De silveren rinkelbel

[p. 137]

Njoggentsjinde haadstik
In brulloft ta beslút

Op in moaie snein yn 't foarjier fan 1788 seach men in lange rige sjeazen en faitonnen de hege dyk lâns op nei Stiens riden. Der wienen ferskate pearen feinten en fammen op, allegearre danich yn 'e pronk, en de fammen hiene wite skerldoeken foar, wêrút men opmeitsje moast dat der in bysondere plechtichheid geande wie. Dat wie ek sa: der rieden in pear te trouwen. De measte fan ús lêzers sille licht wol witte dat se dêr destiids net om op 't rjuchthús, mar allinne yn de tsjerke hoefden te kommen. Op de foarste sjeas sieten de brêgeman en de breid. En dy brêgeman en breid, wa miene jimme dat dat wienen? - Dy brêgeman, dat wie ús Wouter Onbekend, - Jildert Lútsens wol ik sizze! - en dy breid dat wie Tsjamke Pabes. - Hiene jimme dat wol tocht, doe Setske har nije muoikesizzer foar 't earst by de lytse Tsjamke yn 'e widze lei? - Setske sels ek net, tink ik. - Efter har ried in faitonne (kapweinen hiene de boeren doe jit net) mei twa manlju en trije froulju. Dat wie Lútsen Tetmans en baas Pabe Roukes op 'e foarste bank, en Hiske en Doutsen en âlde Setske op 'e efterste. De faitonne wie sa wiid, dat se dêr maklik mei har trijen sitte koene. Doutsen seach bedaard foar har del en sei hast neat. Mar Setske seach sa blier en prate sa mei de boerinne, dat bjuster! It goede sloof wie wol tweintich jier jonger wurden. Dan folge der wer in faitonne, dêr sieten Jildert Nolkes en Bokke kastlein mei har froulju op. En dan folgen der wol in stik of tolf sjeazen mei feinten en fammen, allegearre soannen en dochters fan boeren en boargers dy yn en om Stiens wennen. Dan folgen der jit faitonnen

[p. 138]

en sjeazen mei boeren en boerinnen, en ek jit al boargerlju; allegearre goede kunders en fiere migen fan Lútsenboer en baas Pabe. Neie famylje wie der oan beide kanten net; sadwaande wienen der ek gjin breidssusters en brêgemansbruorren.

Doe dy trein de buorren yn kaam, wie 't swart fan minsken. En doe reinde 't palmtakjes en goudsjeblommen by de jongelju op 'e sjeas. hja rekken dêr suver alheel onder beside. En hja hiene de bûsen fol duiten, en struiden dy mei rynske hannen onder 't folk. Doe joech it in geskrep en in gelaak dat de buorren hast optilde. De grutte jonges skuorden elkoar de klean fan 't liif om nei dy duiten te grabbeljen, en fierden elkoar soms hast yn 'e feart. - By de herberge sloegen de brulloftslju út, en doe gyngen se pear en pear efter elkoar nei tsjerke. Mar 't spande dat se mei fatsoen it paad wat rom hâlde koene, sa heislik krong it folk. Doe de breid en brêgeman de tsjerke ynstapten, sloech it oargel oan. Master spile, en song derby: psalm 128 op hele en heale noaten. Elk fan de bruiloftsgasten hie foarôf in fêst plak sjoen te krijen; en dat wie ek goed, want de tsjerke rûn sa stoppende fol, dat de minsken suver byinoar opstiene as hikspeallen. Men koe sonder ligen op 'e hollen gean. Domeny wie hast net yn steat om de preekstoel te bekommen.

Domeny hie syn hele preek ynrjuchte nei de bûtengewoane omstannichheid. Eerst liet er sjonge psalm 126 fers 3, en dêr grûne er syn foarôfspraak op. Doe liet er sjonge psalm 1 fers 4; dêrnei kundige er de tekst ôf: Job 5 fers 18: ‘Want hij doet smerte aan, ende hij verbindt: hij doorwondt, ende zijne handen heelen.’ Dy wurden behandele er nei oanlieding fan al de bysonderheden dy pleatshân hiene mei de minsken dy dêr no foar him sieten. De man preke dêr sa krêftich oer, dat in grut tal fan de hearders oandien waarden, en Hiske en Setske net it minste. Ta slot waard der songen psalm 58 fers 8, en by 't útgean spile en song master de 134ste psalm. - Jimme kinne der ek op oan dat dat in goede snein wie foar de diakens! Dêr kamen goudstikjes út de pong rôljen.

Doe de tsjerke út wie, ried de trein wer nei Lútsenboers, dêr de flagge op 'e skuorre wappere, en dêr de brulloftstafel ree stie.

[p. 139]

Doe wie der gjin iten en drinken, gjin bier en brandewyn brek. Dêr waarden segenwinsken dien en brulloftssangen songen. Master hie in heel lang rymstik dat er sels opmakke hie, dat sei er dêr op. De measten fan de oanhearders seien dat it tige moai wie, mar ik hab der nea net efter komme kinnen, oars hie 'k it jimme mooglik hjir meidield. De troude lju hâlden 't oant de nachts tolf en ienen ta út, en de feinten en fammen oant de oare moarns ta. Doe socht elk in plak dêr er wat sliepe koe, en de neimiddeis gyngen se meiinoar út te riden. Tsjin de jûn kamen se wer. Dy deis wienen der wer oare troude lju noadge, en dat gyng sa trije dagen oanien. De boer en boerinne hiene oars just gjin nocht oan sa'n spul; mar it wie in feest dat se mar ienkear yn har libben winsken te hâlden, en no woene se ek net ien fan har doarpslju efterút litte. De fjirde deis moasten alle earme lju fan Stiens komme te doukslikjen; dat is te sizzen: om har ris te fermeitsjen mei 't lekker iten en drinken dat der fan de brulloft oerbleaun wie. En der wie jit safolle wol, dat nimmen heal sêd wer nei hûs hoefde,.

