Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Gheestelycke dichten (1622)

Informatie terzijde

Titelpagina van Gheestelycke dichten
Afbeelding van Gheestelycke dichtenToon afbeelding van titelpagina van Gheestelycke dichten

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.04 MB)

ebook (3.49 MB)

XML (0.52 MB)

tekstbestand






Genre

poëzie

Subgenre

gedichten / dichtbundel


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Gheestelycke dichten

(1622)–Willem van der Elst–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

LXIX. gedicht.
Van de Helle.

 
HEt is een wonder groot, ja wonder boven wonder,
 
Dat wy soo zijn vervaert van blixem en van donder,
 
Of ander vremt getier, dat ons gants onverwacht,
 
Komt vallen op het lijf te midden vanden nacht:
 
Dat ons tot stervens toe beroeren kleyne saken,
 
Waer door wy grooten druck en ongenucht' in maken,
 
Als van het meest verlies dat ons kan kommen toe:
 
Noch immermeer en zijn van sorgh of suchten moe'.
 
Groot wonder is't dat wy 't gebodt van groote Heeren
 
Door vreese van de straff' in 't minste niet miskeeren
 
In allen onsen doen: en dat op Godes wet,
 
Daer d'eeuwigheyt aen kleeft, soo luttel werdt gelet.
 
Dat Princen zijn ontsien, ontsien om hunne machten:
 
Dat tijtelijck verlies den mens soo groot wilt achten;
 
Nochtans Godt niet en vreest, wiens kracht wel is bekent:
 
Dit 't lichaem met de siel kan straffen sonder endt.
 
Die voor den boosen mens, die stout heeft overtreden
 
Sijn' wet en sijn gebodt, in alle eeuwighedenGa naar margenoot+
 
Veel straffen heeft geset: die niemant sal ontgaenGa naar margenoot+
 
Van die in sonden sterft hier in dees aerdsche baen.
 
Groot wonder isset dan, dat wy niet meer en schaffen
 
Op 't gene dat ons naect met eeuwelijcke straffen
 
Hier-naermaels in de hel. Alwaer de meeste pijn
 
Die mens gedincken kan, sal seer verscheyden zijn.
[pagina 188]
[p. 188]
 
Ick segge datter is beneden inder hellen
 
Ga naar margenoot+Een' straffe niet alleen: maer acht sal icker tellen
 
Verscheyden ende groot, en setten die hier voort:
 
Niet uyt mijn hooft gedicht, maer uyt Gods eygen woort.
 
Ga naar margenoot+En d'eerste van dees acht, wilt verr' de meeste wesen;
 
Want niet en kan gezijn soo groot, soo schoon gepresen
 
Ga naar margenoot+Als Godt te mogen sien: te drincken sijnen dranck:
 
Te eten van sijn' spijs: tot hem te hebben ganck:
 
Als sijn verkoren kindt den hemel te beërven:
 
Ga naar margenoot+Te leven daer met hem een leven sonder sterven:
 
Ga naar margenoot+Wt allen dit verdriet te woonen in Gods Rijck:
 
Ga naar margenoot+Door eenen nieuwen geest, te wesen hem gelijck.
 
Dit segh' ick, is het meest dat menschen konnen dincken:
 
En 't is oock verr' het meest dat Godt ons kan geschinken.
 
Ga naar margenoot+'t Verlies dan datter is van 't alder-beste goet
 
De menschen in de hel de meeste pijnen doet.
 
Soo toch den mens bevroedt wat hy al heeft verloren,
 
En, dat hy was van Godt geschapen en geboren
 
Om inder eeuwigheyt te hebben sulck geluck,
 
De droefheyt hem bevanght, en valt in grooten druck
 
Wt dit diep ondersoeck: en, hoe hy meer van binnen
 
Het groot verlies doorsiet, werdt rasende van sinnen
 
En uyt sijn selven springht. Voor 't meest toch dit beklaeght,
 
Ga naar margenoot+Dat hy de vreught is quijt, en eeuwigh werdt geplaeght.
 
