Kobeke

[p. 5]

Eerste deel

[p. 7]

I. - Waar Kobeke geboren werd

ZOO begint dat simpel verhaal van Kobeke: Kobeke is geboren in een leemen hut van 't Kempenland, dat het schoonste land van Vlaanderen is, en het was op een zondag-achternoen in de Sint-Jansmaand, en zijn vader en zijn moeder waren arme menschen.

1

De hut waar Kobeke geboren is ligt daar alleen op haar eigen, bezijden de zandbaan. De witte leemmuren zijn scheef getrokken omdat het strooien dak er te zwaar op weegt. Daar is een scheeve deur in den gevel. Daar is een groot venster en nog een klein venster. En dan is er nog het deurke van den geitenstal en dat van het schuurke. Als er een stuk leem uit de muren valt plakt vader Broos daar een versche klakke leem tegen en gaat er eens met den witborstel over. Als er een vlok stroo uit het dak waait steekt vader Broos daar weer ander stroo in.

Tusschen de hut en de zandbaan ligt de putkuip. 't Is een put met een zwikboom die in 't midden kwinkwankt op een mik; aan den eenen kant hangt de puthaak, aan het ander end een versleten ketelke vol steenen om den aker gemakkelijker omhoog te krijgen. De zwik is zoo hoog als 't dak. Ze doet denken aan een galg. Langs den kant van de zandbaan is er al lang een plank van de putkuip, maar het vuurkruid dat er binnen in wast, is er

[p. 8]

dwars door gegroeid en het gat is toe. Als Lulle-Mie de geit voorbij dat vuurkruid wandelt keert ze met een vieze snuit haar kop terzij. Neven de putkuip wast er een vlierstruik, nu volop in de blom. Vlak daarachter ligt de houtmijt. Kapucienkes tegen het endeke haag, klimop over het planken kot van Pardoes den hond, en tegen Paschen wordt ieder jaar door vader Broos alles gewit. Een stukske land achter het huis, een voorschoot wei daarneven, en voor de rest is 't ommetom dennebosch.

En stil.

[p. 9]

2

Daar komen niet veel menschen door de zandbaan. Bruu Kalot, de kiekenkramer, rijdt er somwijlen voorbij met zijn hondenkar vol manden met kiekens.

‘Heila!’ roept Bruu Kalot van op de baan. De twee honden zijn blijven staan, snakhijgend, de nattigheid drupt van hun roode tong. Ze loeren ook schuins naar de witte hut.

‘Heila!’ roept Bruu Kalot nog eens, en hij slaat met zijn dunne geer tegen de deur. Bruu Kalot loert door het vensterke. Daar is niemand in huis. Voor den haard staat een zwarte moor. Op de tafel een blikken koffiepot, alleen. Bruu Kalot gaat den gevel om, en ziet Broos op zijn landeke bezig. Op het weike zit Tekla Penne, zijn wijf, gras te snijden. Bellemoeike zit neven haar.

‘Hé.... Broos!’ roept Bruu Kalot, ‘niks te koop?’

Broos steekt zijn scheeven kop omhoog, ziet Bruu Kalot tegen den gevel staan, en schreeuwt terug:

‘Dag Bruu Kalot!.... Niks te koop.... of 't zou moeten zijn dat ge 'n koppel oude kloeken wilt koopen....’ Hij doet teeken naar Bellemoeike en Tekla Penne. Die doen of ze 't niet hooren.

Bruu Kalot put een akerke water, en laat zijn twee honden drinken. Pardoes staat bij de kar. Hij riekt met zijn snuffelneus tusschen twee staafkens van de kiekenmand aan een dikke kloek, met heimelijke goesting. De kloek pikt hem bekanst in zijn snuit. Pardoes gaat dan voorzichtig de staarten onderzoeken van de twee honden vóór de kar. Deze keeren den kop om en grollen, omdat ze

[p. 10]

wel kunnen raden wat Pardoes aan hun staart van zin is en ze daar nu niet op gesteld zijn. Bruu Kalot rijdt door onder de hooge dennen langs de zandbaan; in den lommerschemer wordt zijn hondenkar klein-klein, in de verte.

Peer Ocherme komt van tijd tot tijd een onzevader lezen: ‘Onze vader die in den hemele zijt, geef me ne boterham da'k er in bijt, wees gegroet, zij zoo goed, dat ge der wat boter op doet.... En vergeef ons onze schulden gelijk wij vergeven onze schuldenaren.’ Peer Ocherme heeft door het ven-

[p. 11]

sterke al gezien dat er volk in huis is en hij leest met een heel armoeiïge stem.

Bellemoeike doet open en geeft hem een keezeboterham.

‘Danke mersie,’ zegt Peer Ocherme, ‘God zal 't u loonen, Bellemoeike, en hebt ge somtijds ook geen slokske koffie niet meer staan?’ Daarmee is Peer binnen.

‘Hoe gaat het, Peer jong?’ vraagt Bellemoeike kompasjeus.

‘Stillekens, Bellemoeike, heel stillekens maar.... nog altijd die euftige pijn aan m'n maag en dat rammetis in mijn knie.... Uh! uh!’ kucht Peer.

‘Juist lijk ik, Peer jong, ik word ook zoo sukkelachtig op mijn loospijpen.’

‘Een arme mensch is toch maar een arme mensch, Bellemoeike.’

Peer Ocherme belooft een onze-vader te lezen en strompelt voort over de zandbaan met zijn broodzak over zijn schouder. Peer mankt aan zijn rechterbeen, en hij kapt met zijn voet iederen keer een beetje zand omhoog. Hij heeft een mager gezicht en zijn kin staat vol grijze stoppels.

