Voor kinderen van ezeldrijvers

[p. 35]

Demokratie (^I)

Is de demokratie het dierbaarst denkbare goed voor een gemeenschap? Tja, de kwestie van de demokratie is op deze verlovingsdagen en daarna eigenlijk wat griezelig geworden. In éen televisieuitzending is nu een zo groot aantal tot dan onverschilligen of besluitelozen positief gaan staan tegenover de verloving, dat de regering en het paar zelf kunnen aannemen dat er geen onoverkomelijke hinderpalen meer zijn. Wij zijn dus zover, dat in bliksemtempo opinies kunnen worden gevormd (zo zei het een krant): waar gaat dat heen? Formeel blijft alles demokratisch als het volk het zeggen mag - maar wat is de materiële waarde? Iemand zal zeggen: deze twijfel bewijst nu juist, dat wij blijkbaar behoefte hebben aan een stabiel orgaan dat een zekere vertraging van de omslagen in de waarde-oordelen van de massa garandeert: de koning. Er zijn veel antwoorden mogelijk, maar in de konkrete - hachelijke - situatie waarin wij ons bevinden is dit voldoende: het is nu juist de makkelijk voor omslag vatbare massa met het vluchtige sentiment van het geïllustreerde damesblad, dat het koninklijke huis deze verloving en dus, misschien, zijn kontinuïteit toestaat, wat een bizar-cirkulaire geschiedenis is. En zal het kontinuïteit zijn? Of het begin van het einde?

Dit leidt tot een volgende kwestie. Men heeft een aantal onverschilligen kunnen horen zeggen: waarom zouden wij ons druk maken? Deze verbintenis zal

[p. 36]

het einde van de monarchie hoogstens nog verhaasten. Ik geloof evenwel niet, dat mensen zich van een instelling, die zij althans ooit een zedelijk-politieke funktie hebben toegekend, kunnen ontdoen, door haar te laten derailleren. Dat lijkt mij, nu de representanten van de instelling mensen zijn, in strijd met de menselijke waardigheid.

Men moet het als een teken van modern inzicht beschouwen en op prijs stellen dat het koninklijk huis de adel een zware slag heeft toegebracht door goed te keuren dat twee prinsessen zich verbonden aan mannen die niet van adel zijn, maar de monarchie is een probleem dat om een andere oplossing vraagt. De monarchie is een anachronisme. Eind december is een kerstboom nog wel op zijn plaats, maar in januari moet men hem opruimen en als hij er met al zijn ballen en engelenhaar in juni nog staat dan is het geen kerstboom meer maar pop art. Dat lijkt niet belangrijk. Maar zaken die nu triviaal, inopportuun, beuzelarij lijken, kunnen fataal blijken te zijn.

‘Was ist aber diese grosze Aufgabe unserer Zeit?’ vroeg Heine eens. ‘Es ist Emanzipation. Nicht blosz die der Irländer, Griechen, Frankfurter Juden, westindischen Schwarzen und dergleichen gedrückten Volkes, sondern es ist die Emanzipation der ganzen Welt, absonderlich Europas, das mündig geworden ist und sich jetzt losreiszt von dem eisernen Gängelbander der Bevorrechteten, der Aristokratie... Jede Zeit hat ihre Aufgabe, und durch die Lösung

[p. 37]

derselben rückt die Menschheit weiter. Die frühere Ungleichheit, durch das Feudalsystem in Europa gestiftet, war vielleicht notwendig oder notwendige Bedingung zu den Fortschritten der Zivilisation; jetzt aber hemmt sie diese, empört sie die zivilisierten Herzen.’

Dit lees ik als formule voor de eis van demokratie zoals die honderd jaar geleden nog gesteld werd.