Spokenhof

[p. 104]

Zeventiende hoofdstuk

De wind vaart door den herfstdag, hij komt uit de zee, hij neemt een wilden toon van den golfslag op de kusten en de brekers mee. In de boomen rondomme het Spokenhof valt hij, en hij schuifelt verder, wild natrekkend, door de rieten der kreken, van den Boedansvliet en den Reigersvliet. De wind is vochtig, hij neemt het zout van de zee mede, hij draagt het uit over de landen. In de vaarten rimpelt het water, in de kreeken golft het bijkans, zoo zoekt de wind op het water naar een houvast. De waterratten sluipen ritselend weg tusschen het riet, en de waterhoentjes deinen zot op de wiebeling der kreken.

- Ho! roept Fons van Mullem in den stal naar Sabine, die staat te stampen tegen het sliet. - Alla, stille! Hij drumt tusschen het peerdenlijf en den slietkant in, ververscht het strooi, schept den mest weg en draagt eten in den bak. Dan streelt hij Sabine over den kop, op de blesse, en Sabine staat stil.

- Sabine, zegt hij zacht, nu zij wij nog tegare, Sabine, ge zijt een schoon peerd. Hij klopt de beeste op de flanken, dan geraakt hij zuchtend uit den stal, waar d'andere slieten nog leeg staan, schoongekuischt nu van het vuil dat de legerpaarden achterlieten. De Duitschers hebben zijn stal gebruikt. In gedachten hoort hij de soldaten van dat grauwe leger in een vremde taal tegen de peerden spreken. Van die slanke, hooge beesten zijn daarbij.... Legerpeerden....! Misschien hebben die beesten hier gestaan, die hij verkocht, en die Sandere leverde aan den vijand. Hij nijpt zijn lippen samen en schuift zijn klak opzij.

Hij zit weerom op zijn hof. Hij is bij den secretaris van 't gemeentehuis geweest, en die heeft hem een mededeeling gedaan. Die zei:

[p. 105]

- Van Mullem, het hof is nu van mij. 'k Heb 't gekocht van den staat....

Dat was twee weken geleden. En nu vanmorgen heeft hij gehoord, dat er entwat aan den knikker is met dien secretaris. Hij is hem gesmeerd. Naar Frankrijk, zeggen ze, naar den Ameriek, zeggen ze. Het juiste weet geen mensch. Maar de secretaris is er vandoor, en wie zal nu eigenaar worden? Misschien komt het weerom aan de gemeente terug. Want de secretaris heeft daar binst den oorlog op zijn zeven gemakken zaken zitten doen met den vijand, en toen het vremde leger wegtrok, was hij nog d'eerste om een vlagge uit te steken, en mee te roepen over de glorie van het leger....

Wat zullen ze met het Spokenhof doen? 't Is zeker, dat hij daar niet eerlijk aangekomen is. Waar zou die vent dat van betalen moeten? Daar zit hij nu in Frankrijk, of in den Ameriek, gevlucht, binst hij den mond vol had over de glorie van 't leger.

Ja, de glorie van 't zegevierende leger, dat is entwat dat Fons van Mullem maar half en half verstaan heeft. Wat dienen de vaandels en de vlaggen, de ronkende woorden? Wat dienen de messen in de kerken? Wat spreken ze toch allemaal over een glorie?

Fons van Mullem trekt, als hij daarop peinst, zijn mond tezamen in een uitdrukking van minachting. Hij heeft er nog een keer zijn Bijbelboek op nageslagen, daar, op de bladzijde waar nu een papierke van een gazet tusschen stak. Daar stond dat, die woorden over den tijd om te dooden.... Ja, ja, heeft Fons gezegd: en een tijd om gedood te worden. Om te krepeeren tusschen de ratten en den brol van 't slagveld. Daar zijn d'r vele niet teruggekeerd.

