Van des menschen natuerlijcke vleesch wondersproock

Dat 11. Capittel.
Wie Oorsake is vande Zonde in den Mensche.

Hier sal moghelijck yemant dencken alsoo: Die geheele Mensche bestaet in Siel ende Lijf: van een goede Boom en komen gheen quade vruchten. Het Lijf is een goet maecksel Godes, so is die Siele mede, zijn dan alle beyde die hooftdeelen des Menschen, ende midtsdien oock de gantsche Mensche self goet ende een goede Boom, waerher komt dan het quade ende de zonde in den Menschen, ende wie veroorsaeckt of doet de zonde?

Antwoordt: Die gheheele Mensche met alle sijne deelen, of mer noch al meer als Geest, Ghemoedt, etc. wilde by stellen, is vanden goeden Gode goet gheschapen, ende en magh daerom dat selve goede maecksele nochte oock gheen verdeelen (die mede al t'samen goet zijn) oorsake zijn van zonde of van't quade uyt sich selfs. Neen, dats onmoghelijck. Niet Godes goede, maer der Menschen quade maecksele is oorsake vande zonde ende van't quade Lijf ende Ziele is een goedt maecksel Godes, maer die Wille om van Gode af te keeren tot sich selfs, is een quaedt maecksel des Menschen. Dese zondight, maer niet, alsmen eyghentlijck wil spreken) Lijf of ziele. Die moghelijckheyt of die kracht om te Willen, is van Gode self gheschapen inde Siele, maer sulcke Wille niet, want wel alle macht (so Augustinus ooc seyt) maer niet alle willē van Gode zyn, ghelyck oock 'tgesicht der Oogen ende die mogelyckheyt ⁺ om te sien, so wel qualyck als wel, Godes werck ofte maecksel is: maer het werck van qualyck sien is des Menschen werck of doen. Want als hy op sorghlijcke weghen gaende, sijn ghesicht int lichte behoort te ghebruycken tot scherpe opmerckinghe sijnre paden, om niet te vallen ende te quetsen, ende hy 'tselve misbruyckende tot aenschou van lustighe Beemden ofte Landtschappen ter sijden vanden Wegh ligghende, valt ende hem quetset: wie merckt niet dat hier aen onschuldigh is het goede ghesicht sijnre Ooghen van Gode ghemaeckt, ende dat dit qualijck sien alleen is des Menschen werck, die sulcken goeden gave qualyck ghebruyckt? Dit selve leerdt oock naerstelijcken Meester Ian Calvijn in sijn Harmonie op't 22. vers. Matth. 6. aldus: Nu is dan die hooftsomme van dese Sententie dit: dat die Menschen doolen door onachtsaemheyt, ende by gebrec van opmerckinghe, overmidts zy niet recht en sien op't eynde alsoo't behoort. VVant van waer komet dat zy zoo leelycken doolen, ende sich stooten of quetsen, dan door een verdorven oordeel, 'twelck willende liever ghehoorsamen hare begheerlyckheyden dan die Rechtvaerdigheydt Godes, het Licht des redelyckheydts, dat henluyder leven behoorde te bestieren, niet alleenlyck en verdempen, maer oock gantschelyck in duysternissen verkeeren? Christus ghebruyckt hier een ghelyckenisse, noemende het Ooghe 'tlicht, of de Lantaerne van't gheheele Lichame, als of hy zeyde: Als die menschē wanderen, soo en zyn't de Handen, de Voeten, noch de Buycke niet die den Menschen opten wegh stieren: maer het Ooghe alleen stiert ende leyder al die andere leden. Ist dan dat die handen ofte voeten hen zottelyck begheven daert niet en behoorde, die fante zal den Ooghen geweten of opgheleyt werden: Nu moet men dese gelyckenisse te passé brenghen op de Ziele. De affectien zyn als der Zielen Lidtmaeten, maer om dat die van sich selfs blindt zyn, soo heeft Godt dan de reden ghestelt inden Mensch om hem te beleyden, ende den wegh wysende te dienen voor een Licht of Lantaerne.

Dit voorschreven terecht verstaen sijnde, Leeser, acht ick niet swaer het ghevolgh te verstaen, voor den ghenen die de middelen daer toe noodigh sijnde, nu al in sich bevinden ende recht ghebruycken konnen, maer voor anders niemant. Want alsoo t'onmoghelijck is, dat yemandt wel soude lesen sonder het wel konnen van de Letteren ende t'samenvoeginghe van dien, 'twelck men spellen noemt: soo ist mede onmoghelijck sonder klaer gesicht, louter licht, gheoeffende sinnen, ende (dat voor al noodigh is) die ghenade Godes, 'tverstandt voor Ooghen stellende, 'twelck hier toe noodighe middelen sijn te verstaen dese saecke: die waerlijck niet kleyn en is, ende moghelijck my selve, hier af (soo ghy hier mooght sien) handelende ende onder verbeteringe niet als Leraer, maer als u alder mede-scholier discourerende, te hoghe, te groot, ende te swaer mach sijn.

Boven 't ghene voorschreven is, hebbe ick dan noch, om vanden Wijsen hier inne (soo ick doole) berispt te moghen worden, hier af moe-

+ De Civit. Dei.L.5.cap.8.