En no kaam it sa, dat Lútsen en Hiske gyngen te Stiens yn 'e buorren te wenjen en de jongelju kamen op 'e pleats. Hja hiene wol gjin ferstân fan de buorkerij; mar hja wienen beide deun, en al moai goed by de pinken; ek jit net te âld om wat te learen. Mei in boufeint en in húsfrousfaam koe tenearsten it spul stjoerd wurde, en de âldelju wienen ek safier net ôf, ôf dy koene as 't nedich wie, ek wol wat rie en die jaan, en hjir en dêr 't each mei oer hâlde.

Doe Hiske dy jûns fan Frjentsjer thús kaam, mei Jetske en har bern en Doutsen by har, en de boer it blide nijs meidield hie, dat Wouter Onbekend oars nimmen wie as har eigen soan Jildert, dy se tochten dat lang al dea west hie - doe wie de boer hast net yn 't ferstân te krijen. Hy koe 't net leauwe. Hja lieten him de sulveren rinkelbel sjen, dy koe er jit wol, en Doutsen moast him alles fan stikje ta bytsje útlizze. En dat kaam sa krekt oerien mei 't ferhaal fan Hans Fiter-en-bân en dy twa froulju - dat doe moast de man it op 't lêst wol leauwe.

[p. 140]

Doe waard de faam nei buorren stjoerd om te sizzen dat baas Pabe en Setske, en Wouter en Tsjamke de jûns by Lútsenboers komme moasten te pizeljen. Hja kamen ek. Mar ik sil 't mar net ondernimme om it toaneel te beskriuwen, doe Wouter dêr syn heit en mem fûn, en baas syn wiif en Tsjamke har mem. It wie in blide jûn foar allegearre. Doe Doutsen dêr har leave brave dochter oantrof, begûn se wer te fielen dat se har nocht jit net fan 't libben hie. Baas wie wer út syn âlde stap: hy seach ferwezen om him hinne en koe neat sizze. Doe Doutsen him fersocht om har alles te ferjaan, wat hja tsjin him misdreaun hie, doe sei er: ‘Och ja, dat wol ik wol dwaan. Ast do dy goed hâlde wotte, sil ik my ek wol goed hâlde.’

Doe waard der besletten, meast op 'e foarstellen fan Hiske, dat se 't allegearre wat stilhâlde soene, salang as Hans en dy froulju har fonnis hiene, en soargje dat Doutsen net foar 't rjucht hoefde.

Hans en de froulju krigen har fonnis. Hans krige in giseling en in brânmerk, mei de strop om 'e hals oan 'e galge fêst, en moast tsien jier sitte. Klaaske moast in oere te pronk stean en fiif jier sitte; en Griet in healoere te pronk stean en in jier sitte. - De sneons doe dy knapen te Ljouwert rjuchte waarden, doe rûn Stiens ek omtrint leech.

It waard al gau ruchtber, dat baas Hoattelstoat syn wiif wer hie, en ek dat Wouter Onbekend datselde bern wie dat ris op in Stienzer merke weiwurden wie, en dus de echte soan fan Lútsen en Hiske. Ek dat er yn Jetske har kiste west hie, waarden de lju wiis, mar hoe him dat fierder allegearre tadragen hie, dêr kaam it algemien net rjucht efter.

Doutsen kaam wer by baas, en naam syn húshâlding waar; mar hja bleau altyd minskeskou; as se fernaam dat der frjemde lju yn 'e hûs kamen, dan gyng se út 'e wei. En baas-en-hja koene wol meiinoar oerwei, want hja wie sa ynskiklik en tajouwend tsjin him as 't mar koe. As se syn sin riede koe, dan wie er frij om it te sizzen.

En âlde Setske, wêr moast dy doe hinne? Hja koe fansels net mear baas wêze yn 'e húshâlding, en om onder de frou te stean,

[p. 141]

dêrta wie se 't baaswêzen wat al tefolle wend. Ek wie 't har ontkomd om folle te dwaan. As se harsels rêde moast dan wie se ferlegen. Mar der wie gjin swierrichheid. Hja gyng op it ferlangen fan de jongelju mei nei de pleats. Net om dêr mei arbeidzjen de kost te fertsjinjen, nee! mar om dêr har lêste dagen yn rêst en frede te sliten, yn 't selskip fan har bêste Wouter en har leave Tsjamke. Ien ding foel 't âldminske beswierlik: dat se har Wouter no Jildert neame moast. Mar dêrom net, as hja har ris fersinde, dat waard har net kwea ôfnomd.

Jildert Nolkes en Jetske hierden in hûs te Stiens yn 'e buorren. Lútsenboer sette har jild by, dat se in klaaiïngswinkel opsetten, en Jildert gyng mei 't pak yn 't fjild. En it gyng de minsken dêr tige bêst mei.

Japik, de feint fan baas Pabe, wie fan syn reis nei De Lemmer net wer te Stiens komd. Hy hearde dat it dêr tige mâl gyng en hy hie mei dy iene reis syn nocht al fan de patriotterij. Doe gyng er nei syn omke dy timmerman te Weidum wie. Dy prate him oan dat se dêr wol in skuonmakkersbaas nedich wienen. En koart en goed - hy bleau dêr hingjen. Dus moast baas Pabe ek wer in oar feint ha.

No, sa kaam it allegearre jit al moai gnap ynoarder, nei 't wol like hie, oars net?

út is 't.