Algemeen letterkundig lexicon

Amadis-roman

Verzamelnaam voor ridderromans, waarin zowel het avontuurlijke als het sentimentele en het wonderlijke aan bod komen, rondom de figuur van Amadis de Gaula, waarschijnlijk van 14^de-eeuwse Spaans-Portugese origine. Het genre gaat terug op Amadis de Gaula van Garci-Rodriguez de Montalvo (1508), werd populair inde 16^de eeuw, nagevolgd in de Palmerijn-roman, en is via Franse vertalingen, bijzonder die van 1561 bij Plantyn, ook doorgedrongen in de Nederlanden. De Amadis de Gaula van Garci-Rodriguez de Montalvo werd eerst (gedeeltelijk) in Zuid-Nederland (1546 bij Marten Nuyts, 1574 bij Guillam van Parijs, beide in Antwerpen) vertaald. De eerste Noord-Nederlandse vertalingen dateren van 1593 en 1598 (zie titelpagina), waarna een echte "Amadis-rage" (Van Selm, 2001, p.18) volgde tot ver in de 17^de eeuw. Een navolging onder de titel Amadis de Grecia, is door Salomon Questiers bewerkt voor het toneel: Den Griecxsen Amadis (1633). Starters drama Daraide (1621) ontleent zijn stof weer aan de Amadis de Gaule. Vondel noemt in zijn Aenleidinge ter Nederduitsche dichtkunste (r. 50) de Amadis als oefenstof voor de aankomende dichter om te berijmen. Door Cervantes in zijn Don Quijote (1605-1615) en door een aantal schrijvers van picareske romans (picareske roman) werden de Amadis-romans veelvuldig geparodieerd, wat overigens wijst op hun toenmalig succes.

Titelpagina van Amadis de Gaula (1526). [bron: A.G.H. Bachrach e.a. (red.), Moderne Encyclopedie van de Wereldliteratuur, dl. 1 (1980²), p. 101].

Lit: E. Baret, De l'Amadis de Gaule et de son influence sur les moeurs et sur la littérature au XVI^e et XVII^e siècles (1873, herdruk Slatkine) • J.J. O'Connor, Amadis de Gaule and its influence on Elizabethan literature (1970) • B. van Selm, De Amadis van Gaule-romans: productie, verspreiding en receptie van een bestseller in de vroegmoderne tijd in de Nederlanden: met een bibliografie van de Nederlandse vertalingen (bezorgd en uitg. door B. Dongelmans m.m.v. S. van Zanen & E. Zeeman, 2001) • W. van Anrooij, ‘Ridderromans uit de late Middeleeuwen en vroegmoderne tijd: een internationaal onderzoeksthema in opkomst’ in J. van der Meulen & J. Oosterman (red.), Vele wegen: visies op de middeleeuwse letteren in de Nederlanden, themanummer van Queeste 11 (2004), p. 163-183.

alwetende verteller

amateurtoneel