Dagen van honger en ellende

Tol en vlieger

‘Ik wou dat ik een tol had,’ zei Dirk, ‘zo groot als de waterketel, en die moest onder het draaien net zo hard brommen als duizend bijen.’

Als Dirk op de kade met zijn tol speelde, lag hij er altijd op zijn knieën naast en steunend op zijn beide handen, het hoofd over de tol gebogen, luisterde hij naar het snorren. Zijn gezicht straalde van geluk; zijn blauwe ogen verdonkerden, zijn lippen werden vochtig en heel zijn wezen was gespannen van aandacht. En als zijn tol in de gracht was gevallen, weigerde moeder hem maar zelden een cent om een nieuwe te kopen. Die nieuwe tol was dan meteen zijn grote liefde; hij verfde hem oranje met blauwe en groene strepen en ontdekte er allerlei eigenschappen in die deze tol op de vorige voorhad. Zijn liefde duurde tot het volgende ongeluk, dat hij ondersteboven van schrik, buiten adem en stotterend kwam vertellen.

Kees had het liefst een vlieger uit de bazar. ‘Want die ik zelf maak,’ zei hij, ‘willen nooit de lucht in, de staart is altijd te zwaar. Ik vind het zo mooi als de wind er in blaast en het gaat van hoe-oe-oe! Dan is het net een

[p. 55]

windmolen die draait, en als-ie goed de lucht ingaat, dan trekt-ie zo aan, dat je het gevoel krijgt dat hij je zal optillen. Ik heb best weleens gewild dat ik de staart van een vlieger was en voelen kon hoe dat gaat, zo hoog de lucht in!’

Heel vroeg op de zondagmorgen ging Kees naar het pothuis van de kruier Barend, op de hoek van onze gracht. Wanneer het mooi weer was en er een stevig windje stond, begon Barend zodra de zon op was zijn vliegertouw van de stok af te winden, waar het omheen gewikkeld was. In zijn schone hemdsmouwen, een broek aan die hoog aan de bretels was opgetrokken, de zwarte pet op die van voren met twee zilvermuntjes was opgesierd, met gouden ringetjes in de oren en het Goudse doorrokertje in de mond, zag hij er echt op z'n zondags uit: een mooi geroskamde ouwe knol.

Kees hield de vlieger in zijn beide handen, zo hoog als hij kon. Barend liep met het touw uit en riep dan: ‘Los!’

Een na enige pogingen steeg de vlieger schokkend en slingerend de lucht in. Als hij op zekere hoogte was gekomen, gaf Barend de klos touw aan Kees en wipte met een sprong op het zinken afdak van zijn pothuis. Dan gaf Kees hem de klos terug die hij uit alle macht had vastgehouden, klom naast hem op het afdak, en terwijl zij het touw juist zo ver afwikkelden als nodig was, volgden beiden het dansende speelgoed bij het opstijgen. De hele morgen konden de man en het kind daar blijven zitten, het hoofd in de hoogte en ernstig turend naar de bewegingen van de vlieger die almaar hoger steeg met de luchtig zwierende staart er onder. Als hij heel in de hoogte verdwenen was, keken zij elkaar opgewonden aan en

[p. 56]

blonken hun ogen van de pret.

Van tijd tot tijd vroeg Barend aan Kees om zijn Goudse doorrokertje weer aan te steken of liet hij hem de klos vasthouden, waar al het touw nu van afgewonden was, en vulde zelf zijn pruim aan, nadat hij eerst een bruine fluimstraal uitgespuugd had. Dan zwegen beiden weer, helemaal in hun beschouwingen verdiept.

Even voor twaalven gaf de vrouw van Barend een gil om hem te waarschuwen dat het eten bijna klaar was, en dan begon hij zorgvuldig het touw terug te winden. ‘Als de wind niet gaat liggen, Keesje, dan zal het van de namiddag mooi weer zijn om hem nog eens op te laten. Nu ga ik eerst eten.’

Op een dag voegde hij daar nog aan toe: ‘Zondags eten wij altijd lekker - gehakt. En wat eet jij zondags?’

Kees dacht een ogenblik na, maar wist zich geen ander vlees te herinneren dan de paardetongen, die vader soms voor een paar centen kocht naast de stal van zijn patroon. Dus hij antwoordde dapper: ‘O, wij eten zondags gekookte paardetong met aardappelen.’

Barend keek hem even wantrouwend aan. ‘Ach, snertjong, hou je opoe voor de gek, maar mij niet!’

Helemaal uit het veld geslagen keek Kees hem in 't gezicht, zonder te antwoorden. Barend ging kwaad weg, maar mompelde toch: ‘Nou, tot direct dan.’

Keesje kwam thuis, waar vaak genoeg niets te bikken viel, of hoogstens brood en slappe koffie, en vertelde ons het slecht verlopen gesprek met zijn vriend.

‘Ben je helemaal gek geworden? Heb je verteld dat we paardetong eten? Ze zullen het ons in de straat naroepen!’

Het kind wist niet dat geen mens er voor uit wil komen

[p. 57]

dat hij paardevlees eet.

's Middags gingen Barend en Kees weer op het pothuis zitten en tot de avond toe volgden zij met opgeheven gezichten en turende blik de vlieger op zijn zwerftocht in de lucht.