Het weggaan van Treeze Verbiest met haar dochters, uit het dorp naar Brugge, gelijk het verluidt, dat heeft zijn reden. Treeze Verbiest schonk wijn en bier aan den vijand. En zij schonk het ge-

[p. 106]

meene plezier aan den vijand, waarvoor zij Elvira liet betalen met haar eerbaarheid, en met verraad aan dien jongen waarmee zij vrijde, Pier Wassenhoven. De menschen van dit dorp hebben een lijstje gekregen, waar al de dooden van het dorp op staan en daar staat Pier bij. Hij staat als vermist.

Maar ze weten zeker, dat hij dood is. Zijn lijk hebben ze niet kunnen vinden, vaneigen niet, in stukskes geschoten vinden ze dat niet terug om het een begraaf nis te geven.

Daar komen sprekers binst de herfstmaanden, die spreken over Vlaanderen, en over het lijden dezer gouwen. Fons van Mullem heeft een keer achterin een stammenee gestaan om daarnaar te luisteren. En wat of dat was, hij wist het niet, doch de spreker, een bleeke jongen van rond de twintig, heeft van die woorden gebruikt! - Daar zijn d'r, zegde hij, van ons' Vlaamsche jongens, die in stukskes geschoten, in pap, in brij, verstrooid liggen over meters en meters van onzen Vlaamschen grond. Gelijk een zaaier het zaad uitstrooit, zijn de jongens, in frut geschoten, verstrooid. Zij zijn het zaad van onze vrijheid, schreeuwde hij. - Nevens Fons van Mullem zakte een vrouw in malkander.

- Ja, het zaad der vrijheid, en Vlaanderenland mag hopen op den oogst....!

Een droeve oogst was het ditmaal, een oogst van Pitje den Dood. Ge doet daar niks tegen. Maar Pier Wassenhoven is d'r dan toch maar bij, en Elvira zit alleen met haar rouwe.... Zij is zot geworden, heeft hij hooren zeggen.

Het huis van Treeze Verbiest staat leeg. - Mmm, bromt Fons, 't is maar het beste. Maar het is 'lijk of de wereld verlaten is. Dat huis leeg, en wijderop nog eene dat leeg staat. Daar woonde een gezin, dat gezin is gevlucht, naar diep in Holland, en de man, de vrouwe,

[p. 107]

en twee kinders, zijn gestorven aan den kwaden Spaanschen griep. Wat zullen ze met dat huis doen?

Als Fons van Mullem de ellende overdenkt, wenscht hij dat hij op Sinte Anna gebleven ware. Dat kost niet. En hij is hier thuis. Hij zit op zijn hof, dat het zijne wel niet is, maar dat hem trekt.

Zie, daar staan de dikke muren van het huis. Daar is de kleine toren, waar smalle gaten in zijn, voor den uitkijk. Een vesting van Schotten, een vesting van Spanjaards.... Heel den gruwelijken tijd komt terug. Nu! Ge kunt het bruidje van den Schotschen hoofdman, die door de Spanjaards vermoord werd, hooren klagen. Bijzonderlijk, wanneer de wind uit de zee komt, 'lijk vandaag, hoort ge haar. Zij roept niet. Nee, zij fazelt, haar stemmeke leunt in de gaten der vensters. Zij spreekt in de stallingen, en over het land zingt zij misschien, een liedeke van een zoeten weemoed.

Met een zachtheid, een bermhertigheid, peinst Fons over den oorlog. Hij staat alleen. Hij heeft het leven van daarbuiten, van al die glorie en al het leed om zooveel duizend kapotgeschoten soldaten der Vlaamsche aarde, buitengesloten. Hij leeft alleen.

Goed! en Treeze Verbiest, en al de andere vrouwen die teloor gingen, en die thans bespogen en besmeurd worden, daar peinst hij op, met een deemoedigheid die hemzelve verbaast. - Treeze, Treeze, zegt hij in zichzelf, ge kost gij messchien nie anders doen....