Algemeen letterkundig lexicon

villanelle

Etym: It. villano = landelijk.

Villanelle (soms ook villanella) is een term uit de genreleer voor een dichtvorm waarvan de naam een Italiaanse afkomst suggereert. Het betrof aanvankelijk een herderslied (pastorale-1) met refrein. Pas in de 19^de eeuw zijn de vormkenmerken precies komen vast te liggen: vijf drieregelige strofen en een vierregelige slotstrofe, gebouwd op twee eindrijmklanken, waarbij vs. 1 en vs. 3 van strofe 1 beurtelings terugkeren in de volgende strofen en samen de afsluiting vormen van het gedicht. Het is aldus een vrij veeleisende dichtvorm.

Het genre is in de Nederlandse letterkunde beoefend o.m. door Pol de Mont (bijv. in de bundel Fladderende vlinders uit 1885), Gerrit Komrij en Drs. P. Van die laatste is het volgende voorbeeld:

O, Truida heeft het steeds gezegd
Berustend soms, maar vaak verbeten
De mens is slecht
 
De Staat kent wetten, en geen recht
De burgers hebben geen geweten
O, Truida heeft het steeds gezegd
 
Zij was schriftuurlijk onderlegd
En voelde mee met de Profeten
De mens is slecht
 
[...]
 
En toen haar man was opgedregd
Is zij voor ‘t eerst Chinees gaan eten
O, Truida heeft het steeds gezegd
De mens is slecht
(Drs. P, Ons knutselhoekje, 1975, p. 21).

 M. Veltman bezorgde de bloemlezing Negentien villanellen (1985).

Lit: B.M. Gallanti, Le villanelle alla napolitana (1954) • M. Veltman, Negentien villanellen (1985) • R.E. McFarland, The villanelle: the evolution of a poetic form (1987) • H.H. Polzer & A. van der Putte, Versvormen. Leesbaar handboek (2000) • J. Kane, 'The Myth of the Fixed Form Villanelle' in Modern Language Quarterly 64,4 (2003), p. 427-443 • A. French, Refrain, Again: The Return of the Villanelle (2004)

Vijftigers

virelai