De silveren rinkelbel

[p. 99]

Trettsjinde haadstik
De Patriotten te Stiens

Op de 20ste fan hjerstmoanne yn 't jier 1787 wie hele Stiens yn rep en roer. De moarns al yntiids seach men in kliber wapene boerefolk op it doarp tasetten, mei in stik kanon en fjouwer kanonniers derby. Dat folk kaam fan Frjentsjer, en hearde ta dy lju dy yn de lêste helte fan de foarige ieu safolle spul út joegen, en dy harsels de namme joegen fan patriotten, dat is faderlanders.

De patriotten mienden dat alle lekken en brekken dy se yn 't regear opmurken, te witen wienen oan de kweade wille of it ferkeard ynsjen fan de Steedhâlder Willem de Fyfte, en woene dêrom de prins mei syn oanhingers, dy prinselju of oranjeklanten neamd waarden, út har betsjinning stjitte, en der lju fan har partij foar yn plak sette. Hja gyngen deryn lang net altyd mei bedaard oerlis, mar faak mei hjitte hollen en onberette sinnen te wurk, en as 't altyd suvere faderlânsleafde sonder eigenbelang wie, dat har oandreau, dat is de frage. It folk dat fan de rjuchte grûn der saak licht neat begriep, en de bedoelingen fan de oandriuwers net trochseach, waard tsjin elkoar opfitere, en ek ferdield yn patriotten en prinselju; en sa rekke 't hele lân yn onrêst en twadracht.

Op de 21ste fan blommemoanne 1787 ontstie der ferskil yn de fergearringe der Staten fan Fryslân te Ljouwert. De patriotten makken dêr it minder tal út, en koene dus har sin net krije. Hja onttrieken har fan de fergearringe der Staten, en brochten te Frjentsjer in tsjinregearing ta stand, dy se de namme joegen fan it Defensiewezen. Har doel wie om it folk op 'e hân te krijen, de Ljouwerters lyts te meitsjen en sels de oermacht yn 't lânsbestjoer te

[p. 100]

bekommen. Hja hiene de stêd Frjentsjer yn steat fan ferdediging steld; in rêst kriichsark, krûd en kûgels, as ek in mannich kanonniers wienen har tastjoerd fan har freonen út Hollâns hja hiene by ferskate ontfangers it jild opeaske, en sels de help ynroppen fan de kening fan Frankryk.

Hja fûnen 't goed, om it doarp Stiens, om't it yn de neibyheid fan Ljouwert lei, mei folk te besetten, dêr se heard hiene dat der al kriichsfolk út Prusen te Ljouwert oankomd wie, om yn 't belang fan de Prins de rêst yn Fryslân te herstellen. De ynwenners en boeren fan Stiens en ek fan de omlizzende doarpen krigen oarders om har fan gewear en wapens te foarsjen, om de besetting dy fan Frjentsjer opstjoerd wie safolle mooglik te fersterkjen. Besuden Stiens lei destiids in bosk, dat oan in hear fan Wyckel tahearde; dêr waard in troep folk, dy se skerpsjitters neamden, yn hinderlaach lein. Der waarden patrûljes de Ljouwerter Breedyk útstjoerd. De dyk by de herberch Koudenburg waard trochgroeven en mei eiden belein. It stik kanon waard pleatse op de moledyk, dy oan de westkant fan 't doarp lâns rint, en stie mei syn fjoerbek dat út nei Ljouwert want dêrwei ferwachte men de fijân.

Op 'e 18de fan hjerstmoanne hiene de Frjentsjerter hearen al in kliber folk nei De Lemmer stjoerd, om dêr de dyk troch te graven, om't men ek fan de seekant gefaar ferwachte: mar dy gravers wienen fan de prinselju werom jage. Te Stiens soene se better oppasse. Ien fan de patriotske haden, de hear Arend Julianus de Beere, Grytman fan Himmelumer Oldefeart en Noardwâlde, kaam sels te Stiens om it spul mei te regeljen.

Bjuster gyng it er dêr omwei. De manlju moasten har deistige bezichheden stean litte om mei te striden foar de frijheid. De prinselju wienen dêr fansels ôfkearich fan, mar dy net woe, waard twongen. ‘Wy moatte nei Stiens te sjitten!’ dat wie doe de leuze, de hele omtrek yn 't rûn. Froulju en bern namen de flucht nei oare doarpen, dêr minder gefaar wie. Ek Setske en Tsjamke pakten har bêste spullen yn en teagen nei Bitgum, dêr de âldfaam jit wol goede kunde wenjen hie. Ek seit men dat der ferskate, dy oars net wisten wêrhinne te gean, in skûlplak sochten yn 'e tsjerke. Baas

[p. 101]

Hoattelstoat moast mei sjitte, hy wie nei yn Wyckels bosk pleatse. Japik syn feint wie mei nei De Lemmer rekke, en jit net werom.

It kaam dy earste deis jit net oan 't sjitten ta. It folk rûn dêr sawat byinoar yn 'e buorren om, en dy dêr tichte by om wennen seagen ris thús, want hja stiene just net onder in heel strange kriichstucht. Mar de twadde deis kaam de patrûlje mei de tiding yn 't doarp dat de ruters út de stêd kamen. Doe soe 't derta komme! Wat sille der doe in bulte fan dy faderlânske helden mei hertkloppingen oanhelle west ha! Hja stapten dêr sûn en wol byinoar om, en mei in oere koene de helte wol dea wêze. 't Wie dôch in gewichtich eagenblik!

No dêr kaam yn wierheid in kliber kriichsfolk fan Ljouwert ôf en op Stiens tasetten: ruters en soldaten, meiinoar 350 man, mei fjouwer kanonnen derby, en de prins fan Waldeck oan 't haad. De patriotske kanonniers, dy op de moledyk leine, begûnen dêr al gau op yn te baarnen. En wa wit as se de oerwinning net behelle hiene: mar hoe spitich! mei de trêde skoat doe boarste har fjildstikje. - Sa ferhellet de skiedskriuwer, mar de oerlevering seit: hja bruiden 't fan benaudheid yn 'e sleat, en spilen handich hakken op, om har libben te bergjen. - De skerpsjitters yn Wyckels bosk rjuchten ek gjin grutte heldedieden út. Hja hiene foar de wissichheid in boat yn de Stienzer feart lizzen, om as 't har te slim kaam, gau fuort komme te kinnen. It like wol dat prins Waldeck him foarsteld hie om gjin deaden te meitsjen as 't net nedich wie; alteast hy liet in kanonskûgel yn 't bosk jeie, mar sa heech, dat der oars neat troch beskeadige wurde koe as beammen. Mear wie der ek net nedich. Doe de skerpskutters de twigen en blêden om har hinne stowen seagen, begûnen se te begripen dat it tinken waard; de iene rûn hurder as de oare om by 't boat te kommen, om sa oer de feart te stekken. Dy net yn 't boat koene, moasten oars yn feilichheid sjen te kommen; baas Pabe miende der jit yn te stappen, en doe waard it krekt fan wâl set, sadat hy yn de feart telâne kaam. Hy grypte jit krekt de kop fan 't roer en liet him sa troch de feart slepe.

De patriotten seagen oan alle omstannichheden al gau yn, dat

[p. 102]

der tsjin in oarderlike troep kriichsfolk, dat yn de wapenhandel bedreaun wie, net folle út te rjuchtsjen wie mei in heap onbemeunstere boeren, dy jit net hjithollich genôch wienen om har samar deasjitte te litten foar de frijheid, of - foar de ear- en hearsksucht fan har oanfierders. Doe mynhear De Beere seach dat de measte fan syn folk om in goed hinnekommen sochten, joech er oarders ta de ôftocht. Hy teach mei syn frjemdsoartich leger earst op nei Froubuorren, dêr fandinne nei Berltsum, en sa ferfolgens wer op nei Frjentsjer. Underweis wie lykwol syn kriichsmacht frijwat mear fermindere, as yn de slach by Stiens; want de lju dy hjir en dêr yn de doarpen thús hearden, wienen al sa drippendewei út it leger glûpt en hiene har eigen thús opsocht. En licht wie mynhear yn syn hert wol bliid ta, dat er samar fan har ôf kaam. Hy moast it ris mei Frânsken te dwaan hân habbe!

Doe de prins fan Waldeck mei syn folk te Stiens kaam, liet er foarearst de eiden opromje, it gat yn de dyk tichtsmite en de batterij sljuchtsje. Hy ondersocht hoe yn de buorren de foarke yn 'e stâle siet; hy die dêr gjin mûs hinder oan, mar ried bedaard mei in stik of fjouwer ruters it doarp ris troch. En doe er fernaam dat dêr neat gjin onrie mear wie; dat de patriotten der allegearre op ôfgien wienen en har festing sonder stjit of slach oerjûn hiene: doe teach hy wer mei syn folk op nei Ljouwert.

Sa kearde binnen koarten tiid de rêst yn Stiens terêch. De lju dy fluchte wienen, koene sonder gefaar wer thúskomme; de sjitters koene har gewearen oan 'e spikers hingje en har deistich wurk wer opfetsje. Ek baas Hoattelstoat koe him wer ta de leesten bejaan, neidat er syn twa froulju mei sek en pak wer fan Bitgum ôf helle hie. Lykwol der stiene him no wer oare omstannichheden foar de doar.