Algemeen letterkundig lexicon

graphic novel

Etym: Eng. grafische roman.

Engelse benaming voor wat in het Nederlands ook wel eens striproman, beeldroman of literaire strip wordt genoemd. Het betreft de facto een meer artistieke of highbrow versie van de strip. Sommigen beschouwen evenwel de graphic novel als een vorm van (roman)literatuur eerder dan van massacultuur. Dergelijke verschuivingen wijzen op de groeiende invloed van de beeldcultuur in het literaire veld en op zich wijzigende verhoudingen tussen ‘populaire’ cultuur en de meer ‘elitaire’ canon-1.

Men neemt aan dat de graphic novel als apart genre vorm kreeg in de jaren 1980-1990. Onder de trendsetters rekent men o.m. A contract with God van Will Eisner (1978) en Maus van Art Spiegelman (1991), die in 1992 met een Pulitzer-prijs werd bedacht. Talrijke graphic novels zijn originele composities. In andere gevallen gaat om ‘gestripte’ of ‘verstripte’ versies van bestaande romans; denk aan de graphic novels van Dick Matena gebaseerd op werk van Dickens, Reve, Wolkers en Elsschot. Men kan hier dan spreken van een recente vorm van adaptatie.

Het succes van de graphic novel en de toenemende aanwezigheid van visueel materiaal (tekeningen en foto's, maar ook typografische experimenten) hebben ook navolging gekregen in het poëtische veld, waar af en toe werken verschijnen die onder het label 'graphic poem' varen. De term zelf slaat op twee heel verschillende praktijken: enerzijds een voortzetting van het geïllustreerde gedicht, maar nu met behulp van een beeldenreeks in plaats van een enkele afbeelding; anderzijds een nieuwe evolutie binnen het subveld van de zogenaamde 'abstract graphic novel', dit wil zeggen de niet-figuratieve beeldenreeks die toch als sequentie, en dus als virtueel-narratieve structuur, is opgezet.

Zie ook fotoroman.

Lit: J. Baetens (red.), The graphic novel (2001) • S. Weiner, Faster than a speeding bullet: the rise of the graphic novel (2003) • P. Gravett, Graphic novels: everything you need to know (2005) • G. Kannenberg jr, 500 essential graphic novels: the ultimate guide (2008) • J. Baetens e.a., ‘De graphic novel: een nieuw literair genre?’ in Culturele studies. Theorie in de praktijk (2009), p. 115-129 • Journal of graphic novels and comics (2010-) • Graphic novel, themanummer van Frame (2010) • zzzzzzz de laatste graphic novel, themanummer Dietsche Warande & Belfort (2011) • E. de Maesschalck e.a. (red.), 'Graphic novels' in Uit het Erasmushuis, Tijdschrift van de Alumni Letteren Leuven 2 (2012), p. 45-80 • K. Kukkonen, Studying comics and graphic novels (2013) • Graphic poem, themanummer DW B (2016) • J. Baetens, H. Frey & St.E. Tabachnick (red.), The Cambridge history of the graphic novel (2018).

grap	graphic poem zie visuele poëzie