Algemeen letterkundig lexicon

steendruk

Een vlakdruktechniek waarbij op gepolijst kalksteen met krijt of inkt tekst of illustraties worden aangebracht. De steen wordt licht geëtst met salpeterzuur en bedekt met een laagje Arabische gom die zowel het beeld vasthoudt als het wateropnemend vermogen van de kalksteen vergroot. Voordat de drukinkt aangebracht wordt, wordt de steen bevochtigd waarna alleen de be-tekende delen van de steen via een speciale lithografische pers een afdruk op het papier achterlaten. Steendruk of lithografie is ook mogelijk met behulp van andere materialen: zink, aluminium of metaal.

De lithografie is in 1798 uitgevonden door Alois Senefelder, samen met het lithografisch kalkeerpapier dat het overbodig maakte om tekst in spiegelbeeld op de steen te tekenen. In de 19^de eeuw is het steendrukprocedé vaak gebruikt voor het vervaardigen van facsimile-edities.

Het was ook mogelijk meerkleurensteendrukken te vervaardigen, de zgn. chromolithografie. Daartoe moet de tekening gekalkeerd worden op een zgn. contourensteen en vervolgens moeten er evenveel zgn. toonstenen gemaakt worden als er kleuren zijn. Later komt ook de fotochromolithografie.

Het afdrukken van de steen. [bron: F. van der Linden, De grafische technieken (1990), p. 174].

Lit: F. van der Linden, Grafische technieken (1979), p. 164-193 • H. van Krimpen, Boek over het maken van boeken (1986²), p. 75-81 • J.A.A.M. Biemans, ‘Lithografische facsimile's van twee Spiegel Historiael-fragmenten; enkele opmerkingen over de vervaardiging en betrouwbaarheid van vroege steendruk-reprodukties van Middelnederlandse handschriften’ in Miscellanea neerlandica; opstellen voor Dr. Jan Deschamps t.g.v. zijn 70^ste verjaardag (1987), dl. 1, p. 145-165.

steekdicht

steenkolenduits