Algemeen letterkundig lexicon

oogrijm

Term uit de versleer ter aanduiding van een typografisch verschijnsel, ook wel visueel rijm genoemd, waarvan de naam ten onrechte de indruk wekt dat het noodzakelijk iets met klank of rijm te maken heeft. Het ontleent zijn naam aan de omstandigheid dat het in dezelfde situaties optreedt als eindrijm. Wat herhaald wordt, is niet de klank, maar zijn de lettertekens. Het komt voornamelijk voor in de Engelstalige literatuur. Vandaar de ook in Nederland veel gebruikte term ‘eye-rhyme’. Kees Stip maakt van dit fenomeen gebruik in zijn gedicht ‘Op een grasmus’:

Te Rotterdam begon een grasmus
zijn nest te bouwen in Erasmus.
‘Hij nestelt goed’, zo sprak het beest,
‘hoewel het meeste dat men leest
van deze Desider ius
gelijkt op rijst met pere jus.’ 
(K. Stip, Lachen in een leeuw, 1993, p. 106)

Er zijn oudere teksten met vormen van oogrijm die destijds vormen van eindrijm zijn geweest, in het Duits ook wel ‘historischer Reim’ genoemd (historisch rijm), zoals bijv. in:

Wilhelmus van Nassouwe
Ben ick van Duytschen bloet,
Den Vaderlant ghetrouwe
Blijf ick tot inden doet. 
(Het geuzenliedboek, ed. P. Leendertz Jr., dl. 1, 1924, p. 97)

De combinatie ‘o+e’ kon in de 16^de eeuw de oe-klank vertegenwoordigen, maar de ‘e’ kon ook als verlengklinker fungeren voor de eraan voorafgaande klinker. In dit geval kon men dus ‘doet’ schrijven en ‘doot’ uitspreken.

onzuivere poëzie

oordeel