De silveren rinkelbel

[p. 94]

Tolfte haadstik
Wouter moat Stiens ferlitte

Om no mar koart te gean, dy fjuchterij kaam foar 't Fredegerjucht. Troch de kûperij fan Jildert en syn hantlangers foel alles ta neidiel fan Wouter út. De kastlein waard omkocht, de bysjagers waarden omkocht en de tsjûgen ek, sawol as de kleier sels. De kastlein wist syn skoanfaar yn 't gelove te krijen, dat Wouter mei gekoanstekkerij de boel oan 'e gong brocht hie, en dat hy ek de man wie dy dy feint sa teknoeid hie. De bysitter, grut by de grytman, brocht dat mynhear allegearre sa oan, en de grytman stelde de saak sa oan de frederjuchter foar. De frederjuchter trochdat alles al tsjin Wouter ynnomd, die mooglik net tefolle war om efter de rjuchte wierheid te kommen, alteast hy gyng op it tsjûgenisse fan Wouters fijannen út, en ferklearre de jongfeint foar skuldich. Wouter waard feroardeeld om foar de tiid fan twa moanne de provinsje te romjen. Sa waarden fjuchterijen, strjitteskeinerijen en mear soksoarte fan dingen yn dy tiid wol gauris straft.

No soe 'k in lang ferhaal dwaan kinne hoe bjuster it der by stie yn baas Hoattelstoat syn húshâlding. Dat Wouter gjin lust hie om de holle op te stekken; hoe Tsjamke fergyng as stof yn de sinne; hoe baas ek ta de oertsjûging kaam dat Wouter him sa onferskillich net wie as er miende, en dat syn trienfetten jit net alheel útdroege wienen: hoe Setske benei fan swierrichheid stoar en de krintebôlen yn de lapbank ferskimmelje liet, om't it iten en drinken har fergong; - en hoe se alle fjouwer as in klompe ominoar hinne hingen, en hast net ta skieden komme koene, doe Wouter einlings fuort moast - Mar ik ferhelje mar allinne dat Wouter op

[p. 95]

de 15de fan haimoanne yn 't jier 1787 skriemende it hûs en it doarp ferliet dêr er grutbrocht wie, mei in peultsje guod op 'e rêch. Hy naam de reis oan nei Grinzerlân dêr er hope foar in wike of acht wol wurk fine te sillen. En al wie 't ek dat him dat net slagge, dan hie er wol safolle oerfertsjinne jild by him, dat er him rêde koe salang dat it him frij stie om werom te kommen.

Doe er in grutte wike fuort west hie, skreau er in brief oan baas Pabe, wêrût hja te witten kamen, dat er te Strobos by in skuonmakkersbaas slachs rekke wie; dat er sûn en fleurich wie en dat er 't, nei de omstannichheden, ridlik goed nei syn sin hie: mar dôch, as syn tiid om wie, hope er sa gau as 't koe, wer by har te kommen. Dat joech gâns in bytsje treast oan de fersleine herten.

Doe wie 't dan Jildert Nolkes syn tiid ek wer, dat begriep er sels ek, om in raam op Tsjamke te dwaan. Dat alles sa moai nei de berekkening útkomd wie, dat joech him nije moed. In grut fjirtsjin dagen nei Wouter syn fuortgean die er tiid, en doe weage er 't wer om op in sneintejûn nei Tsjamke te gean. - Baas-en-har koene 't hast net begripe dat it deselde Jildert wie, sa wie er feroare. Al hoe'n grutte swetser en blazer as 't fan tefoaren wie: no wie er de bedaardheid sels. Hy hie him dêr no salang al yn oefene, dat er der aardich slach fan hie. - Tsjamke koe 't no ek net fan harsels ferkrije om him blau te jaan. Ien nacht by him op te sitten, dat wie no neat, tocht har. Wouter en hja hiene 't jit sa fêst net meiinoar reemakke, en salang as 't sa stiet sjugge de measte fammen der just gjin kwea yn, om, as 't soms net bêst oars kin, har foar in kear efkes mei in oar feint te bemoeien. Fan dat gelove wie Tsjamke ek. Mar doe Jildert de nachts fan har ôf gyng, fersocht se him, sa freonlik as se koe, om mar net wer te kommen, omdat se dôch net fan plan wie om mei him oan te hâlden. Hy naam dat lykwols net oan, en socht har mei folle krêft fan wurden te bewizen dat er buten har net libje koe. Hja begriep wol dat er mei in wike twa grif wer kaam, en hja seach wol yn dat se der wer frijwat spul mei krije soe om fan him ôf te kommen. Hja hie 't ek al foar 't ferstân, dat se tsjin syn sêftsedige ljuentsjende taal lang

[p. 96]

sa goed net bestand wie, as fan tefoaren tsjin syn geweld en drigeminten.

