plagiaat

Etym: Lat. plagiarius = mensenrover; in laat-Lat.ook letterrover < Gr. plagios = vals, onbetrouwbaar.

Vorm van literair bedrog, namelijk het zich wederrechtelijk (zonder bronvermelding) toe-eigenen van andermans werk, diens ideeën, werkwijze, vormgeving e.d. Bij teksten spreekt men daarom ook wel van letterdieverij. De grenzen tussen navolging (imitatio), epigonisme (epigoon) en plagiaat zijn vaak moeilijk vast te stellen. Over het algemeen verstaat men onder plagiaat het letterlijk overnemen van een tekst of tekstgedeelte (al dan niet in vertaling) van een andere auteur zonder dat te vermelden. Lange tijd werd het kopiëren of navolgen van andermans werk gewoon gevonden, maar met de opkomst van de romantiek, waarin de nadruk kwam te liggen op originaliteit, werd het eigendomsrecht op teksten in het auteursrecht verankerd.

Aan het eind van de 20^ste eeuw leidde het onderzoek op het gebied van de intertekstualiteit tot discussie over het plagiaat, omdat veel (post)moderne auteurs werkten met tekstcitaten of tekstcollages, waarbij teksten van anderen vaak zonder bronvermelding werden verwerkt in nieuwe teksten. A.F.Th. van der Heijden werd beschuldigd van plagiaat in zijn roman Het hof van barmhartigheid (1996), maar daarvan vrijgepleit door K.D. Beekman.

Lit: J. Grootaers, Maskerade der muze (1954) • H. Wagenvoort, Navolging en plagiaat in de literatuur (1958) • R. de Chaudenay, Dictionnaire des plagiaires (1988) • J. van Straten, Opmars der plagiatoren. Handleiding voor de praktijk (1993) • T. van Kalmthout, ‘De schelmerij van Plagiarius: over letterdieverij in de negentiende eeuw’ in ‘Leugens en bedrog’ speciaal nummer van Negentiende eeuw 28 (2004) 1, p. 65-87 • K.D. Beekman & R. Grüttemeier (red.), De wet van de letter: literatuur en rechtspraak (2005) • D. Goltschnigg, Ch. Grollegg-Edler & P. Gruber (red.), Plagiat, Fälschung, Urheberrecht im interdiziplinären Blickfeld (2013).