[fol. 143v]

ten segghen also: Men vindt tweereley goedt, waer af het eene van sich selfs goedt is, maer 'tander door deelachtigheyt ofte ghemeenschap van 'tgoede. 't Eerste soude rechtelijc goetheyt maer 'tander goedt ghenoemt moghen worden. Die goedtheyt selve is God, die van hem selven ende van niemant vreemts zijn goedtheydt heeft. Maer also en ist niet met allen Schepselen, want gheen der selver haer goedt van selfs, maer al t'samen van Gode hebben. Onder dese goede Schepselen vintmer tweereley van aert, soo dat eenighe ende daer onder oock die Menschen hebben, ende al d'andere Schepselen onder der Sonnen niet en hebben vrye macht omme te doen wel ende goedt of qualijck ende quaet.

Niemandt en loochent dat Adam (om hier onnoodighe twisten te vermijden) vrye macht ende Willekeure hadde om wel ende goet, of qualijc ende quaet te doene. Men neme nu dat Adam noch inden Lichte Godes wandelende licht was (soo hy was,aer gheensins selve het Licht, dat God self alleen is) ende door dien onwijslijck waende dat hy self het Licht ware, hem 'tselve aen-nam, ende als sijn eyghendomme toe eygende. Hy Adam soude door sulckē bedrieghlijcken wane van self het Licht te zijn, uyten Lichte vande Sonne der Gherechtigheyt, 't welck God self is, in wiens Licht alleen het Licht ghesien mach worden, moghen afwijcken in schaduwelijcke ende duystere plaetsen, in voornemen van voorts aen niet meer in eens anders, maer in zijn eyghen Licht te wanderen, ende hem self een Licht te wesen. 't Welck soo hy't dede (als oock gheschiet is) by Adam qualijck ende quaedt soude doen, als een Duysterling uyten Lichte in't duyster loopende, ende hem self alsoo van't soete Licht beroovende. Siet alsulcx soude in Adam wercken met zijn Ziele, niet zijn Lichaem, noch met die krachten zijnre Zielen, die al t'samen goede maeckselen zijn van den goeden Godt, maer zijn onwijse Wille niet van Gode, maer van Adam misbruyckende die vrye Macht ende Willekeur, ghemaeckt zijnde door't onbedacht toestemmē vande valsche Waen. Daer door hy sich aennam te weten ende te wesen, 't gunt hy niet en wiste noch en was. Welcke waen niet en is, (want sy heeft geen wesen correspondent, soo die Waerheydt doet) ende hare navolghers oock niet en gheeft datse schijnt te beloven. Welck niet krijghen het wat (dat waerheyt gheven soude soo men haer volgde) doet ontberen, den Mensche ydel hout, ende in onverstant ende ondeughden (dats ontberinghe van Deughden) doet verouden ende verstijven, makende den ghenen diese schadelijc aenkleven Kinderen van honderdt Iaren. 't Welck een zondelijcke Onwetenheydt is, ende geensins een Natuerlijcke als inde Ioncheyt is. De waen van weten ende wesen wert meest inde H. Schrift genoemt wijsheyt des vleeschs voorneemlijck daerom dat sy meer besorght ende benaerstight dinghen tot lust ende ghemack vanden Lichame, dan die tot beteringe ende Heyl vande Zielen dienen ende nudt zijn, ende dese wijsheydt des Vleeschs alsoo den Mensche niet aenghebooren, maer door elckx willigh toestemmen in hem ghekomen zijnde, maeckt dat so langhes y daer inne leeft ende gebiedt, die mensche de Wet Godes niet en mach ⁺ onderdanigh zijn.

Dit sach oock Augustinus, als hy schreef aldus: Die wysheyt des vlees is een vyantschap teghen Gode, want zy en is Godes VVet niet onderdanigh, noch zy en mach's oock niet zyn: VVat is dat, noch hy en mach's niet zyn? Niet dat het de Mensch niet en mach: niet dat het die Siele niet en mach: niet ten laetsten, dat het Vleesch, want het Gods schepsel is, niet en mach, maer dat het die wysheydt des Vleeschs niet en mach. Het ghebreck ist, niet die Nature, die't niet en vermach: ghelyck men soude segghen, dat die hinckinghe den rechten wanderinghe niet onderdanigh en is noch zy en mach's oock niet zijn. De voet vermacht, maer die hinckinghe en vermachs niet. Neemt die hinckinghe wegh, ende ghy sult die rechte wanderinghe sien. Maer zo langhe die hinckinghe daer is, en macht niet sijn: alsoo mede so langhe des Vleeschs wysheydt daer is, en macht niet zyn. Laet daer gheen wysheyt des Vleeschs syn, ende de Mensch sal't vermogen.

Ende noch een weynigh daer na:

VVant die Manicheen willende teghen Gode een ander natuere des quaets inne voeren, meynen als of door dit getuygenis des Apostels haer dolingen ghesterckt worden, ende wanen als oft natuerlyck gheseyt ware, om datter gheseydt is, ten mach niet, want het is een vyantschap tegen Gode, ghemerckt het de VVet Godes niet onderdanigh is, noch ten vermachs niet. Ende zy en hebben niet ghemerckt dat het niet gheseydt en is van't Vleesch, ten vermachs niet: dat het niet vanden Mensche ghezeydt is, ten vermachs niet, dat het niet vande Siele ghesett is, ten vermachs niet: maer vande wysheydt des Vleesch: Dese wysheydt ist ghebreck. VVildy verstaen wat het is? Vleeschelyck ghesint te zyn is die doot, Maer een zelve Mensche, van een selve nature goedt geschapen van den goeden ende waren God, was gister gesindt na den vleesche, ende is huyden na den Gheest ghesindt, 'tgebreck is uytghedreven, ende die Natuere is ghenesen.

+ De verbis Apostoli.proco.7,