Verzameld werk. Deel 3

[p. 1033]

X

Het waren dagen van louter ontdekkingsgenot. Hij had eigenlijk niets te verrichten en hij slenterde met Dzjeurens in een wereld van gejaagdheid en drukte, waar zij wellicht de enigsten waren op duizenden, die geen dagelijks vast doel voor ogen hadden. Dzjeurens bracht hem bij de nieuwe fabriek, die in haar geweldige afmetingen aan de oever van de rivier verrees; bij het nieuw huis, dat er voor Oculi, als directeur, in aanbouw was; bij de gronden, die hun in gemeenschap toebehoorden en die, vol onkruid en afval, slompen goud waard waren. Misschien zou welhaast het ogenblik gekomen zijn om er, tegen grof geld, een deel van te verkopen. Ivan keek, en luisterde, en snoof met een soort wellust die daverende atmosfeer van voorspoed en voortvarendheid op. Wat 'n gang, wat 'n polsslag in dat forse, harde leven! Automobielen met honderden, hotels als mierennesten, winkels en magazijnen schitterend van licht en weelde. En dan die geweldige gebouwen, die te allen kante uit de grond rezen, torenhoog, met honderden ramen, overdag stug en streng, zonder bekoring, maar bij avondverlichting zo teer- en fijn-doorschijnend, zo toverachtig slank, alsof het ideale tempels waren van een nieuwe, onbekende godheid.

Ivan dacht met meewarigheid aan Vlaanderen terug. Wat leek het daar alles klein en oud en versleten! Meneer Alexander en zijn vrouw waren er grootheden; maar wat zouden ze hier zijn? Stumperds, nietelingen! Een dienstmeid hier zag er eleganter en voornamer uit dan een mevrouw ginds; en meneer Alexander zou al niet veel deftiger indruk maken dan Uncle Gerrit. Hij dacht aan Lisatje. Arm, vriendelijk, eenvoudig Lisatje! Geen jong meisje hier zou naar de kleren willen kijken, die zij ginder dragen moest. Geen een zou ook maar een voet willen zetten in 't armoedig huisje, waar zij

[p. 1034]

met haar moeder leefde! De jonge meisjes van Amerika, wat waren zij gans anders dan de meisjes van de ‘old country!’ Geen liefelijke zachtheid, geen nederige onderworpenheid! Zij waren mooi en frank, met vaste tred en heldere ogen. Zij wisten wat zij wilden, zij waren affirmatief in hun gezegden, zij kenden wankeling noch weemoed. Zij waren gewend over de mannen te heersen en de mannen lieten zich dat welgevallen. Zij leken soms op mannen in vrouwenkleren.

Ivan was door hun verschijning bekoord en tegelijkertijd door vrees bevangen. Nu eerst, nu hij haar niet meer had, voelde hij pas duidelijk hoe hij door Gladys' vluchtige gril was beheerst geweest. Het waren allen Gladysses, die hij nu om zich heen zag en voor allen onderging hij dezelfde bekoring en dezelfde angst. ‘Trouw nooit met een Amerikaanse!’ had men hem zo dikwijls gewaarschuwd en nu begreep hij het gegronde van die waarschuwing. Hij bewonderde, maar was bang! Het waren allerverleidelijkste luxepoppen, verrukkelijk om naar te kijken, maar o zo gevaarlijk om te bezitten! Hij treurde om het verlies van Gladys niet meer; hij had zelfs geen verlangen haar terug te zien. Maar hij koesterde een vage hoop, een tere illusie: een verfijnd en elegant geworden Lisatje, dat verder al haar goede hoedanigheden, van zachtheid, liefde en gehechtheid zou behouden hebben! Jammer toch, dat ze niet meegekomen was, zoals Dzjeurens had voorgesteld, om eens te zien hoe alles hier was en er het goede van te nemen en het kwade te mijden.