| |
Cats geeft in deze ‘Aenspraecke’ een korte toelichting op zijn omwerking van de Nederlandse gedichten en van de structuur van de bundel als geheel. Hij zegt dat hij de gedichten metrischer heeft gemaakt en de drie afdelingen in elkaar heeft geschoven, zodat alle drie de duidingen nu direct op de embleemprent volgen. De lezer wordt aangeraden ieder embleem in zijn geheel te lezen en de toegekende betekenissen in hun opeenvolging te overdenken. |
| |
| titel |
Op ... van: naar aanleiding van |
| 1 |
voor desen: al eerder (nl. in 1618) |
| 3 |
gestalte: opbouw; vgl. gedaente, r. 15 |
| |
selfs: zelf |
| 4 |
nademael: aangezien |
| |
onse eerstelingen ... tale: mijn debuut in het Nederlands. Zie voor Latijnse publikaties van Cats die dateren van vóór 1618: Breugelmans 1977. |
| 5 |
vry wat rau: tamelijk onbeheerst, onervaren (niet van dichterlijke rijpheid getuigend) |
| 7 |
een roer-om wil wesen: erom vraagt herzien (‘omgeroerd’) te worden; of: erom vraagt dat het roer omgezet wordt. Vgl. wnt, x 456-458 en xiii, 806. |
| |
al over lange: Kennelijk speelde Cats al langer met het idee de Nederlandse gedichten te herschrijven en de structuur van de bundel te wijzigen, mogelijk mede onder invloed van een uitgave die waarschijnlijk reeds vóór 1625 bij Willem Jansz Blaeu was verschenen (zie hierover hoofdstuk 3 van de inleiding evenals de Bibliografie nr. b.8). De vroegere gedichten uit de editio princeps zijn opgenomen als Bijlage 2. |
| 10 |
veerdig toeschieten: met een korte ruk doordraaien, snokken |
| 13-14 |
te versmeden: om te vormen. Cats blijft met dit werkwoord binnen de metafoor van het ijzeren karrewiel. |
| 14-15 |
sonder ... worden: zuiver jambisch gelezen konden worden |
| 15 |
gedaente: opzet; vgl. gestalte, r. 3 |
| 17 |
sich verstrect: gaat, reikt (wnt xx-ii, 901, ii, 7) |
| 18 |
ontverwet: verkleurd, bevuild |
| 21 |
middeler tijt: intussen |
| |
in haer wesen: intact, zoals het tevoren al was (onaangeroerd) |
| 22 |
opnemen: aannemen |
| 24 |
beelt: afbeelding |
| 32 |
eenen yegelijcken: een ieder |
| 34 |
onvermindert: niettegenstaande |
| 37-40 |
soo ... doen: Deze opvatting zegt wel iets over de, in onze ogen toch, onverschillige houding van de schrijver tegenover zijn eigen werk. En dat terwijl hij hier juist argumenten aandraagt voor de doorgevoerde veranderingen. In feite gaf hij met deze opmerking vrij spel aan de latere drukkers en uitgevers, die - zo laat de drukgeschiedenis ook zien - meer dan eens vrijelijk teruggrepen op uitgaven van vóór 1627. |
Auteursrechtelijk beschermd