Verzameld werk. Deel 5

[p. 951]

Het aangezicht van de Dood

Meiochtend in Vlaanderen

Die ochtend heb ik de man gezien, die de Dood in 't aangezicht aanschouwde...

Ik zat op het landelijk stoomtrammetje, dat door de bloeiende lentevelden reed.

Het is een verrukking, waarvan ik nooit verzadigd ben. Een trein is een somber, lelijk, log ding, dat over stug-getrokken, geometrische lijnen, zo snel en zo recht mogelijk op zijn doel af vliegt. Men is niet in het landschap met een trein. Men raast er bezijden, of er boven, langs eentonige dijken en sloten. Een stoomtrammetje daarentegen, zit laag tegen de grond en dringt kronkelend en gezellig in het hart zelf van de streek. 't Is als een beestje, dat zo goed zijn wegen kent en van alles geniet. Hier is een prachtige, ouderwetse boerderij met grijze muren en verweerde en verzakte strodaken, halfverscholen onder de geurig-opwolkende tuil van zijn knoestige boomgaard. Het stoomtrammetje vliegt er niet onverschillig langs; het draait er traag en vriendelijk omheen, als om het goed te laten zien en meteen zelf te bewonderen. Daar is een beekje met een gewelfd, wit bruggetje er overheen. De stoomtram heeft het brugje niet geschonden: hij rijdt langzaam over een platte brug ernaast, en men heeft even de tijd in het glashelder water te kijken en te zien, hoe aardig het wit boogje zich daarin weerspiegelt, en hoe er waterplanten met de stroom meeslieren als drijvende haren, en hoe er bij plaatsen - alsof 't er mee besneeuwd was - witte sterrebloempjes met oranje hartjes woekeren. Hier golven en deinen zacht in de wind de wijde korenakkers; dáár ligt de tintelende goudvlek van een bloeiend koolzaadveld; daarnaast het smaragden fluweel van een vlasaard; en ginds in de verte punt een fijn kerktorentje ten blauwen hemel; daar ligt een eenzaam dorpje in het groen van de bomen; en al spoedig zien wij de huisjes: de witte, de

[p. 952]

roze, de gele, met felrood pannendak en groene luikjes en wij houden weldra stil op 't pleintje vóór de kerk, waar enkele deftiger woningen staan en enige herbergen, die van ouds bekende namen dragen: In den Groenen Boomgaard, In den Dubbelen Arend, In het Huis van Commercie, In de Hope van Vrede, In den Leeuw van Vlaanderen.

Te weinig mensen waarderen de gemoedelijke poëzie en de gezellige intimiteit van de stoomtram. Die moest in eer hersteld worden; en de trein, het lelijke, praktische monster, vernederd.

Zo zat ik dus, voor mijn genoegen, op de stoomtram en reed ermee, genietend en bewonderend, door 't hart van Vlaanderen. De geuren van de lente kwamen door de open raampjes naar mij toegewaaid; en waar het ding bij kleine haltes stilhield, hoorde ik de vogels zingen over 't groene veld, onder de blauwe, zonnetintelende hemel. Zo kwamen wij bij een onaanzienlijk maar schilderachtig gehucht van slechts enkele tientallen boerderijtjes en huisjes, waar het stoomtrammetje achter omreed. Aan de voorkant lag vermoedelijk een steenweg; maar zo, langs achter bekeken, was het dingetje van niemendal waarschijnlijk veel aardiger: het was één en al verrukking van bouwvallige krotjes met fris-bloeiende fruitbomen: hier een roze perzik, dáár een kersenboompje, glinsterwit als een jong bruidje; ginds verder, bij een vermolmde, houten pomp, een reuze-pereboom zó overvloedig beladen met neerhangende, witte bloesems, dat het wel leek of men hem voor de grap in watten had gehuld. Ik helde plotseling met een ruk uit het raampje om te bewonderen en, op datzelfde ogenblik, als in een weerlicht, gebeurde het: een wielrijder, die uit een steegje kwam en dwars over 't spoof wou steken, op het moment zelf, dat de stoomtram er langs reed!

Een ondeelbaar ogenblik, een weerlicht! Maar in dat korte weerlicht, terwijl de stoomtram rakelings langs reed, zag ik alles: het krijtwit gezicht van de man, zijn van doodsangst puilende ogen, zijn mond, die open stond als om te gillen en geen enkele klank uitte; het voorwiel van zijn fiets, die zacht opzij geschoven werd; en 't stuur, dat uit zijn beide sid-

[p. 953]

derende handen viel! En de uitdrukking, waarmee hij ons nakeek zal ik nooit vergeten: hij was de man, die in het aangezicht van de Dood had gestaard; en de Dood stond op zijn eigen aangezicht te lezen: de schaduw van de donkere vleugelslag stond er als 't ware op gebeiteld!

Een weerlicht slechts! Het trammetje reed onverschillig verder door het bloeiend land; een windmolen, die in 't verschiet lustig met zijn rode armen wiekte, scheen het vrolijk lachend naar zich toe te wenken...