Alle de werken. Deel 1

[p. 647]

Opvoedinge van kinderen.

Jonck rijs is te buygen, maer geen oude boomen.
Rami correcti rectificantur, trabs minimè.

De man op de ladder staende, spreeckt:

Nadien ick stoffe soeck om my een huys te bouwen,
Soo wil ick desen boom ter aerden neder-houwen;

Het is een keestigh hout, maer vry al wat te krom,

Dies poogh ick desen balck te buygen anders om.

Maer schoon ick die omvangh met hondert taye wissen,
Soo moet ick evenwel mijn wit en hope missen:

Hy is te wonder hart, en al te bijster steegh,

Dus blijft hy in den stant, gelijck hy eertijts pleegh.

Doch, t'wijl ick besich stae, soo hoor ick van beneden
Een onverwachte stem, een onbekende reden;

Een (ick en weet niet wie) let op het geen ick doe,

En roept met luyder stem my dese lesse toe:

Ey! waerom dit beslagh ontrent veroude basten?
Hoort, macker, dit gewas heeft al te steege quasten,

Daer is geen rechten aen; dus, lieve, zijdy wijs,

Verlaet den ouden tronck en buyght het jeughdigh rijs.

Maer duyt dit niet alleen op raeuwe boom-gewassen,
Het kan oock boven al op uwe kinders passen;

Hoort, vaders van het huys: de jeught, de teêre jeught,

Dient van den eersten af gebogen tot de deught.

Het jegenwoordigh spreeck-woort is genomen uyt de Arabische spreucken onlanghs te samen vergadert en overgeset door den tael-geleerden D. Erpenium geweseu Professor in de hooge Schole van Leyden: het selve spreeck-woort vermaent alle ouders ende vooghden, dat niet als de jonge jaren zijn bequaem tot onderwijsinge, ende dat daeromme de selve tot dien eynde dienen waergenomen. Hier op heeft gesien Jesus Syrach cap. 30. vers 12. Buyget (seyt hy) uw kint den hals, terwijl het noch jonck is; op dat het niet hartneckigh en worde. Veel spreeck-woorden onser eeuwen komen in woorden oste in sin, ofte oock dickwils in beyde, hier mede over een: de Francoisen seggen (als Scaliger betuyght, Cent. 2. prov. 66. et 76.) genoeghsaem met de selve woorden: Vieil arbre malaisé à redresser.

Nederl.

Terwijl het rijsje swack is, moet men 't buygen.
't Moet vroegh krommen, dat een goede reep worden sal.
't Is quaet oude honden aen banden te leggen.
Men magh sijn oude schoenen verwerpen, maer niet sijn oude seden.
De hen is, als haer wen is.

Gewoonte maeckt eelt.

Wat heest geleert de jonger man
Dat hanght hem al sijn leven an.

Quaê wennis, quaê schennis.

[p. 648]

 

Hooghd.

 

Alte bäume seind bösz zu biegen.

 

Alte hunden bösz bandig zu machen.

 

Eth moeth zeitlich krammen das ein guter hack sol werden.

 

Ital.

 

sin che la pianta é tenera besogno drizzarla.

 

Nutritnra passa natura.

 

Della matina si cognosce il buon giornon.

 

L'haver cura de putti

 

Non è mestier de tutti.

 

Turcx.

 

Tagyri adeth gaiet mischkhiuldur.

 

Id est: Mutare consuetudinem difficillimum.

 

Griecx.

 

Γέροντα δ῾ ὀρθῶν, Φλαὖρον, ὂς νέος πέσοι

 

Aristoph. apud Suidam; id est:

 

Erigere durum est, qui cadit juvenis, senem.

 

Lat.

 

Annosam arborem transplantare.

 

Eodem sensu adagium refertur ab Erasmo.

 

Adeo à teneris consuescere multum est. Virg. 2. Georg.

 

Quo semel est imbuta recens, servabit odorem

 

Testa diu. Horat.

 

Ut sementem seceris ita et metes. Cicero.

 

Vestes vinctas diutius ruga conficit. Petron.

 

Urit maturè quod vult urtica manere. Vulgar.

 

Psittacus senex negligit ferulam.

 

Frans.

 

Ce que le poulain prend en jeunesse,

 

Il le continue en vieillesse:

 

Et ce que prend à la donture,

 

Il le maintient tant qu'il dure.

 

Nouriture passe nature.

Ce que Plutarche a doctement demonstré par des raisons, et par des exemples, au Traitté Comment il faut nourir les enfans.

Spaens.

Lo que en la leche se mama

En la mortaja se derrama.

Id est: Ce qu-on tette avec le laict au suaire se respond.
Id est: dure jusques à la mort.

Spaens.

Castigar vieja, y espulgar pellon, Dos revancos son. Id est:

Chastier nne vieille et espucer un pelisson, deux follies ce font.

Mon enfant, appreu doctrine des ta jeunesse, et tu trouveras sagesse qui te durera jusqu' à ce que tu auras les cheveux blancs. Syrach. 6. 18.

As tu des enfans, instrui les, et leur ploye le col des leur jeunesfe. Syrach. 7. 23.

Laet ons dan besluyten ende seggen:

Terwijl het rijs is jonck en swack,

En heeft niet eenen harden tack,

Terwijl het spruytje buygen kan,

Soo moet een neerstigh bogert-man

Het boomken leyden metter hant,

Het boomken houden in den bant,

Ten eynde dat'et sonder bocht

Ter voller hooghte komen mocht.

Leyt, vrient, en leert uw weerde kint

Soo haest sijn eerste jeught begint;

Want kromt het dan, en recht ghy 't niet,

Soo is 't een eeuwigh huys-verdriet.