Pastoor Bonnefooie komt een keer of twee in 't jaar. In den Paaschtijd en rond Bamis. 't Is ver van aan de pastorij tot bij Broos van Peersus, en Pastoor Bonnefooie is dik. Hij zweet er van. Broos loert schuins naar Tekla Penne om te zien of ze iets zal geven, en gaat door de achterdeur naar buiten. Pastoor Bonnefooie steekt zijn twee handen onder zijn singel, plat op zijn buik. Acht vingertoppen steken wit onder den zwarten singel uit. Zijn beenen ver open en zijn schoentippen recht omhoog. Hij spreekt van zijn armoei, van varkensribbekens, van 't flerecijn en van Onzen Lieven

[p. 12]

Heer. Bellemoeike zegt dat ze niet lang meer leven zal. Tekla Penne zegt dat het een arme tijd is, ze neemt een half solleke uit het gebloemde taske op de kast en stopt dat in de groote hand van Pastoor Bonnefooie, die aanneemt zonder te bezien. Maar hij tast met één vinger in zijn handpalm, swenst dat hij met Bellemoeike klapt, of 't misschien dezen keer per abuus geen halffrankske is.

Anders komen daar om zoo te zeggen geen menschen.

Van aan de putkuip kunt ge, over de kleine dennekens aan den anderen kant van de zandbaan, het strooien dak zien van de hut van Kalle Lies, den bezembinder, die daar woont met Mieke Lies, zijn wijf, en Melle Komfoor zijn zuster. Kalle is Broos zijn vriend.

Alle menschen daar zijn arm.

En gelukkig.

3

Die vader van Kobeke, och, wat is dat een aardige vent. Hij heet Broos van Peersus, zijn vrouw Tekla Penne, Bellemoeike is heur moeder. Ze zeggen in 't dorp: ‘Die Broos van Peersus die heeft er maar vier en een krentemikske.’ Broos is wel een kwiebus, maar dat wil niet zeggen dat hij niet weet wat hij doet. Hij begint ineens te lachen, zonder reden, zonder dat iemand hem aanspreekt, in 't midden van 't veld. Hij kent alle soort van slechte liekens die Tekla Penne en Bellemoeike doen rood worden, en als iemand hem iets vraagt dan zingt hij somwijlen zijn antwoord. Een plezante kwiebus is Broos zeker, en hij heeft gedachten achter in zijn kop. Zijn vijanden zijn: Tekla Penne

[p. 13]

en Bellemoeike. Die moeten gedurig aan op hun hoede zijn voor Broos, ze moeten zich elken dag kwaad maken om zijn leelijke vertelselkens en zijn reppige liekens, en omdat hij daar zoo zot kan staan zingen.

Hij zit aan den eenen kant van de tafel, Tekla



Penne en Bellemoeike aan den anderen kant, met den rug naar den haard. Broos spreekt hen niet rechtstreeks aan, hij vertelt zijn vertelselkens aan Pardoes, die neven hem op den grond zit te snufferen, omdat hij iets riekt. Kajoet de kater zit bij

[p. 14]

den haard te maffen. Daar is geen klok in huis. Daar hangt alleen tegen den muur een spiegelke van een hand groot, een zwart kruisefiks met een vaantje van Scherpenheuvel en een palmtakske erachter, het gebed van Keizer Karel, en op de schapraai staat een goedkoop Lieve-Vrouwke.

‘Lezen!’ zegt Tekla Penne.

Broos maakt een kruiske met zijn linkerhand en loert met één oog toe naar Bellemoeike. Dan maakt hij weer een kruiske met zijn rechterhand. Opeens zingt hij:

‘Pardoes.... ik heb geen vorrr..kettt!’ De laatste letter schreeuwt hij zoo hard dat Pardoes achteruitspringt en Bellemoeike zich verslikt. Tekla Penne zoekt achter zich of daar nieverans iets ligt om Broos naar zijn kop te smijten. Kajoet rekt zijn rug in een boog, steekt een voor een zijn voorpooten uit, en gaapt. Daar komen twee hennen voor de open deur staan kijken. Ge ziet de dennekens over de zandbaan vol zon.

Wat een kwiebus is die Broos toch!

Hij werkt den heelen dag op het stukske land, of in de bosschen, hij is kort en dik en hij houdt zijn kop een beetje scheef.

Tekla Penne zijn wijf is een goed mensch. Ze zorgt voor alles, voor zooveel het van doen is. Ze is altijd samen met Bellemoeike, en ze lezen paternosters: dat het zou regenen, dat het niet zou regenen, dat Lulle-Mie goed zou lammeren, dat ze later niet in de hel zouden komen. Gelijk zingen ze kristelijke liekens: ‘O God de zee verheft haar woeste baren’.... ‘Eenen soldaat heel sterk en kloek’.... ‘Te Lourd op de bergen’, omdat Broos zooveel onkristelijke liekens zingt. Als Broos ver genoeg af staat zingt hij mee: ‘Och God ons

[p. 15]

Tee die heeft al grijze haren’.... Maar daarvoor moet hij ver genoeg van hen af staan. Zaterdags steekt Tekla Penne een vetkaarske aan voor 't Lieve-Vrouwke op de kast, om nog een kindeke te krijgen, en ze heeft zich daarvoor al drie keeren laten overlezen. Ze is nog geen veertig, Broos ook niet. Bellemoeike is tegen de zestig. Broos gaat dat kaarske soms heimelijk uitblazen, of hij steekt er nog een tweede aan. ‘Misschien komt er dan een tweeling!’

Het kindeke kwam op een keer. 't Was geen tweeling.

't Was Kobeke heel alleen.

4

Blare Verzijp, de goeivrouw, zit in de kamer daarnaast, met Bellemoeike, bij het bed van Tekla Penne. Sssst.... 't is heel stillekens.