Jildert, om wisser fan syn saak te wêzen, gyng jitris yn stilte nei Klaaske Teapert. Dy prate er oan, dat hja jit nedich in middel yn 't wurk wie te stellen, om Tsjamke safier te krijen, dat se alhelendal fan Wouter ôf seach: dan leaude er dat hy de striid wol winne soe. De âlde profetesse onthiet him dat. - Hja kaam op in dei te Stiens, en rûn mei har koer yn 'e earm by de huzen lâns. Sa kaam se ek foar baas Pabe syn doar, en it trof sa datTsjamke sels nei foaren rûn. Doe helle de âlde teapert in talakt briefke foar 't ljocht, dat joech se Tsjamke oer en sei: - ‘Jongfaam, ik bin der ta fersocht om jo dit briefke te bringen, mar ik mei net sizze wêr 't wei komt. Krij ik no in bytsje fan jo foar 't bringen?’

Tsjamke waard oan de earen ta read, want hja koe net begripe wat dêrefter siet. Hja joech it âldwiif mar gau in dûbeltsje, en doe gyng dy har wegen. - Op it briefke stie ‘Oan Tsjamke Pabes te Stiens. Yn eigen hannen.’ - Hja socht in ienlik plak op, dêr iepene se de brief en lies:

Bêste Faam!

‘Dizze brief komt fan immen dy al dea is, as jy dit lêze, en dy jit op 't ein fan syn libben “in goede died dwaan wol, om't er syn hele libben lâns oars net folle dien hat as kwea. Jy sille licht wol witte, dat der foar jierren in kiste út jins âldershûs stellen is, dy nei alle gedachten tahearde oan de faam, dy der doe wenne. Dêr stean ik, skriuwer fan dizze brief, mei skuldich oan. Mar doe wy dy kiste iepenen seagen wy ús bedragen; want wy fûnen dêryn, yn in grutte spuonnen doaze - in lyts bern, en oars neat fan wearde. Wy wisten hast net hoe wy dêrmei soene; mar op foarspraak fan froulju besleaten wy om it bern mar by ús te hâlden en grut te bringen. Lykwol dat foel ús op 'en doer te beswierlik, en dêrom ha wy 't letter jo heit wer thús stjoerd. Ik hab heard dat hy dy jonge grutbrocht hat, mar dôch net wêze

[p. 97]

wol dat it syn eigen is, en dat jy no stean te trouwen - mei jo eigen healbroer! - Om jo dêrfoar te warskouwen, dêrom skriuw ik jo dizze brief; want ik fiel dat myn ein neiby is. Ik lit myn libben yn 't tichthús.
Jetske de mem fan Wouter is troud en wennet mei har man te Koudum. - Ik kin net mear...’

Dat wie in rare brief. Tsjamke koe har der net sêd oer tinke. It liket dan dôch mar wier te wêzen, dat Wouter har healbroer wie. Alteast dat er in soan wie fan dy Jetske, dy destiids by har heites wenne, dat wie, tocht har, fansels: hoe soe sa'n bern oars yn dy kiste komme? En as se dêrby betocht hoe har heit by sommige tiden blike liet, dat Wouter him neier oan 't hert lei, as er sels wêze woe: dan koe se net oars begripe of it soe wol wier wêze, wat de measte lju te Stiens altyd ha woene. Hja wie dan ek al fierste fier mei him ynsyld, en hja achte 't nedich om him fan de saak kennis te jaan. Hja sei der tsjin nimmen neat fan, mar seach yn stilte in stik papier en wat skriuwersridskip te krijen, en skreau in briefke fan dizze ynhâld:

Bêste Wouter!

‘Hjir yn beteard fynste in briefke, aste dat lêste, silste sjen hoe nei wy elkoar besibbe binne. Wy hoeve net op te hâlden mei elkoar leaf te habben, mar om langer op sa'n manear meiinoar om te gean, as wy oan dizz' tiid ta dien habbe, dat kin net; want wy binne broer en suster, my tinkt dêr is gjin mis op. Ik hoopje dat ús heit jit ienkear ta de bekentenisse fan syn misstap komme sil, en dy as syn eigen soan oannimme. Mar hoe it ek gean mei, en wat ús ek oer de holle waaie mei: ik sil dy net ferjitte, mar hoopje dy altyd te bewizen, dat ik bin

Dyn Leafhabbende Suster
Tsjamke.’

[p. 98]

Yn dat briefke waard de brief, dy Klaaske Teapert har brocht hie, beteard. Hja skreau der fan bûten op: ‘Oan Wouter Onbekend, skuonmakkersfeint te Strobos yn Grinzerlân.’ - Hja brocht it briefke sels by de Stienzerskippers. Dat der in brief fan baas Pabe nei Wouter ta gyng, dat joech yn 't minst gjin each, sa wiis wie se wol.

En doe Jildert Nolkes wer by Tsjamke kaam, waard er fan de faam freonliker ontfinzen as ea tefoaren.