Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen letterkundig lexicon (2012-....)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon
Afbeelding van Algemeen letterkundig lexiconToon afbeelding van titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (5.97 MB)

Lexicon van de poëzie (8.51 MB)

Lexicon van de retorica (3.19 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (6.00 MB)

Lexicon van literaire genres (18.94 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (22.09 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (4.89 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (23.36 MB)

XML (11.77 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

spotprognosticatie

Etym: Lat. prognostica = voortekens van het weer; titel van een door Cicero vertaald geschrift van Aratus.

Parodie op de prognosticatie, de gedrukte jaarvoorspelling die in de 15de en 16de eeuw enorm populair is. Vanaf 1480 zijn er spotprognosticaties in het buitenland bekend; de oudste overgeleverde Nederlandse versie dateert uit ca. 1528.

Het genre heeft zijn wortels in de vastelavondviering, de volksfeesten waarbij de tijdelijke omkering van de geordende maatschappij centraal staat. Het doel van deze omkering is de bevestiging van de traditionele normen en waarden en de versterking van de geordende maatschappij.

De opbouw van de spotprognosticatie komt in hoge mate overeen met de serieuze jaarprognosticaties, zij het dat de inhoud daarvan geparodieerd en belachelijk gemaakt wordt door bijvoorbeeld het profeteren van alledaagse dingen die te allen tijde zullen gelden, zoals in de voorspelling Van die regerende heeren des jaers uit de prognosticatie van Ulenspieghel:

Venus en Mars sullen dit jaer meest regneren: [= heersen]
Mars in 't oorloghen en Venus in 't boeleren [= de liefde bedrijven]
Ende in de winter comender noch drie in 't lant:
Monsieur Blaeubeck, Druypnuese en Clippertant.
Die niet en wil betalen, schabbeken is goet pant  [= is er altijd wel iets te verpanden]
(ed. Van Kampen, Pleij & Stumpel, 1980, p. 63).

De teksten bevatten vaak sterk tijds- en plaatsgebonden grappen en grollen, waardoor ze enigszins doen denken aan het maatschappijkritische cabaret in onze tijd: wat twintig jaar geleden het publiek deed gillen van het lachen wordt door ons vaak nauwelijks nog begrepen of leuk gevonden.

In de 17de en 18de eeuw handhaaft het genre zich, maar verliezen de spotprognosticaties geleidelijk aan hun functie als parodie op hun serieuze voorbeeld en groeien ze uit tot moppen- en anekdotenbundels waarin informatie en flauwekul naast elkaar gepresenteerd worden.



illustratie
Spotprognosticatie van Lieripe, naar Rabelais, gedrukt in 1561. [bron: H. Pleij, Het gevleugelde woord (2007), p. 613].


Lit: Het zal koud zijn in 't water als 't vriest. Zestiende-eeuwse parodieën op gedrukte jaarvoorspellingen, ed. H. van Kampen, H. Pleij, B. Stumpel [e.a.] (1980) • H. Pleij, Het gilde van de Blauwe Schuit. Literatuur, volksfeest en burgermoraal in de late middeleeuwen (19832; reprint 2009) • J. Koopmans, ‘Rabelais et la tradition des pronostications’ in Éditer et traduire Rabelais à travers les âges: études, ed. P.J. Smith (1997), p. 35-65.

spotprent zie cartoon spotschrift zie schotschrift
thematisch veld:

Algemene genre-aanduidingen
Komische of satirische genres

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken