teken

Term uit de wetenschapsleer als algemene aanduiding voor een onderdeel van een proces (semiotiek) waarin iets verwijst naar iets anders. Het representatieve (symbool) karakter van een teken fungeert binnen een drieledige relatie: (1) met andere tekens, (2) met datgene waarnaar het teken verwijst en (3) met de gebruiker die het interpreteert. Dienovereenkomstig onderscheidt men linguïstisch gezien drie gebieden: syntaxis, semantiek en pragmatiek.

In de literatuurwetenschap is het niet ongebruikelijk om de literaire taal – ten opzichte van de omgangstaal, de taal van alledag in woord en geschrift - als een secundair tekensysteem te zien (vormgevingsprincipes). Zo kan men een vorm van beeldspraak als de metafoor beschouwen als een secundair teken ten opzichte van het letterlijk taalgebruik dat als primair teken aan het figuurlijk taalgebruik van de beeldspraak ten grondslag ligt.

Lit: A. van Zoest, Semiotiek (1978) p. 63-97 • G.E. Booij e.a., Lexicon van de taalwetenschap (1980²) • J.J.A. Mooij, Idee en verbeelding (1981) p. 43 • J. van Luxemburg e.a., Inleiding in de literatuurwetenschap (1983³) p. 57-60.