrim: Me-Vrouwe wat ghy segt, oock
met soo versekere ick u dat Thedaldus int leven is: ende soo ghy hem beloven
wilt wat hier voor gheseydt is, om hem sulcx te houden, soo hoop ic dat ghy hem
wel haest sien sult. Doen sprack de Vrouwe, dat geloove ick u gheerne, ende
salt noch veel liever doen, want my en soude niet connen overcomen dat my
meerder ghenoegen gave, als soude zijn mijnen Man uyt den perijckele, ende
Thedaldum int leven te sien. Doen docht Thedaldum tijdt te wesen hem
selven te laten kennen, ende de Vrouwe met vastere hope van haers Mans
verlossinge te vertroosten.
Ende heeft haer geseyt: Me-Vrouwe, Me-vrouwe, op dat ick u uwes mans
halven troost geve, soo moet ick u een groot secreet te kennen gheven, het
welcke ghy op u lijf wel sult wachten van oyt te openbaren. Weshalven Thedaldus
uyt sijn borste eenen rinck ghetrocken heeft, die hem de Vrouwe gegeven hadde,
den lesten nacht datse by den anderen gheslapen hadden, die hy
sorchvuldelijcken bewaert hadde, ende haer dien toonende, heeft hy gheseydt:
Me-vrouwe, kent ghy desen Rinck? soo haest alsse de Vrouwe sach heeft sy dien
bekent, ende sprack: voorwaer jae ick, ick hebben tot anderen tijden Thedaldum
ghegheven. De Pellegrim alsdoen over eynde opghestaen zijnde, ende sijnen
mantel metter spoet van den halse afgheworpen hebbende, ende den hoedt vant
hooft ghelicht hebbende, heeft haer gheseydt, int Florentijns spreeckende: ende
my, en kent ghy my niet? als hem de Vrouwe sach, kennende dattet Thedaldus was
so was sy heel verbaest eenen schroom van hem hebbende, alsmen vande doode
hebben soude, so men die saghe wandelen, ende verseeckere u wel dat syer niet
seer nae toe en liep om hem te onthalen, als eenen Thedaldum van Cypren
ghecomen. Maer wilde van vervaertheydt wech loopen, als oft Thedaldus wederom
uyt het graf daer ter plaetsen ghecomen waere gheweest, Totte welcke Thedaldus
gheseydt heeft: Me-Vrouwe en zijt niet vervaert, Ick ben uwen Thedaldus,
ghesondt ende welvaerende, ende en ben noyt doodt geweest, ende en wert noyt
niet doorsteecken, wat ghy ende mijn broederen daer van oock ghelooft. De
Vrouwe een weynigh moets genomen hebbende, ende hem aende sprake kennende, hem
oock wat meer onder de oogen aenghesien hebbende, ende in haer selven
voorseker houdende dattet Thedaldus was, is sy hem aenden hals gevlogen al
weenende, ende heeft hem ghekust, segghende: mijn soete vriendt Thedaldus,
Willecom moet ghy zijn. Thedaldus haer ghekust ende omhelst hebbende, sprack:
Ten is hier nu geenen tijt mijn alderliefste meerder troetelinghen te bewijsen:
dan ick wil soo veel gaen doen, dat uwen Man weder ghegeven worde ghesondt ende
welvarende: waer van ick hope dat ghy eer morghen den avont comen sal, tijdinge
sult hebben die u aenghenaem sal wesen, ende metter waerheydt, soo ick deselve
goet hebbe (soo ick wel meyne) tot zijn behoudinge, wil ick u desen avont comen
besoecken, ende verhaelense u | |
| |
dan met meerder ghemack als ick nu
doen can. Ende den mantel metten hoet op een nieu aendoende, ende zijn liefste
wederom eens kussende, is hy van haer ghescheyden, ende is int ghevanckenisse
gegaen daer Aldobrandin in was, den welcken hy meer met ghedachten de doot
vreesende beladen vant als met eenighe hoope altoos van zijn toecomende ontset,
ende hem selven by hem neder gheset hebbende, sprack hy aldus, Aldobrandin ick
ben een uwe Vriendt die u Godt toestuert om u behoudenisse, die om uwe onschult
deernisse met u ghehadt heeft: Aldus dan, soo ghy my om zijnent wille een
cleyne gave gunnen wilt, soo sult ghy sonder eenige faute eer morghen avont
d'uytspraecke uwer verlossinge hooren, daer ghy het vonnisse alleen vande doodt
verwachtende zijt. Goede Man (antwoorde Aldobrandin) naedemael dat ghy curieus
zijt van mijne behoudenisse (hoewel dat ick u niet en kenne noch my voorstaet u
oyt gesien te hebben) soo moet ghy nochtans merckelijcken (als gy segt) mijn
goede vrient wel wesen, ende om de waerheydt te spreecken, soo en heb ick noyt
den dootslach niet gedaen, 'tis waer dat ick andere sonden genoech gedaen
hebbe, die my mogelijck hier toe ghebrocht hebben: so wil ick u oock wel seggen
ende verseeckeren dat ick niet alleenlijck eenighe groote sake Godt ter eeren
soude willen beloven, soo hem nu beliefde zijn barmherticheydt over my te
toonen, maer wilde de selve oock gheerne doen ende volbrenghen, daerom dan
eyscht op my wat u belieft: Want ick salt sonder faute soo het comt, dat ick
hier van gherake, sekerlijcken houden. Doen seyde de Pellegrim: 't gene dat ick
op u begheere en is anders niet dan dat ghyt den Broederen van Thedaldus
vergheven sult, datse u hier toe gebrocht hebben, meynende dat ghy aen haers
broeders doodt schult haddet, ende dat ghy de selve sult voor Broeders
ende vrienden houden, u hier van vergiffenisse biddende. De welcke
Aldobrandin gheseyt heeft: Niemandt en weet hoe soet dat de wraecke is, noch
met wat hitticheyt datmen deselve wenscht dan de gene dien het leedt gheschiet
is, Niettemin op dat de Heere naer mijn verlossinge luystere, sal ickt haer
geerne vergheven, ende van nu af vergeve ickt heur, ende soo ick hier uyt
levendich gheraecke, sal ick daer toe alle de weghen ingaen die u de
aengenaemste sullen wesen. Ende int scheyden van hem is hy by den Magistraet
gegaen, ende dede soo veel dat hy int secreet met eenen Ridder sprack,
die doen ter tijdt eener vande Heeren was, en seyde hem, mijn Heere men moet
hem selven geerne bearbeyden om te maecken dat de rechte waerheyt der saecken
bekent worde, ende selfs de gene die de plaetse houden die ghy hout, op dat de
gheene die de misdaedt niet bedreven en hebben, de straffe niet en draghen:
Maer dat de schuldige gestraft worden, ende op dat het alsoo gheschieden soude,
ben ick 't uwer eeren, ende tot verdoemenisse vanden gheenen die het verdient
heeft, hier by u gecomen: Want alsoo ghy wel weet, ghy hebt met Aldobrandin
Palermini straffelijcken ghehandelt: ende u dunckt dat ghy voorseecker bevonden
hebt, dat hy't moest geweest hebben die Thedaldus Elisen omghebrocht heeft,
ende zijt vast doende om hem te verwijsen, het welcke voorsekerlijcken valsch
is, dat ick u sal doen kennen eer het middernacht worde, u in uwen handen
leverende de gene die desen Jonghman dootgesteken hebben. De Ridder die
groot medelijden met Aldobrandin hadde, luysterde seer geerne nae de woorden
vanden Pelle- | |
| |
grim, ende op dit stuck van veele dingen t'samen
ghepraet hebbende, werden de twee broeders Thedaldum met haer Cameniere, door
zijn ingheven, inden eersten slaep sonder wederstandt ghevanghen ghenomen, dan
als men die op de pijnbanck worpen wilde, om met der waerheydt te weten hoe het
met de saecken ghegaen was, en wilden zijt niet ghedooghen, maer elck van hun
op zijn selven (ende daer naer t'samen) hebbent opentlijcken bekent, dat sy
luyden de selve gheweest waeren die dat bedreven hadden: sonder nochtans
Thedaldum Elisei te kennen. Ende alsmen hun de oorsaecke waerom vraechde, soo
seyden sy dattet was om dat hy de vrouwe van een van hun beyden veel quellagien
ende verdriets aenghedaen hadde, als sylieden niet binnen den huyse en waeren:
die hy hadde willen vercrachten om zijnen wille te doen. De Pelgrim dit
vernomen hebbende, nam oorlof aenden Edelman, ende is secretelijcken ten Huyse
van Me-vrou Harmelijne ghecomen, ende heeft de selve (om dat al haer volck was
gaen slapen) alleen ghevonden, die hem insghelijcx met grooten verlanghen
verwachtende was, om goede tijdinge van haeren man te hooren, ende haer met
haeren Thedaldum te versoenen, by de welcke als hy ghecomen was, seyde hy: Mijn
alderliefste verheucht u: want ghy sult voorseecker hier morghen uwen Man
hebben, ghesont ende welvarende, ende heeft haer gheheelijcken verteldt alles
wat hy ghedaen hadde. De Vrouwe verblijdt zijnde als oyt eenigh Wijff was van
twee sulcke ende soo haestighe accidenten, te weten, van haeren vriendt int
leven weder te hebben, die sy meende waerachtelijcken als een doode beschreydt
te hebben, ende van haeren Man uytten perijckele verlost te siene, die sy oock
haest dochte als een doode te moeten beschreyen, heeft hem seer hertelijcken
gekust ende omhelst, ende t'samen te bedde ghegaen zijnde, hebbense van
gantscher herten eenen lieffelijcken ende ghenoechelijcken peys ghemaeckt
d'een van d'ander een over groote vreucht nemende. Ende alsoo als den dach
begonde te naken, Thedaldus opghestaen zijnde, de Vrouwe te vooren te kennen
ghegeven hebbende 't gene hy inden sin hadde te doen, ende wederom ghebeden
hebbende dat zijt verholen wilde houden, is hy uytten huyse vande Vrouwe
ghetreden, altijdts in Pellegrims cleedinghe, om alst tijdt ende stondt soude
wesen een order te gaen stellen op Aldobrandis saecken. De Magistraet merckende
(alst dach was) dat sy eene gantsch goede onderrechtinghe van dit stuck hadde,
heeft terstondt Aldobrandin ontslaghen, ende weynich daghen daer naer deden sy
den misdadighen den kop afhouwen, ter selver plaetsen daer sy het feyt bedreven
hadden. Aldobrandin dan met zijnen ende zijns Wijfs vrienden ende Maghen
grooten ghenoeghen verlost zijnde, ende bekennende claerlijcken dat dit
toeghecomen was door toedoen vanden Pellegrim, hebben sy hem in Aldobrandins
huys ghevoert, daerse hem ghebeden hebben te blijven alsoo langhe alst hem
goetduncken soude, ende en conden hen selven niet versadighen van hem eere ende
goede chiere aen te doen, selfs de Vrouwe die het wist wien sy sulcx dede: dan
nae sommighe daghen gheleden hem dunckende dattet nu tijdt was om zijn Broeders
met Aldobrandin te vereenighen, de welcke hy wel wiste dat niet alleenlijck
seer verslaghen waeren door zijne ontslaginghe, maer hadden hun oock om
Aldobrandins wille ende | |
| |
wapenen ghesteldt, heeft hy op hen
versocht dat hy de belofte die hy hem ghedaen hadde, volbrenghen wilde,
Aldobrandin antwoorde vrymoedich uyt, dat hy daer toe heel bereydt was: Wien de
Pellegrim den dach daer nae een Bancket heeft laten toebereyden, op het welcke
hy wilde dat de voorschreven Aldobrandin met sijn bloedtverwanten ende haere
Huysvrouwen, die vier broederen met hare huysvrouwen onthalen souden, ende dat
hyse van sijnent weghen selver om sulcken vrede wille op sijn Bancket soude
gaen nooden, ende Aldobrandin altsamen wat hy begeerde bestemmende, is de
voorseyde Pelgrim corts daer nae by sijn broederen ghegaen, tot hunwaerts