Van op de zandbaan kunt ge door de open deur Broos zien zitten, in zijn hemdsmouwen bij de tafel. Pardoes zit vlak voor hem en kijkt naar zijn oogen. Kajoet zit op de tafel en doet of hij slaapt. Daar kwieteren ieverans twee musschen in de zon. Lulle-Mie komt uit haar stal en gaat aan 't gras knabbelen neven de houtmijt. Rond de putkuip pikkeren drie kiekens, en twee liggen in 't stof van de zandbaan te luizen. De terpentijnlucht van de denneboomen komt binnen met den reuk van den vlierstruik en van het vuurkruid bij de putkuip. 't Is heet, en doodstil, behalve die twee musschen.

Broos lacht, heimelijk en ingehouden, tegen Pardoes, en wijst met zijn duim naar de kamerdeur. Hij nijpt zijn oogen toe van 't lachen, de tranen loopen over zijn kaken.

[p. 16]

‘Uu..sst, Pardoes!.. uu..sst, Kajoet!.. niet spreken.... Pardoes, lach nog es, jong!’

Pardoes trekt zijn bovenlip omhoog en laat zijn tandvleesch zien; hij trekt twee rimpelkens in zijn neus, en dat is zoo Pardoes zijn manier van lachen.

Broos fluit ineens van: ‘Blauw bloemekens die in 't koreke staan.’

Bellemoeike steekt heuren kop in de kamer en zegt:

‘Niet fluiten, zeg ik!’

Broos lacht, lacht dat hij bekanst stikt, en Pardoes lacht mee. Kajoet heeft zijn oogen open gedaan, en peinst serieus over dat zot gedoe. 't Wordt zoo erg dat Broos het niet meer uithouden kan en hardop lacht. Bellemoeike laat haar grijzen kop weer eens zien door de spleet van de deur.

‘Niet lachen, zeg ik!’

Broos zwijgt, gaat dan op zijn sokken eens luisteren aan de kamerdeur en komt terug.

‘Pardoes, fezelt Broos, Pardoes en Kajoet, we gaan nosdedjie 'n kindeke koopen.... en we mogen niet fluiten, niet zingen, niet lachen.... ssst!!! We zullen 'n pijp smoren....’

Kajoet springt van de tafel af als hij de pijp ziet. Pardoes trekt twee stappen achteruit. Lulle-Mie komt voor de deur staan en knabbelt aan een spierke gras dat ze meegebracht heeft. Ze knikkopt met heur onnoozel geitengezicht.

‘Nee, Lulle-Mie, nog 'n beetje wachten, kind.... 't is er nog niet, en 't is een jongen, geen piskous zooals gij.’

Broos smoort zijn pijp aan.

't Is doodstil op dien zondagachternoen in de Sint-Jansmaand. De musschen zijn ook weg. De dennen rieken straf. Broos en Pardoes, Kajoet en

[p. 17]

Lulle-Mie wachten. De deur van de kamer gaat open.

‘Niet smoren, zeg ik!.... en 't is er.’

‘'t Is toch geen meiske, hè?’ vraagt Broos.

‘Nee, spijtig genoeg.... en ge moogt seffens es komen zien.’

Nu loopt Broos buiten, hij pakt een klomp hout en slaat daarmee vijf, zes keeren met al zijn fors op den grond, hoesh!.... hoesh!.... hoesh!.... Pardoes draait op zijn rug, de pooten omhoog, en krinkelt van plezier. Lulle-Mie gaat op heur achter-

[p. 18]

pooten staan en bokt met scheeven kop naar een ingebeelde andere geit. Kajoet is in de schors van 't pereboomke aan 't krabben. Als ze weer binnen komen staat de kamerdeur open, en Broos hoort Bellemoeike en Blare Verzijp hardop klappen.

‘Kom nu maar!’ roept Bellemoeike.

Met Pardoes en Kajoet stapt Broos binnen. 't Is er maar half licht. Hij tast zijn weg en kittelt Blare Verzijp in heuren nek. Dan staat hij voor de houten wieg van zijn zoon Kobeke. Pardoes zet zijn pooten op den wiegrand, Kajoet wipt boven op de kap, steekt zijn staart recht omhoog en loert. Broos ziet het kopke van Kobeke, die slaapt.

‘Dag Tekla Penne’, zegt hij dan.

‘Dag Broos.... zijt ge kontent?’

‘Dat kan er nog al door.... maar schoon is 'm precies niet.’ Dan begint hij onder de wieg en het bed te zoeken en vraagt: ‘Waar is de andere?’

‘Wat voor een andere?’

‘Wel.... ik had toch een tweeling besteld....’ Blare Verzijp schiet in een lach. Broos pakt haar ineens in heur lee, sjoept er mee door de kamer en zingt:

Annemie de Wit zat op nen boom,

Kobe zat er onder,

Annemie de Wit ik zie uw bil,

Kobe dat is geen wonder.

Blare Verzijp heur kornet staat er heelegansch scheef van, heur onderrok valt af, en ze moet met heur handen heur borsten vasthouden van 't danig schoddellachen. Ze springen een stoel omver. Kobeke schreeuwt.

Blare Verzijp en Broos drinken een drupke op

[p. 19]

den hoek van de tafel. Als Blare weg is gaat Broos naar de schapraai, zet het Lieve-Vrouwke op zijn kop tegen den muur, steekt twee kaarskens aan en zegt: ‘Ge hebt er voor gezorgd.’

Dan drinkt hij nog een drupke op zijn eigen.

