Grammatica van het dialect van Bree

Overzicht van de gebruikte fonetische tekens

De drukletters die Dupont in zijn gepubliceerde delen in de dialectwoorden gebruikt konden allemaal direct overgezet worden in het hier gebruikte font (Times New Roman extended), met uitzondering van de hoge middenvocaal u, waarvan bij Dupont het rechterstokje minder hoog reikt dan het linker. Aangezien er geen oppositie bestaat met een ander teken, gebruiken we hier u voor de weergave. Een ander verschil zit hem in de tweeklank oú, waarvan de o niet helemaal gelijk is aan een o elders: het cirkeltje is niet geheel dicht. Aangezien er geen oppositie is met een andere tweeklank ou, kan met transliteratie als oú worden volstaan.

Hieronder volgt een overzicht van de klinker- en medeklinkertekens die in Dupont's gepubliceerde werken voorkomen, en die hier worden overgenomen. De klanken en hun voorbeeldwoorden volgen zoveel mogelijk de presentatie van Dupont zelf in Dupont 1909-1910: 203-212.

I. Vocalen

Ongeronde vocalen

Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
a	a	Korte fortis middelachtervocaal	kat (‘kat’)
ā	ā	Lange lenis middelachtervocaal	vā.der (‘vader’)
é	é	Korte fortis middelvoorvocaal	ké.nd (‘kind’)
é^2	é^2	Korte fortis middelvoorvocaal	bé^2d (‘bed’)
ḗ	ḗ	Lange lenis middelvoorvocaal	lḗ.f (‘lief’)
è	è	Korte fortis benedenvoorvocaal	pèn (‘pen’)
ḕ	ḕ	Lange lenis benedenvoorvocaal	wḕ.k (‘week’)
e	e	Korte fortis middentussenvocaal (‘sjwa’)	kenon (‘kanon’)
i	i	Korte fortis bovenvoorvocaal	dik (‘dik’)
i^2	i^2	Korte fortis bovenvoorvocaal	di^2n (‘dun’)
ı	ı	Minimale vocaal met i^2 kleur	vırlézen (‘verliezen’)^2

2 In een aantal gevallen is bij de voorbereiding van de digitale tekst dit teken door een i met een punt erboven vervangen. Dit geeft, wanneer men op de accentueringsverhoudingen in de betreffende (meerlettergrepige) woorden let, geen aanleiding tot verkeerde lezing.

Geronde vocalen

Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
ó	ó	Korte lenis middelachtervocaal	zón (‘zon’)
ṓ	ṓ	Lange lenis middelachtervocaal	gṓd (‘goed’)
ò	ò	Korte fortis middelachtervocaal	kòp (‘kop’)
ṑ	ṑ	Lange fortis middelachtervocaal	hṑst (‘haast’)

II. Tweeklanken

De echte tweeklanken

Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
íi	íi	Het eerste bestanddeel is een zeer nauwe i (gesloten lenis voorvocaal, ietwat naar het midden geartikuleerd), het tweede bestanddeel is een i. (gesloten fortis voorvocaal)	smíi.r (‘smeer’)
úu	úu	Verbinding tussen een gesloten lenis middenvocaal met een fortis gesloten middenvocaal	rúud (‘rood’)

De onechte tweeklanken

Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
èí	èí	Verbinding van è met de gesloten lenis voorvocaal die het eerste bestanddeel van íi vormt.	pèi.tsen (‘met de zweep slaan’)
éí	éí	Verbinding van é met de gesloten lenis voorvocaal die het eerste bestanddeel van íi vormt.	geméi.n (‘gemeen’)
ií	ií	Heeft dezelfde bestanddelen als íi maar andersom.	blií.ven (‘blijven’)
aú	aú	a + ú van de diftong úu	kaú.d (‘koud’)
oú	oú	Combinatie van een korte fortis middenvocal (weinig lippenronding)	goú.d (‘goud’)
uú	uú	Omgekeerde bestanddelen van uú	uú.t (‘uit’)

III. Consonanten

Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
l	l	Nederlandse l. Uitgesproken met tamelijk hoog geheven tong.	laŋ (‘lang’ vrouw. ev.)
ḷ	ḷ	gemouilleerde l	gewé.ḷiɧ (‘geweldig’)
r	r	Nederlands r. Vaak huig-r, maar ook tongpunt r.	rúud (‘rood’)
m	m	Nederlands m.	man (‘mand’)
n	n	Nederlands n.	né.ȷ (‘neen’)
n̄	n̄	Lange n die door sandhi ontstaat	rḕ.kenen èn (‘rekenen en’) wordt dan rḕ.ken̄ èn
m̄	m̄	Lange m die door sandhi ontstaat	iɧ kṑm (h)em (‘ik kom hem’) wordt dan iɧ kṑm̄
ŋ	ŋ	Gutturale nasaal	baŋ (‘bang’)
ṇ	ṇ	Gemouilleerde n	hèṇiɧ (‘handig’)

Plosieven

Stemloze plosieven
Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
k	k	Nederlandse k	kíis (‘kaas’)
t	t	Nederlandse t	uú.t (‘uit’)
p	p	Nederlandse p	pla.nts (‘[jij] plant’)
ṭ	ṭ	Gemouilleerde t. Gemouilleerde medeklinker in de strenge zin.	héí.ṭen (‘houten’)

Stemhebbende plosieven
Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
g^2	g^2	Stemhebbende gutturale plosief. ‘Franse g’	bóg^2et (‘boekweit’)
d	d	Nederlandse d	dúu.ren (‘doorn’)
b	b	Nederlandse b	bedrḗgen (‘bedriegen)
ḍ	ḍ	Gemouilleerde d	benuúḍ (‘benieuwd’)

Fricatieven

Stemloze fricatieven
Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
ɧ	ɧ	Stemloos gutturaal fricatief	iɧ (‘ik’)
s	s	Nederlands s	kíis (‘kaas’)
f	f	Nederlandse f	fléí.ten (‘fluiten)
ṣ	ṣ	Gemouilleerde s. Geen gemouilleerde medeklinker in de strenge zin maar een chuintante.	ṣéí.f (‘scheef’)
h	h	Nederlandse h	hoú.p (‘hulp’)

Stemhebbende fricatieven en approximanten
Symbool dat Dupont gebruikt	Symbool in de transcriptie	Beschrijving	Voorbeeld als gebruikt in de transcriptie
g	g	Stemhebbende gutturale fricatief.	lḗg en (‘liegen’)
z	z	Nederlandse z	zaú.t (‘zout’)
v	v	Nederlandse v	vúu.gil (‘vogel’)
ẓ	ẓ	Gemouilleerde z	duù.ẓiṇḍ (‘duizend’)
j	j	Nederlands j	míi.dirjṑriɧ (‘meerderjarig’)
ȷ	ȷ	Gereduceerde j	drèȷen (‘draaien’)
w	w	Nederlandse w	wíi.ten (‘weten’)
w^2	w^2	Gereduceerde w	ṣaw^2 (‘grendel’)
.	.	Sleeptoon	dā.x (‘dag’)
|	|	Stoottoon	(niet weergegeven)