woorden ghebruyckende, die in dierghelijcke saecken dienstelijck zijn, soo dat
hy deselve eyndelijck met onoverwinnelijcke redenen heeft doen verwillighen, om
Aldobrandins vrientschappe wederom te versoecken, hem vergiffenisse biddende,
ende dit gheschiet zijnde, heeft hy deselve met hare huysvrouwen ghenoot, op
den dach dien volghende met Aldobrandin het noenmael te comen eten, ende sy op
sijn trouwe hielen hen voor ghenoot, smorghens daer nae op de ure vanden
middach, zijn de vier ghebroeders van Thedaldus alsoo int swerte ghecleedt als
sy waren, met sommige van haere vrienden de eerste in Aldobrandins wooninghe
ghecomen, diese verwachte, ende daer heur wapenen afgheleydt hebbende, hebbense
hen selven inde teghenwoordicheydt van alle de gheene die door Aldobrandin
ghenoot waeren gheweest om hun gheselschap te houden, in Aldobrandins ghenade
overgegheven, van hem vergiffenisse biddende van 't ghene datse teghen hem
verschuldicht hadden. Aldobrandin heeftse al weenende goedertierlijcken
ontfanghen, ende deselve voor den mondt kussende, heeft hy haer (om kort te
maecken) alle het ongelijck dat hy onfanghen hadde, vergheven.
Dit gheschiet zijnde, zijn alle de Susters ende Vrouwen int swert
ghecleet oock toeghetreden, dewelcke door Vrou Hermelijne, ende de andere die
by haer waeren, minnelijcken ontfanghen werden: daer nae allegader seer
heerlijcken in dit Bancket ghedient wesende, en wasser niet dat niet te prijsen
en was, behalven een seeckere stillicheydt, voorts comende om de versse
droefheydt, die de rou-cleederen van Thedaldus vrienden verthoonden, waer door
de maeltijt ende 's Pellegrims aenslach van sekeren gelaeckt hadde gheweest, so
hy gewaer wiert: Weshalven hy ghelijck hy voorghenomen hadde, alst tijt soude
wesen om dese droefheyt te verjaghen, overeynde opghestaen is, doen d'ander het
fruyt noch niet ghegheten en hadden, ende sprack: In allen dit Bancket ( mijne
Heeren ende Vrouwen) om dat vrolicker te maecken, en isser niet ghebreck
gheweest als alleen Thedaldus teghenwoordicheyt, den welcken ghylieden (hem
doorgaens in u geselschap gehadt hebbende) niet gekent en hebt: Dan ick wil u
wijsen, ende ter aerden sijnen Mantel ende Pellegrims cleet gheworpen hebbende,
bleef hy int wambeys. Soo dat hy niet sonder groote verwonderinghe van hun
altsamen gekent wert, nochtans langhe bekeken eer dat yemandt voor ghewis
ghelooven wilde dat hy't was. Het welcke Thedaldus merckende, heeft hy
hunlieden veele saecken van haer maechschap ende van dinghen onderlingen
geschiet met sijn eyghen Avontueren verhaelt: Weshalven sijn broederen ende de
andere Mans-personen altsamen met weenende ooghen van | |
| |
blijtschappe toe geloopen zijn om hem te omhelsen, ende soo veel deden daer nae
oock de Vrouwen soo wel de gheene die van zijn Maeghschap waeren als niet,
uytghenomen Mevrou Hermeline. Het welcke Aldobrandin siende, heeft hy haer
gheseyt: Wat is dit Hermelijne? Waerom en onthaelt ghy Thedaldum soo
feestelijcken niet als d'andere? Den welcken sy gheantwoort heeft soo luyde,
dat sy van eenen yeghelijcken ghehoort wert. Daer en is niemandt hier die hem
lieffelijcker onthaelt soude hebben, ofte noch onthalen soude, als ick
(ghelijck eene die meer als eenighe andere in hem ghehouden ben, ghemerckt dat
ick door zijn goede wercken u weder ghekreghen hebbe) ten waeren de
schandelijcke woorden die gheseydt werden, dien dach dat wy den geenen
beschreyden, die wy meynden Thedaldum te wesen, dieder my voor doen wachten.
