breviarium

Etym: Lat. breviare = inkorten.

Verzamelnaam voor compilaties van vaak ingekorte bijbelse, historische, medische, juridische, literaire, exorcistische enz. (Latijnse) teksten, ook wel kortweg brevier genoemd. De term is tot op zekere hoogte synoniem met epitome en digesta. Zo beperkte de Romeinse geschiedschrijver Eutropius (4^de eeuw) zich in zijn Breviarium ab urbe condita, geschreven in opdracht van keizer Valens, tot het samenvatten van de vroegere grote geschiedwerken.

De naam is blijven voortleven als rooms-katholiek gebedenboek, welke benaming ook al gedurende de (late) middeleeuwen gebruikt werd, getuige de woorden van oom Ghijsbrecht als hij Moenen verdrijft:

Fel gheest, dat sal ic u wel beletten!
Ick hebbe hier, meen ick, in minen brevier
Acht of tien regulen in een papier.
Si selen u schier doen anders wrimpen.
(Mariken van Nieumeghen, ed. Coigneau, 1982, vs. 992-995).

Lit: B. Dekeyzer, Herfsttij van de Vlaamse miniatuurkunst: het breviarium van Mayer van den Bergh (2004).