Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
DBNL Logo
DBNL Logo

Hoofdmenu

  • Literatuur & Taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Gebruiksvoorwaarden
    • Voorwaarden voor hergebruik
    • Disclaimer
    • Voor rechthebbenden
  • Over DBNL
    • Over DBNL
    • Contact
    • Veelgestelde vragen
    • Privacy
    • Toegankelijkheid

Informatie terzijde

Algemeen letterkundig lexicon
Toon afbeeldingen van Algemeen letterkundig lexicon

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave




Downloads

Lexicon van drama en theater (4,42 MB)

Lexicon van de poëzie (5,01 MB)

Lexicon van de retorica (1,62 MB)

Lexicon van de verhaalkunst (3,59 MB)

Lexicon van literaire genres (13,34 MB)

Lexicon van de literatuurgeschiedenis (15,45 MB)

Lexicon van de algemene literatuurwetenschap (2,36 MB)

Lexicon van handschriftenkunde, boekwetenschap en editietechniek (19,90 MB)

XML (11,37 MB)

tekstbestand



Genre

sec - letterkunde

Subgenre

non-fictie/naslagwerken (alg.)


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Algemeen letterkundig lexicon

(2012-....)–anoniem Algemeen letterkundig lexicon– Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

asteismus

Etym: Gr. verfijndheid, geestigheid < asteios = stedelijk, gemanierd, verfijnd.

Vorm van goedmoedige en verfijnde ironie, waarbij men zijn lof of waardering voor iemand uitspreekt in de vorm van een schijnbare kritiek. Deze figuur wordt vooral gebruikt in correspondentie of gesprekken tussen vrienden of goede bekenden, zodat over de correcte interpretatie geen twijfel bestaat. De verwantschap met de antifrase ligt voor de hand. Een enkele keer wordt met de term ook het omgekeerde bedoeld: kritiek wordt uitgesproken in de vorm van schijnbare lof.

Bij andere retorici wordt asteismus gedefinieerd als een repliek, vooral in een toneelstuk, waarin met humoristische of spottende bedoelingen een woord of uitdrukking van de tegenspeler fout wordt geïnterpreteerd. Bij het volgende voorbeeld uit Shakespeares Cymbeline (bedrijf 2, toneel 1) is te noteren dat ‘rank’ als substantief ‘rang’ betekent, en als adjectief ‘stinkend, vunzig’:

Cloten: Would he had been one of my rank! (was hij maar iemand van mijn stand geweest)
Sec. Lord [Aside]: To have smelt like a fool. (om dan te stinken als een zot)
(The complete works of William Shakespeare, ed. W.J. Craig, 1959, p. 1020)

Afgezien van het feit dat de spreker van een asteismus de te herinterpreteren woorden van zijn tegenspeler niet noodzakelijk hoeft te herhalen, valt deze vorm van dialogisch woordspeling samen met de antanaclasis.

Lit: G. Ueding (red.), Historisches Wörterbuch der Rhetorik, dl. 1 (1992), kol. 1129-1134.

assonerend rijm zie assonantie. asterisk

thematisch veld:

Moderne stilistiek en taalkunde
Pragmatiek: tegengestelde bedoelingen

Retorische procedés en stijlfiguren: de klassieke traditie
Overdrachtelijk taalgebruik: metafoor

Vorige Volgende