5

't Is al laat. Ze komen overeen dat Kalle Lies peter moet zijn en Bellemoeike peet. Over den naam spreken ze ook. Broos zegt eerst: Brosius. Daar willen ze niet van weten, 't is al genoeg met één kwiebus in huis. Tekla Penne is voor Antonius, vanwege zijn schoon mirakelen, Bellemoeike is voor Dorus, vanwege heur man zaliger. Dan loert Broos naar het kopke van Kobeke, zijn zoon, en 't dunkt hem dat hij iets hoort.

‘Ik heb het’, roept Broos, ‘'t is Kobus.’

‘Waar gaan ze daar voor beeweg?’ vraagt Bellemoeike.

‘Overal.... en hij heeft al wel duzend mirakels gedaan.’

't Is al laat. Broos trekt door de dennekens naar Kalle Lies. Pardoes en Kajoet komen achterna. Lulle-Mie stapt mee tot in de zandbaan en keert dan terug. Ze is pas gemolken door Bellemoeike, en die kan het niet zoo goed, ze doet zeer aan heur deemen.

't Is donker en 't is niet donker. Ge ziet de topkens van de jonge dennen tegen de lucht omhoog steken, lijk vingerkens. Daar is nieverans een windeke en er is absoluut niks te hooren. Het riekt fel van den terpentijn. Daar achter de wereld is een groot licht dat over de bosschen heenschijnt. Straks zal de maan wel opkomen. Broos zingt:

[p. 20]

 

Daar ging een man op zee,

 

Daar ging een man op de mosselenzee,

 

Van de ram-plam-plam

 

En de mosselman,

 

Daar ging een man op zee,

 

Daar ging een man op zee.

Broos is alleen met den avond ommetom. Kajoet en Pardoes komen achterna op het wegelke. Pardoes snuffelt hier en daar eens onder de dennekens in een konijnenpijp, en als de toebaksdamp van Broos in zijn neusgaten vliegt snoeft hij hardop.

Ze komen aan Kalle Lies zijn hut, die wat grooter is dan die van Broos, want hij heeft een koe.

Daar vonken twee vuurkogels van den rand van 't dak, - 'n kat. Kajoet schiet achter den gevel en de vuurkogels zijn weg. Daar rammelt een hond aan zijn ketting achter het huis, en Pardoes is niet meer te zien.

Ze zijn slapen, denkt Broos, en hij gaat voor 't klein vensterke staan, tikt met zijn pijpensteel tegen de ruit en roept: ‘Kalle Lie..ie..ies!’ in drie verschillende tonen. Het vensterke gaat open en Kalle Lies kan er juist zijn kop doorsteken. Het floske van zijn slaapmuts wiggelt weg en weer vlak voor zijn neus.

‘Kalle Lies’, zegt Broos, ‘we hebben thuis een jongen zoon gekocht.’

‘Wijle ook’, antwoordt Kalle Lies, ‘maar het ons is een meiske.’

‘Wilt gij peter zijn van mijn zoon?’

‘Als gij van mijn dochter wilt peter zijn.’

Ze moeten alle twee lachen, want dat was al lang afgesproken. Broos staat met zijn achterwerk tegen den gevel en die wiggelt daar efkens van.

[p. 21]

‘Om vier uur morgen achternoen gaan we ze doopen.... Is dat goed?’

't Is goed. Blare Verzijp zal eerst naar Broos komen en dan naar Kalle Lies. Broos is al achter den eikenkant op weg naar huis, als hij nadenkt. Hij komt weerom.

‘Hee.... Kalle Lies!’

De slaapmuts komt weer door 't vensterke.

‘Hoe heet uw dochterke?’

‘Nelleke.’

‘Mijn zoon moet Kobeke heeten.’

‘'n Goeien avond aan Tekla Penne, Broos.’

‘We zullen ze later met mekander laten trouwen.... zijt ge daarvan kontent, Kalle?’

‘Lijk als ge wilt, Broos.’

Door de dennekens stapt hij terug naar huis. De lucht hangt vol sterren. De nacht is wit en de hemel blauw en oneindig. De groote dennen neven het kleine boschke zijn een voor een te zien. Zoo doodstil dat er 't end van verloren is. Broos zingt:

Wat doet hij met dat kind,
Wat doet hij met dat mosselekind,
Van de ram-plam-plam
En de mosselman,
Wat doet hij met dat kind,
Wat doet hij met dat kind....

Pardoes en Kajoet stappen achter hem aan, alle twee met hun eigen gedachten bezig. Ze loeren van tijd tot tijd eens om, om den weg niet te vergeten.

Broos komt thuis. Alles is donker. Hij zet zich voor de hut op een blok, smoort nog een pijp en kijkt in den nacht. Dat witte licht van aan den

[p. 22]

anderen kant van de wereld vloeit langs den hemel en over de bosschen. Pardoes en Kajoet liggen voor hem op den grond. Kajoet zijn oogen glinsteren licht. Daar fluit ieverans een nachtegaal. Broos put een aker water, zet hem op den rand van de putkuip, houdt hem scheef en drinkt zoo. Het doet hem deugd. Dan zet hij den aker op den grond voor Pardoes.

Broos kruipt in 't schuurke neven den geitenstal, legt zich op het stroo en slaapt.

't Is......

6

.... volle nacht.

Pardoes ligt met zijn buik op den grond, zijn kop op zijn recht uitgestoken voorpooten. Zijn oogen zijn wijd open en loeren vol haat naar Kajoet. Die ligt schuins tegenover hem op zijn vier pooten, gelijk een oud wijveke dat heur armen tegen heur boezelaar vouwt, en hij houdt zijn oogen stijf dicht. Ze zijn, zoo vlak tegen den grond, pekzwart in 't donker.

