Algemeen letterkundig lexicon

alwetende verteller

Vertelvorm waarin het perspectief ligt bij een verteller die als externe focalisator commentaar kan leveren op figuren en gebeurtenissen van het vertelde (zgn. ‘omniscient point of view’), maar daarbij zelf niet als personage optreedt (zoals dat gebeurt bij de ik-vertelwijze, waarbij de ik-verteller wel één van de personages is). Hij kan eventueel zijn personages ook van binnenuit weergeven (‘X voelde zich beroerd toen…’). De alwetende verteller kan vrijelijk over tijd en ruimte beschikken. Zo kan hij op de afloop vooruit lopen (‘X kon niet vermoeden dat hij enkele dagen later zijn geliefde in Praag zou ontmoeten’) of de lezer van de ene ruimtelijke situatie in de andere verplaatsen om zo een simultaan effect te bereiken.

Specifieke vormen van de alwetende vertelwijze zijn de auctoriële vertelinstantie en de - daaraan tegengestelde - personale vertelwijze; tussen beide bestaan verschillende mengvormen. Sommigen hanteren de term 'alwetende vertelinstantie' als synoniem van auctoriale vertelinstantie. Zie ook perspectief.

Lit:   N. Friedman, ‘Point of View in Fiction’ in PMLA 70 (1955), p.1160-1184 • F.K. Stanzel, Typische Formen des Romans (1967³) • A.G.H. Anbeek van der Meijden, De schrijver tussen de coulissen (1978), p. 19-66 • L. Eugelink, ‘Wie niet weg is, is gezien: onzichtbaarheid en de alwetende verteller’ in Literatuur 21 (2004) 8, p. 20-27.

Alterslied

Amadis-roman