Verzameld werk. Deel 1

[p. 1050]

XIX

Niet ver van Vannelaar, aan de oever van de Leie, in een schilderachtig oord van weilanden en bossen, was, sinds jaren reeds, een eenzaam optrekje te koop. Een gewezen jachtpaviljoen, vroeger afhankelijk van een uitgestrekt landgoed, nu nog omringd door een tuin vol prachtige bomen, laatste overblijfsels van het grote park, dat zich indertijd tot daar uitstrekte. Jarenlang was het bewoond geweest door een oud vrijgezel, zwaarmoedige mensenhater, die er geleefd had in volkomen eenzaamheid, met een oude knecht, zo somber en droefgeestig als hij zelf was. Op een ochtend had de knecht zijn meester dood gevonden in zijn bed, en sinds die tijd zegden de lieden uit de omtrek dat het spookte op het oud, verlaten paviljoen. De mensenhater, - zo vertelden de boeren - kwam er nog elke nacht terug en dwaalde er omheen, in bossen en in velden. Geen mens had nog op 't ‘Spookkasteelken’ willen wonen.

In dit vreemde oord, tegen een spotprijs gekocht, kwam Robert zich vestigen. Hij verhuisde er de meubels die hem toebehoorden, kocht er enkele nieuwe, zeer eenvoudige bij, huurde een oude meid, die indertijd nog bij zijn ouders had gediend.

Hij huurde ze niet op de gewone manier: loon tegen arbeid. Dat streed met zijn beginselen. Hij vroeg haar eenvoudig of zij bij hem wilde komen inwonen om hem te helpen in die dingen waar hij zelf geen verstand van had. En toen zij graag hierin had toegestemd had hij er bijgevoegd:

- Je loon moet je maar zelf bepalen. Als ik zou denken dat je te veel vraagt zal ik je minder aanbieden. Als ik zou denken dat je te weinig vraagt zal ik je meer geven. Ook je werk moet je naar eigen zin maar schikken. Als ik je vraag om iets te doen en je hebt er bepaald iets tegen, doe het dan

[p. 1051]

maar niet. Indien je daarentegen iets verlangt waarop je meent recht te hebben en waar ik misschien niet aan denk, dring er dan maar gerust op aan om het te verkrijgen! Ik geef je zoveel mogelijk vrijheid en beveel je niets. Handel naar geweten.

Verbaasd, als kon zij niet geloven wat zij hoorde, had de oude meid met grote ogen naar haar jonge meester opgekeken.

- Ha moar, meniere toch! 'k'n ben-e 'k ik toch gien medam, 'k 'n ben-e 'k ik toch maar ouw meissen! had zij met van verbluftheid in elkaar geslagen handen uitgeroepen.

- Dat 'n doet er niet toe, 't es lijk of 'k ou doar zegge, had Robert besloten.

En met half november was hij in zijn nieuwe woning geïnstalleerd, in een eenzaamheid en een afzondering, die aan de levenswijs van de vorige bewoner deden denken.

Intussen had Alfred zich met de scheiding van de goederen belast. Twee grote boerderijen, enkele werkmanshuisjes, een twintigtal hectaren bouwland en een som van tachtigduizend frank als zijnde zijn aandeel in de fabriek, kwamen toe aan Robert, die dadelijk daarmee zijn werk van relatieve sociale rechtvaardigheid en broederlijke liefdadigheid ondernam. Hij verminderde ineens tot de helft de pachtsom van zijn boeren, onder voorwaarde dat zij ook van hun kant hun arbeiders de helft meer dagloon zouden uitkeren. De huur van de werkmanshuisjes schafte hij volkomen af, en hij behield zijn aandeel in Alfreds fabriek, waar hij wel wist dat het onder goed toezicht was. Daarvan zou hij zelf eenvoudig leven en alles wat hij over had aan de behoeftigen om zich heen besteden.