Totte welcke Aldobrandin gheseydt heeft, gaet stoutelijcken, meyndy dat ick
sulcken snappers gheloof gheve? Hy heeft wel bewesen mijn verlossinghe
beloopende, dat sy gheloghen hebben, hoewel dat ick die noyt ghelooft en hebbe.
Haest u dan en staet op ende valt hem om den hals. De Vrou (die niet anders en
wenschte) en was niet luy haren Man in desen te ghehoorsamen: daerom opghestaen
zijnde, heeft sy hem even als al d'andere ghedaen hadden, omhelsende oock
groote feeste bewesen. Dese vrymoedicheyt die Aldobrandin aldus ghebruyckte,
stondt Thedaldus Broederen heel wel aen, als oock aen allen den anderen die int
gheselschap waren, in sulcker voeghen dat alle de bitterheydt die alree
sommigher sin vergift hadde daer mede vergheten wert. Als dan Thedaldus met
sulcken groote feeste onthaelt was gheweest, soo heeft hy selver de
roucleederen van zijner Broederen schouderen afghescheurt, als insghelijcks van
zijn susteren, ende van zijner broederen Huysvrouwen, ende wilde datmen andere
cleederen brenghen soude: de welcke nae datse hercleet waeren, beginnen hebben
te singhen, te danssen, ende andere vreucht te bedrijven: door welcken middel
het Bancket dat eerst droevigh ende treurende gheweest was, eenen blijden
uytganck ghehadt heeft, soo datse met overgroote blijdtschappe al t'samen in
Compagnie naer Thedaldus wooninghe ghegaen zijn, daerse het avontmael deden,
ende veele daghen daer nae het selve hernemende, hielden sy haere
vrolijckmaeckinghe met vreughde gaende. De Florentijnen saghen Thedaldum veel
daghen aen, bycans als eenen verresen Man. Ende aen menighen, jae selfs noch aen
sijn eyghen broederen bleef noch wat twijffelinghe int hooft, of hy 't was ofte
niet, ende en gheloofdent noch soo heel vastelijcken niet, noch en soudent
moghelijck noch langhe daer nae niet ghelooft hebben, sonder dat een saecke
niet gheschiedt en waere, die het haer verseeckerde, het welcke was vanden
geenen die doodtghesteecken was gheweest, dat aldus toeginck. Eens op eenen
dach gingender seecker voet-volck van Limigrane voor-by haer huys, dewelcke
Thedaldum siende, hem te ghemoet gheloopen zijn, segghende: Godt bewaer u
Fatinole, den welcken Thedaldus in zijner Broederen teghenwoordicheydt
gheantwoordt heeft: Ghy hebt my voor eenen anderen aenghesien, dese alsse hem
hoorden spreecken waren beschaemt, ende baden hem om vergiffenisse, tot hem
segghende: Voorwaer ghy ghelijckt beter, als wy oyt mensche saghen gelijcken
eenen onsen medegheselle, die gheheeten is Fatinole | |
| |
de
Pontresine, die hier quam t'zijn vijfthien daghen gheleden, luttel min ofte
meer, ende noyt en hebben wy sedert connen weten wat van hem gheschiet is: 't
is wel waer dat wy ons verwonderen van uwe cleedinghe, want hy was als wy zijn,
oock een Crijghsman. De outste Broeder van Thedaldus dit hoorende, tradt
voorts, ende vraechde waer mede de voorseyde Fatinole ghecleet was, het welcke
hem dese seyden, ende men bevant dat de vermoorde ghecleedt was gheweest als sy
seyden, waer uyt soo hier door als door andere merck-teeckenen men in kennisse
ghecomen is dat de vermoorde Fatinole was ende niet Thedaldus, ende van dier
uren af vlooch de suspitie die sijn Broeders ende andere hadden hun uytten
hoofde, Thedaldus rijck t'huyswaerts ghekeert zijnde, bleef in sijn liefde
volstandich, sonder dat haer de Vrouwe oock meer stoorde, soo datse
voorsichtelijcken langhen tijdt haer liefde onderlinghe ghenoten hebben. Dat
ons de Heere in d'onse oock gunnen wil.
|
|
Auteursrechtvrij