Geen mens is van de ander

[p. 61]

Hoe het verder ging

Nadat ze de school van meester Bertrant doorlopen hadden - gelukkig! - werd Joachim leerling-chirurgijn bij zijn vader. Op een dag monsterde hij aan bij een slavenhaler, die hem in dienst nam om op de kust van Afrika de aangevoerde slaven voor hem te keuren. Eindelijk zou hij dan Afrika zien. Maar van die reis kwam hij nooit weerom. Want voor de kust van de Guyana's werd zijn schip aangevallen door een piraat. Omdat ze 't met hun geschut en het handjevol mannen nooit redden zouden tegen de overmachtige vijand, besloot de schipper de slaven uit de ruimen te laten. Hij gaf hun messen om mee te vechten. Maar toen ze het gevecht gewonnen hadden, keerde een deel van de slaven zich onverwacht tegen de schipper en zijn bemanning. Ze doodden iedere blanke aan boord, wierpen hem over de verschansing, en voeren met het schip als buit naar een klein eiland, waar ze een nieuw leven begonnen. Het duurde maanden eer chirurgijn Van Collen hoorde dat zijn zoon Joachim nooit meer thuis zou komen.

Wendela was toen al getrouwd met Gijsbert Hoogstraten, die een voorname post bij de ruiterij had gekregen en er op zijn paard in zijn schitterend uniform nog trotser uitzag dan vroeger. Wendela hield niet van die trots, maar ze was te verlegen om er iets van te zeggen. En hun ouders hadden beslist dat zij met elkaar moesten trouwen. Zo was het dus gebeurd.

Net als haar vriendin, was ook Saartje uitgehuwelijkt.

Ze leefden zoals alle mensen van het eiland: ze kenden vreugde en plezier, hadden feesten. Maar er heerste ook verdriet wanneer er kennissen en bloedverwanten naar het graf gedragen werden, wanneer een van de pasgeboren kinderen stierf. Ze leefden in angst voor de verraderlijke ziekten, die onverwacht opdoken; voor de geruchten, die overwoeien van de Vaste Kust en de andere eilanden over slavenopstanden.

Met die vreugde, dat verdriet, die angst groeiden ook hun kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen op.

[p. 62]

Langzamerhand gingen er overal ter wereld stemmen op, dat de slavernij een schande was en afgeschaft moest worden. Maar hoe? Daar was veel geld voor nodig. Want de regering zou de slavenmeesters voor iedere vrijgelaten slaaf een hoge vergoeding moeten geven. Die meesters hadden er immers zelf veel geld voor betaald, de slaven te eten en kleding gegeven, en nog een vaste verdienste ieder jaar. Als men nu hun slaven vrijliet, zouden de meesters straatarm zijn.

Niemand wist hoe dat probleem opgelost moest worden.

De slaven, die in een eeuw tijd veel van hun meesters geleerd hadden, begonnen hun vrijheid op te eisen. Velen vluchtten en ondernamen vanuit hun schuilplaatsen aanvallen op de plantages van hun meesters, waar ze even wreed te keer gingen als hun meesters het tegen hen gedaan hadden.

En toen kwam in Frankrijk de Revolutie in 1789. ‘Vrijheid, gelijkheid, broederschap!’ dat werd de leus. Die leus woei over naar de Franse eilanden in het Caraïbisch Gebied, waar talrijke slaven zich vrij maakten. De slaven op Curaçao hoorden ervan. In 1795 waagden daar de slaven Toela en Bastiaan het ook voor hun vrijheid te vechten. De opstand werd onderdrukt, Toela en Bastiaan werden door hun eigen rasgenoten gevangen genomen. Maar de opstandige slaven hadden gemerkt, dat er blanken waren, die hen steunden, die met hen meevochten voor hun vrijheid, ook al liepen ze daarmee de kans gestraft te worden.

In 1811 werd de slavernij officieel afgeschaft in Venezuela, in 1833 op de Britse eilanden en in 1848 op de Franse eilanden. Met angst en beven zagen de planters wat er het gevolg van was: de vrijgeworden slaven vertrokken allemaal. Wie moesten nu de uitgestrekte, rijke plantages bewerken? Langzamerhand raakten die in verval, hun eens zo rijke meesters vervielen tot de bedelstaf. Ze werden verbitterd en voelden zich tekort gedaan. Ze moesten hun bezittingen verlaten en gingen in een klein huisje ergens achteraf wonen. Met lede ogen zagen ze het aan hoe hun vroegere slaven soms na jaren terugkwamen, zelf de handen uit de mouw staken, een eigen bedrijf opbouwden en in de mooie huizen trokken, waar eens hun meesters in gewoond hadden. Maar er waren ook blanken die zich niet verbitterd afzijdig hielden van hun vroegere slaven. Die gingen met hen samenwerken, als twee vrije mensen. Ze trouwden met elkaar, blank en zwart - ook al bleef

[p. 63]

er een groep blanken die halsstarrig volhield, dat zoiets niet behoorde. Dat alles kwam men ook op Curaçao te weten. Hoe zou het daar gaan na de afschaffing van de slavernij? Hier waren de slaven niet zo wreed behandeld als in andere gebieden.

Toen op 1 juli 1863 om 8 uur de proclamatie werd voorgelezen over de afschaffing van de slavernij, en de vrijgelatenen naar de katholieke kerk trokken, brak in het kerkgebouw pas goed hun vreugde los. De mensen huilden, gilden van vreugde. Het tumult werd zo groot, dat de priesters vluchtten, bang voor een opstand.

Maar het viel allemaal nogal mee. In de dagen erna werden alle vrijgelatenen ingeschreven bij de Burgerlijke Stand, en kregen ze een naam, die ze meestal leenden van hun vroegere meesters. Veel slaven namen als achternaam ook wel de voornaam van hun moeder aan. Voortaan mochten de vrijgelatenen ook met elkaar trouwen.

Sommigen van hen trokken weg, maar kwamen al gauw weer terug. Want in het hele Caraïbische Gebied hadden de Curaçaose slaven het nog het best gehad. Ze klopten bij hun vroegere meesters aan om werk maar nu als vrije mannen, die zelf voor hun vrouw en kinderen konden zorgen.

Er waren mevrouwen, die woedend waren, omdat hun vroegere slavinnen niet meer vrijwillig bij hen wilden terugkomen. En er om vragen of ze weer wilden komen werken, nee, dát ging te ver!

Van de ene op de andere dag waren de rollen omgedraaid.

En nog altijd zijn er mensen, over de hele wereld, die daar niet aan gewend zijn. Die net doen alsof in 1863 de slavernij niet officieel is afgeschaft.

Mensen, die vinden dat iemand met een blanke huid alles te zeggen heeft over de mensen, die geen blanke huid hebben.

Mensen, die daar ruzie over maken.

Ruzie

zoals de ruzie in het begin van dit boek.