Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Algemeen letterkundig lexicon (2012-....)

Informatie terzijde

Titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon
Afbeelding van Algemeen letterkundig lexiconToon afbeelding van titelpagina van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (5.97 MB)

Lexicon van de poëzie (8.51 MB)

Lexicon van de retorica (3.19 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (6.00 MB)

Lexicon van literaire genres (18.94 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (22.09 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (4.89 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (23.36 MB)

XML (11.77 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–Anoniem Algemeen letterkundig lexicon–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

sensitivisme

Etym: Lat. sensus = waarneming, gewaarwording.

Kortstondig verschijnsel in de Nederlandse literatuur in het laatste decennium van de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw waarin getracht wordt zintuigelijke indrukken met uitschakeling van het analyserend verstand, louter door middel van een verhevigd gevoel te vertalen in woorden (klanken). Het verschijnsel vindt zijn oorsprong in het impressionisme en in de doctrine van de Tachtigers: ‘kunst is hartstocht’. Naar aanleiding van het verschijnen van Gorters Verzen (1890) schrijft Van Deyssel in een bespreking: ‘de Sensatie’ (het sensitivisme) is het zijn vader overtreffende kind van de impressie’. Van Deyssel bespreekt in dit stuk de trits ‘observatie-impressie-sensatie’ en acht de sensatie van die drie de hoogste vorm omdat ze boven de eerste indruk der dingen uitstijgt. Er is in het sensitivisme een duidelijke voorkeur voor het zintuigelijke, speciaal de waarneming van licht en beweging. In het proza vormt Van Deyssel zelf de duidelijkste vertegenwoordiger van het sensitivisme. In het dertiende hoofdstuk van Een liefde (1898) bepalen de speling van licht en kleuren in de Gooise natuur de sensaties van de hoofdfiguur Mathilde. Ook de eerder genoemde Verzen van Gorter en Jan Hofkers Gedachten en verbeeldingen (1906) zijn sensitivistisch.

Kenmerkend voor het sensitivisme zijn verschijnselen als vervreemding en raadselachtigheid, onzegbaarheid van de ondervonden emoties en ruimtelijke sensaties als beweging van dode zaken en ruimtelijke uitvergroting. Om deze sensaties te verwoorden wordt de taal tot haar uiterste mogelijkheden opgerekt door o.m. gebruik te maken van neologismen, bijzondere woordkoppelingen en synesthesie. De geëxalteerde waarnemingen die in deze teksten een rol spelen spreken bijv. uit de hier volgende strofe van een gedicht van Gorter:

Ik voel den wind vergaan
om mijne ooren,
ik wilde wel vergaan
in ´t licht te loore.
(H. Gorter, Verzen, ed. Endt, 19873, p. 24).

Lit: L. van Deyssel, ‘Herman Gorter’ in Beschouwingen en kritieken. Verzamelde werken, dl 5 (1920), p. 53-63 • W.E.G. Louw, Die invloed van Gorter op Leopold: ’n bydrae tot die studie van die sensitivisme (1942) • E. Endt, ‘Van droom naar werkelijkheid’ in Weerwerk. Opstellen aangeboden aan professor dr. G. Stuiveling (1973), p. 213-226 • E. Endt, ‘De sensitieve verzen: liederen van vervulling en tekort’ in H. Gorter, Verzen (1977), p. 129-165 • M.G. Kemperink, Van observatie tot extase (1988) • J.D.F. van Halsema, Epifanie: ogenblikken van verlichting en verschrikking in de Nederlandse letterkunde rond 1900 (2006).

senryu sensitivity reader
thematisch veld:

Literatuurgeschiedenis: periodes, stromingen en groepen
Stromingen

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken