hypallage

Etym: Gr. hupallagè = verwisseling < hupo = onder; allos = ander.

Term uit de stijlleer voor het verschijnsel, ook wel enallage of adjectivum pro genitivo genoemd, waarbij een adjectief voorkomt op een andere plaats - meestal naar voren geschoven - dan men op logische gronden zou verwachten, bijv. ‘de groene geur van het gras’. Hier is sprake van een contigu verband, immers de kleur van het gras wordt waargenomen tegelijk met de geur ervan (als zodanig is het tevens een vorm van synesthesie). Op basis van het principe van de contiguïteit is er verwantschap met het fenomeen metonymie.

Lit: A. van Heeswijck, 'De evocatieve kracht van de hypallage' in Nova et vetera 40 (1962-1963) 5, p. 338-345 • K. Holwerda, 'De hypallage in de literaire en muzikale retoriek' in Mededelingen van het Instituut voor Liturgiewetenschap Groningen 17 (1983), p. 24-35 • M. Hillen, Dichtersprache Senecas: Abundanz, explicativer Ablativ, Hypallage (1989) • G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, Bd 4 (1998), kol. 106-110.