staat

Bibliografische term voor de varianten die kunnen ontstaan tussen exemplaren van een druk, oplage of uitgave tijdens het drukproces, met name in de periode van de handpers. Het corrigeren in een drukvorm werd ook tijdens het drukken voortgezet, zodat exemplaren kunnen voorkomen, bestaande uit katernen met meer of minder gecorrigeerde drukvormen. Drukvormen met de correctie op de pers vertegenwoordigen een andere, latere staat dan exemplaren daarvan zonder de correctie. De variant hoeft niet altijd de correctie van een zetfout te betreffen; het kan ook om een wijziging door de auteur gaan of om een persvariant door ingrijpen van de censuur, soms in de vorm van een cancel.

Een voorbeeld van een druk met vier staten in de binnenvorm van het **-katern is Vondels Herscheppinge van 1671. Op fol. **1verso hoort ‘luisters’ te staan en op fol. **3verso ‘van’. Deze combinatie komt in 7 van de 22 gecollationeerde exemplaren voor; in 11 andere exemplaren staan de zetfouten ‘lusters’ respectievelijk ‘dan’, in 1 exemplaar staat ‘luisters’ en ‘dan’ en in 3 exemplaren ‘luisters’ in combinatie met de Verschlimmbesserung ‘den’ (W. Gs Hellinga, Kopij en druk in de Nederlanden, 1962, p. 149-150).

Lit: Ph. Gaskell, A new introduction to bibliography (1974²), p. 313-316 • F.A. Janssen, ‘Notities bij de aanduiding van herdrukken’ in Spektator 4 (1974-1975), p. 275-283.