Algemeen letterkundig lexicon

omgekeerde retoriek

Term uit de stijlleer ter aanduiding van een vorm van figuurlijk taalgebruik (beeldspraak), veelal een cliché-1, die in zijn oorspronkelijke, letterlijke betekenis wordt gehanteerd. De term is afkomstig van S. Vestdijk, die het volgende voorbeeld geeft:

Een geur van hoger honing
verbitterde de bloemen 
(M. Nijhoff, VG, 1974⁴, p. 200).

Vestdijk geeft als commentaar: 

Deze honing, en de bloemen die de honing leveren, zijn als het ware ‘bitter’, d.i. ongenietbaar [...] geworden; [...] Nijhoff maakt hier een rhetorische uitdrukking aan zijn poëtische doeleinden ondergeschikt, door tot haar oorsprong af te dalen en haar zo een geheel nieuwe, persoonlijke belichting te verschaffen.
(S. Vestdijk, De glanzende kiemcel, 1969, p. 185)

Aangezien in dit voorbeeldgeval de (al dan niet afgesloten) figuurlijke betekenis mee kan blijven spelen voor de lezer, is het te beschouwen als een voorbeeld van ambiguïteit.

omarmend rijm

ommegangstoneel zie processiespel