Pardoes zijn oogen gaan nu en dan eens onrustig naar den rand van 't denneboschke over de zandbaan, waar het wegelke naar Kalle Lies begint. En als hij terug op Kajoet blikt dunkt het hem dat de kater met een half open oog geloerd heeft, en lacht. Hij haat den heimelijken kater dezen nacht. Daar gaan rillingen over Pardoes zijn rug, zijn buik, zijn pooten, hij trekt zijn ooren eens achteruit, hij heeft het fel op zijn zenuwen.

Kajoet zit diep in zijn lijf te peinzen. Niemand kan zien hoe het haar van zijn pels rult. Het witte topke van zijn staart gaat somwijlen efkens weg en

[p. 23]

weer over den grond. Hij peinst, en is bedaard en verzekerd. Hij weet dat de stomme Pardoes met streken zit en ze niet verstoppen kan zooals hij. Een kater heeft meer verstand dan een hond. Hij heeft daar straks bij 't naar huis komen aan Pardoes wel geroken wat er van de kwestie is met hem. Pardoes heeft dat toch ook aan hem geroken.

Lulle-Mie steekt heur kop door het openstaande



staldeurke, komt buiten, kijkt eens rond, en gaat bij de twee andere op den grond liggen. Pardoes gaapt.

‘Lulle-Mie’, zegt Pardoes op een toon of hij alleen dááraan heeft liggen denken, ‘dat gaat een heele verandering brengen met de komst van Kobeke.’

‘Gelukkig dat ik er ben om Kobeke melk te geven’, zegt Lulle-Mie met een zekere pretentie

[p. 24]

die ze vroeger niet had. En ze voegt er nog bij:

‘Een hond of een kat, dat dient voor niks in een huishouden.... Om aan een kruiwagen te trekken, ja, of om muizen te vangen.’

De klaarte boven de dennebosschen wordt sterker. De nacht is nog lichter, kalmer, en slaapt niet. Ze hooren Broos in 't schuurke ronken.... ôôôhhhrrr.... rrrhhhôôô....

‘Doe nu niet zoo geleerd’, zegt Pardoes tegen Lulle-Mie. ‘Wie zal er over Kobeke waken en doe ik het niet?’

Kajoet zegt niks. Hij heeft dat licht gezien boven het bosch, en rult, en kromt zijn rug. Zijn oogen zijn twee hollekens licht.

‘Lulle-Mie’, zegt Pardoes, ‘ge zijt toch maar een onnoozele geit.’

‘Pardoes’, antwoordt Lulle-Mie, ‘ge zijt toch maar een ordinaire trekhond.’ Ze wibbelt met heur stompstaart. Pardoes krijgt het in 't oog. Hij kan daar niet tegen en grolt.

‘Lulle-Mie, als ge nog zoo treiterachtig met dat zot koddeke blijft wibbelen dan bijt ik er in!’

‘Kom er eens aan als ge durft!’ zegt Lulle-Mie, want ze weet dat Pardoes heuren reuk niet verdragen kan.

Boven de bosschen komt het groote witte gezicht van de maan loeren. Pardoes staat recht, kijkt vlak in de maan, huilt een langgerekt a-hoe..oe, bast drie keeren, en loopt dan langzaam den gevel om. Lulle-Mie trekt terug naar den stal. Kajoet schiet weg in den donker. Pardoes komt slabberen aan den emmer water neven de putkuip, daar ligt onder op den bodem een stukske maan als een gouden napoleon, en hij kijkt eerst goed of 't geen kwaad kan. Dan sluipt hij met zijn snuit tegen den

[p. 25]

grond in een scheeve lijn de zandbaan over, het wegelke in naar Kalle Lies, en.... staat vlak bij Kajoet. Neven mekaar dribbelen ze met lichte geluidlooze pooten over het mulle zand. Daar piept ieverans een boschmuis, of een jonge vogel. De maan staat boven de bosschen, boven den nacht en de wereld.

Kajoet loopt met zijn staart stijf recht omhoog, den kop vooruit. Hij is zeker van zijn stuk, dat weet hij van daar straks. De maan schijnt vlak op het pad, juist vóór hen. De schaduw van Kajoet zijn staart teekent een recht zwart streepke over het zand achter hem. Pardoes zijn schaduw is stomp, zonder vorm. En die twee schaduwen schuiven achter hen aan als dingen die stillekens meeloopen. Pardoes dribbelt met zijn kop naar den grond, zijn staart tusschen zijn pooten. Die klare maan geneert hem. Hij is niet zoo zeker van zijn stuk als Kajoet. Alle twintig stappen moet hij tegen een denneke zijn achterpoot eens omhoog heffen van nerveuzigheid, een klein zwiepke elken keer. Kajoet wacht dan een beetje zonder om te zien, en lacht in zijn eigen. Want hij weet dat Pardoes nog zal moeten schoon manneke spelen eer hij ginder bij Kalle Lies zijn goesting zal mogen doen.

Ze zijn heel alleen.

En 't is een witte Sint-Jansnacht.

7

Blare Verzijp is tegen twee uur gekomen. Ze heeft Kobeke gewasschen, op heuren arm genomen, den doek er over geslagen, en nu trekt ze met Bellemoeike en Broos door het denneboschke naar Kalle Lies. Broos zingt:

[p. 26]

 

Blare, Blare,

 

Blare van Verzijp,

 

Een en een is twee en 'k heb

 

Geen toebak in m'n pijp,

en met dat lieke gaan ze op stap. Blare Verzijp trekt vooruit, en ze schoddelt met heur kwakkelgat op de maat van 't lieke. Bellemoeike leest paternosters. Pardoes komt achteraan. Hij heeft waterachtige oogen. Hij ziet er uit of hij er heeft moeten voor vechten. 't Is heet. Blare Verzijp zweet er van.

Kalle Lies staat in de deur te wachten, vlak in de zon. Hij smoort, en hij heeft de twee bovenste knoopen van zijn broek moeten losdoen, omdat die zondagsche broek te eng wordt en het zoo warm is. Melle Komfoor zijn zuster komt buiten met Nelleke.

‘Geef het maar herres’, zegt Blare Verzijp, ‘ik kan ze wel alle twee dragen.’

Van uit heur bed roept Mieke Lies:

‘Melle, zet eerst den koffiepot es neven m'n bed voor dat ge weggaat.’

Melle Komfoor legt Nelleke in Blare Verzijp heuren rechterarm en ze zijn op weg. Achter die twee komt Bellemoeike, dan Broos en Kalle Lies. Ze gaan langs den Eikenkant, langs de Loeregracht, door 't Spalleboschke, over de Vogelenzang. Daar zien ze den toren van de kerk. Melle Komfoor heeft ros haar, en Broos zingt:

Hij zei tegen mij,

Die rosse is schoonder dan gij,
En als ge ze dan zoo geerne ziet,
Waarvoor trouwt ge met Melle dan niet.

[p. 27]

Melle is niet getrouwd al zou ze 't wel gaarne gedaan hebben. Kalle Lies moet er mee lachen.

‘Melle’, vraagt Broos, ‘wanneer koopt gij nu zelf eens 'n kinneke?’

‘Foert lorejas!’ zegt Melle, want ze is van de congregatie.

Blare gatwiggelt niet meer mee, met die twee kinderen op den arm. Kobeke en Nelleke liggen met hun voetekens tegen mekander. Ze slapen alle twee. Aan 't boekwijtveld van Grut komt er een vlieg op Blare Verzijp heur kin zitten. Melle Kom-

[p. 28]

foor moet ze der afjagen. Dan moet Blare heuren neus snuiten, heur zakdoek steekt in heuren onderrok. Melle moet efkens Nelleke vasthouden. Broos loert heimelijk naar Blare heuren onderrok en zegt: ‘Wat 'n schoon been!’ Bellemoeike leest paternosters. Broos stoot heimelijk tegen den arm van Kalle Lies en laat in den palm van zijn hand een stuk van twee frank zien. Hij pinkt een oogske naar den rug van Bellemoeike: dat die er niks van weten mag, en steekt het stuk dan terug in zijn vestzakske. Kalle peinst een moment, trekt dan uit zijn broekzak een stuk van twee frank en nog een halffrankske, en pinkt naar den rug van Melle Komfoor. Broos laat daarop nog vier nikkelkens zien.

Zoo komen ze in 't dorp. De menschen loeren van achter het gordijn, en lachen, en zeggen: ‘Broos van Peersus heeft 'n kindeke gekocht.... Daar zal wat van komen met zoo'n pere!’ Dore Piluut, de garde, gaat voorbij en roept: ‘Proficiat, Kalle Lies, proficiat, Broos van Peersus.... gijle hebt dat goed gedaan.... Tot straks bij den koster!’

Achter het kerkhofmuurke moet het vrouwvolk zich eens op de hukken zetten, en swenst zegt Melle Komfoor: ‘Kleine kinnekens dat zijn juist engelkens.’ Het mansvolk gaat achter het hoekske staan voor 't zelfde, en Pardoes heft zijn poot eens op om te doen gelijk de anderen.

Zoo gaat dat in de Kempen.

8

Ze gaan zitten op de leste rij stoelen, bij de doopvont. Broos zit juist onder Sint-Jozef met het Kindeke Jezus, en als hij omhoog loert kijkt Sint-

[p. 29]

Jozef hem vlak in zijn oogen. Kalle Lies doet of hij op zijn vingers leest. Pastoor Bonnefooie komt met den koster uit de sakristij in zijn wit koorhemd, en ze gaan allemaal bij de doopvont staan. Broos kan zich niet inhouden en Kalle Lies geeft hem een stomp tegen zijn been.

Blare Verzijp houdt eerst het pakske met Nelleke vooruit, en geeft Kobeke aan Bellemoeike. Broos en Melle Komfoor moeten bij Pastoor Bonnefooie komen staan, en hij vraagt om te beginnen aan Nelleke wat zij verlangt van de kerk Gods. Nelleke verlangt niks en slaapt, en de koster zegt tegen Broos dat hij moet antwoorden: Het Geloof. Broos doet dat. Dan nog: Het eeuwig leven. En als Pastoor Bonnefooie daarna nog van alle gebeden uitgesproken heeft en kruiskens gemaakt, en Nelleke een beetje zout, dat er niet al te proper uitziet, in heur mondeke heeft geduwd, moeten Melle Komfoor en Broos samen de Twaalf Artikelen en een onze-vader opzeggen. Melle kent die goed, Broos mommelt maar wat mee. Dan moet Broos drie keeren zeggen in de plaats van Nelleke: Ik verzaak, en drie keeren: Ik geloof, en dan vraagt Pastoor Bonnefooie: Wilt ge gedoopt worden? Broos antwoordt: Ik wil, en denkt in zijn eigen: daar zijn we toch voor gekomen. Melle Komfoor houdt Nelleke dan boven de doopvont, Pastoor Bonnefooie giet water over het klein kopke en doopt: ‘Cornelia, ego te baptizo....’

Nu hetzelfde nog eens met het andere pakske. Bellemoeike en Kalle Lies moeten nu verzaken en gelooven, en op 't ende de kaars vasthouden. Pastoor Bonnefooie doopt: ‘Jacobe, ego te baptizo....’ Als 't afgeloopen is zegt de Pastoor: ‘Daar.... Weeral twee klanten meer voor de

[p. 30]

parochie.’ Hij blijft staan wachten op het drinkgeld, de koster ook.

‘Oei-oei!’ gilt Melle Komfoor ineens terwijl ze Blare Verzijp aan 't helpen is.

‘Wel?.... Wat is er?’ vraagt Pastoor Bonnefooie.

‘Ik.... geloof dat er 'n abuus is, menheer Pastoor.... ge hebt het jongske voor 't meiske genomen.’

‘Toch niet waar zeker!.... Laat es zien.... Wel podorie!.... Koster, waarom ziet ge toch niet beter uit uw oogen.’

‘Daar nu!’ grommelt de koster.

Ze doen het pakske ‘Cornelia’ open en zien dat er een ‘Jacobus’ insteekt. Pastoor Bonnefooie wordt bekanst kwaad. Nog nooit gebeurd, zoo iets.

‘Gedoopt is gedoopt’, zegt hij, ‘en ik doe geen twee missen voor een geld.... Ge moet den naasten keer maar beter uit uw oogen zien.’

Ze staan een beetje verslagen te kijken. Broos zegt dat het hem niet schelen kan. 't Is de schuld van Blare Verzijp natuurlijk, maar Blare beweert dat Melle Komfoor heur de kinderen verkeerd aangegeven heeft. Ze krijgen ruzie ondereen. Pastoor Bonnefooie laat zich omklappen om Nelleke opnieuw te doopen, Kalle Lies zal daarvoor zondag na de mis een kieken brengen, en Broos belooft een konijn te vangen als de Pastoor van Kobeke een jongen wil maken.

‘Goed’, zegt Pastoor Bonnefooie, ‘voor één keer dan.... Maar 'n woord is 'n woord, en geen ouwe kloek, zulle Kalle Lies, en geene kater, zulle Broos van Peersus. Het vel en de pluimen moeten er bij zijn.... En het is natuurlijk dobbel drinkgeld.... Cornelia, ego te baptizo....’

[p. 31]

Nu schreeuwen Nelleke en Kobeke met twee kleine piepstemmekens, om kompassie mee te krijgen. Ze worden gewaar dat er iets scheef zit.

‘Melle, geef mij es 'n frank voor 't drinkgeld.... 't is toch uw schuld.’

Melle schiet in heuren onderrok en geeft Broos een frank. Als ze weggaan geeft Broos dien frank aan Pastoor Bonnefooie, en hij steekt den koster die ook vooruitschiet een platten broeksknoop in de hand, met een knipoogske. De koster meent daardoor eerst dat het ook een frank is, hij ziet het maar als Broos zijn kop al omgedraaid heeft. Kalle Lies geeft aan allebei een halffrankske.

9

Ze komen buiten en gaan recht naar den koster. Tore Goegoe zit daar al gereed. Tore heeft drie weken geleden een kind gekocht. Ze knoopt heur jakske los en geeft Kobeke en Nelleke 'n mem. Bellemoeike krijgt een taske koffie, Blare Verzijp en Melle Komfoor drinken een drupke jenever met een stukske suiker, Broos en Kalle zonder suiker.

Een voor een komen ze nu af. Peer Ocherme stond op straat al te loeren, lijk altijd als er iets aan vast is, en Liete Snijaf komt met hem mee. Ze gaan achter een tafelke zitten en krijgen een drupke. Dore Piluut, de garde, komt voor den toog staan, Pietje Sjenevel en Seppe de Foe, Fien Pandoer en Katoke Koeks, Talle Lamgods, Belle Pies, Fluite Gijsels en Dimfena Poot, allemaal vrienden, komen om een pint bier of een drupke

[p. 32]

te drinken op de gezondheid van de kinderen. Pietje Sjenevel gaat er naar kijken terwijl ze alle twee aan 't zuigen zijn en zegt: ‘Wat 'n schoon koppelke!’ Maar Tore Goegoe stompt hem weg omdat ze wel verstaat wat hij wil zeggen met dat ‘schoon koppelke’. Tore legt Kobeke en Nelleke in 't bed op de kelderkamer, en knoopt dan heur jakske toe.

In 't eerst zeggen ze niet veel. Dat komt eerst later. Kalle Lies betaalt een rondeke, dan Broos, en Melle Komfoor en Bellemoeike willen zich ook niet laten kennen voor een drupke. Dore Piluut is

[p. 33]

een beetje familie van Kalle Lies en trakteert ook om die reden. Ze worden stilaan plezant. Broos vertelt het van dien knoop in de kerk. Pietje Sjenevel zegt iets van Tore Goegoe waar ze allemaal moeten mee lachen, en de dikke Tore en Belle Pies zitten te zwadderen van het giechelen. Bellemoeike verslikt zich en Fluite Gijsels klopt heur op den rug.

De koster is thuis gekomen en hij wroet tusschen de stoelen door tot hij neven Broos zit.

‘Broos, is dat geen abuus?’ vraagt hij en laat hem den knoop zien.

Broos neemt den knoop in zijn handen, en beziet hem langs de twee kanten heel benieuwd.

‘Nee, koster, of 't er eene van een onderbroek of van een onderrok is zou 'k niet kunnen zeggen, maar 't is in alle geval 'n knoop.’

Hij laat den knoop aan de anderen zien, ze zeggen allen dat het een broeksknoop is en niets anders. De koster verstaat er niets van, hij denkt dat ze horendul of zat zijn en hem voor den zot willen houden. Om 't niet erger te maken zwijgt hij, maar hij fezelt toch Broos stillekens in zijn oor: ‘Scheeve nek, potverdomme!’ Broos doet of hij dat niet hoort.

Pietje Sjenevel is al aan 't zingen. Van twee drupkens heeft die al 't zijn. Pietje zingt met zijn bierstem van 't Schoon Haar, Liete Snijaf zingt van Genoveva, en Tore Goegoe zit er van te snikken. Talle Lamgods haalt eens op van:

En o mijn schoon Rozalia,

Oli-oli, oli-ola,

En o mijn schoon Rozalia,

We trekken samen naar Amerika....

[p. 34]

en Dimfena Poot denkt dat het op haar is. Dan roept Dore Piluut:

‘Allee, Kalle Lies, trek er Worteleer nog es door!’

Kalle neemt zijn pijp uit zijn mond, loert eens rond, en begint met zijn voeten de maat te stampen: un-deux.... un-deux.... totdat iedereen meestampt, en dan valt hij in al doorstampend op maat:

Als Worteleer zijn koren geleverd haa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Dan stool hij nog een kramik algaa,

Fa-laa.

un-deux!

Daar waren ook veel korenten baa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Opdat het hem beter smaken zaa,

Fa-laa.

un-deux!

De bakker zijn wijf had hem verrast,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Die op den bakker zijn brooikens past,

Fa-laa.

un-deux!

De vloer davert van 't stampen bij den un-deux. In Tore Goegoe heuren kloenk is een barst, en dat

[p. 35]

kletst boven 't andere uit. Peer Ocherme kan met zijn mank been niet meestampen, en daarom slaat hij de maat met zijn stok tegen een tafelpoot. En hij zingt op een toon juist zooals hij zijn onze-vaders leest om boterhams te krijgen. Dore Piluut zingt tweede partie.

Ginder bakker loopt algaa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Worteleer heeft 'n kramik vandaa,

Fa-laa.

un-deux!

De bakker sloeg Worteleer op de kassaa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Dat hij wel zeventig butsen haa,

Fa-laa.

un-deux!

Als Worteleer thuis gekomen was naa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

Dan vroeg zijn wijf wat hedde gij naa,

Fa-laa.

un-deux!

Och wijf 'k kan niet vertellen aan aa,

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

un-deux!

De bakker die was me veel te gaa,

Fa-laa.

un-deux!

[p. 36]

 

Maar 'k weet nog een plek peeën staan,

 

Fala-la-laa, Fala-la-laa,

 

un-deux!

 

Daar zullen we van den nacht op gaan,

 

Fa-laaaaa!!!!

Die leste laaaa houden ze zoo lang aan als ze asem hebben.

Worteleer is Kalle Lies zijn lijfstuk. Broos komt ook met zijn liekens af. Hij zingt er een stuk of vijf achtereen en Bellemoeike zit gereed om hem te beletten een van zijn slechte liekens te zingen. Fien Pandoer zou dat wel gaarne hebben en probeert er hem op te brengen.

De lamp staat op de schouwplank. Ze zien mekander bekanst niet zitten van den toebaksdamp. Het vrouwvolk drinkt warm bier. Dimfena Poot is aan 't ruzie maken tegen Fluite Gijsels, ze slaat hem op zijn handen en begint dan ineens te snikken. Fluite Gijsels is een beetje verlegen en kommandeert een ronde. 't Wordt stillekensaan laat. Bellemoeike heeft met Melle Komfoor en Blare Verzijp altijd aan zitten klappen over kinderen koopen en ze is er nu van in 't slaap gevallen.

Dore Piluut heeft zijn sabel onder de bank gelegd en begint nu met Seppe de Foe den Zevensprong te dansen. De anderen doen mee, allemaal in hun hemdsmouwen. Dan roept Kalle Lies, om het vrouwvolk mee te krijgen: ‘Polka met schokskens!’ De stoelen worden terzij geschoven, ze gaan in twee rijen staan, 't mansvolk en 't vrouwvolk ieder aan een kant, en ze springen achtereen met kleine sjoepkens:

[p. 37]

 

Jan, strijk er es over,

 

Springt en danst en joept er door,

 

Jan, strijk er es over,

 

Danst en joept er door!

en dan pakken ze mekander vast en draaien rond:

En als mijn lief 'n pater was
En ik was een begijn,
Dan zou 'k er bij te biechten gaan
Om bij mijn lief te zijn!

en dat doen ze vijf keeren achtereen tot ze niet meer kunnen en pomp-af op hun stoelen vallen. Iedereen had gezien dat Dore Piluut Blare Verzijp zoo vast tegen zijn gilee trok.

De koster zegt dat het tijd wordt om naar huis te gaan. Blare Verzijp haalt Kobeke en Nelleke van de kelderkamer. Die lagen daar schoon neveneen in 't bed. Alleman moet er komen naar zien, en Broos stopt heimelijk een holleblok in 't bed van den koster. Bellemoeike wordt wakker geschud en ze weet niet meer waar ze is.

Ze trekken op. De straat is een moment vol lawijt. Melle Komfoor draagt een van de kinderen, Bellemoeike het ander. Blare Verzijp was te wijd gezet om nog mee te kunnen gaan en Dore Piluut doet heur naar huis. In de zandbaan tusschen de bosschen zijn ze weer alleen. Broos en Kalle komen een endeke achteraan en zingen tegen mekaar op.

Aan 't scheê van den weg weten ze in den donker niet meer wie Nelleke en wie Kobeke is. Melle Komfoor frummelt eens in de doeken, tast naar iets, geeft heur pakske aan Bellemoeike en zegt:

‘Dàt is Kobeke, peis ik.’

[p. 38]

En 't was weer een abuus. 't Was Nelleke. Maar Melle Komfoor was ook wat locht in den kop van al die drupkens.

Ze gaan ieder hunnen kant op, Bellemoeike met Broos en Kalle Lies met Melle Komfoor. Ze hooren Pardoes in de verte bassen. De maan staat hoog boven de bosschen en 't is licht.

Want 't zijn nog altijd de Sint-Jansnachten.