Noch dese pijn alleen pijnt soo verdoemde menschen,
 
(Hoewel sy voor de die wel duysent and're wenschen)
 
Maer daerenboven oock veel swaerigheyts hen quelt,
 
Die hunnen droeven geest beroert, en meer ontstelt.
 
Want boven dese straff', dat sy van Godt verdreven,
 
Sijn aensicht noynt en sien, en sonder vreughden leven
 
Ga naar margenoot+Gesloten uyt sijn Rijck; een' groote pijn noch is
 
Dat sy gevallen zijn in dicke duysternis.
 
Ga naar margenoot+In duysterheyt, segh' ick, hen vinden dan geseten,
 
Ga naar margenoot+Daer sy van son, of maen, of van geen licht en weten.
 
Ga naar margenoot+Daer't nimmer dagh en is, maer altijt doncker nacht:
 
Daer nimmer klaerheyt is, noch immer werdt verwacht.
 
Daer niet en werdt gesien dat d'oogen kan verblijden:
 
Geen schijnsel van het licht om meerder pijn te mijden.
 
De put is toch te diep, te diep en buyten gront
 
Daer hunne wooningh is; verr' van der sonnen vont.
[pagina 189]
[p. 189]
 
Verr' buyten 's hemels loop, verr' buyten alle lichten,
 
Seer verr' van daer wy zijn, en buyten ons' gesichten.
 
Gevallen in den put die onder d'aerde staet:
 
En dieper onder d'aerd' als sy in ronde gaet.
 
Ick segh', in sulcken put, daer niet en is te vinden,
 
Als solfer, peck, en vier, sneeu, hagel, ende windenGa naar margenoot+
 
Van wonderbaer getier: maer niet dat d'oogh vermaect
 
Op duysent jaeren eens; hoe seer sy daer naer snaect.
 
Hoe groote pijn dat is, genoegh ons geeft te proeven
 
De duysterheyt waer in wy hier ons nu bedroeven.
 
Bedroeven? ja wel seer, soo saen met groot verdriet
 
Het lichaem pijn gevoelt, en d'ooge niet en siet.
 
Wanneer toch een kranck mens moet gantsche nachten waken,
 
Alleen, en sonder licht, noch eer hy kan geraken
 
Tot 't krieken vanden dagh, wel duysentmael versucht,
 
Maect wonder groot misbaer; en leeft in ongenucht'.
 
Bedroeft dan korten tijt van maenden, oft van jaeren,
 
Of oock van eenen nacht, bedinct hoe dat sy vaeren
 
Die inder eeuwigheyt geen' klaerigheyt en sien,
 
Noch dicke duysternis zijn mogelijck t'ontvlien.
 
De derde pijn, is 't vier: 't welck eeuwelijck sal brandenGa naar margenoot+
 
Met even heeten brandt. Ontsteken door Gods handen
 
Tot straffe van de sond'. Een vier van groot gewelt:
 
Waer ijser ende stael op korten stondt in swelt.
 
Een vier van and're macht als 't vier dat wy hier hebben;
 
Het welck naer langhen brandt, brandt qualijck door de rebben.
 
Het welck hoe heet dat is, alleen het lichaem brandt:
 
Maer niet de siel daer in; als buyten sijn bestandt.
 
Maer 't vier dat God den Heer grammoedigh heeft ontsteken,
 
Om sijnen grammen moet op 't sondigh vlees te wreken,
 
Geheel den mens verwint, en pijnight hem door-een:
 
Het lichaem met de siel, het vlees, het bloet, het been.
 
Voorwaer seer groote pijn: een' pijn niet om verdragen:
 
Een' pijn die alle pijn verwint: een' plaegh der plagen.
 
Wie isser toch soo sterck die midden in het vier
 
Sal woonen sonder brant, en maecken geen getier?
 
Wie isser die het vier langh dragen kan met handen?Ga naar margenoot+
 
Of sonder groote pijn dat houden tusschen tanden
 
Oock eenen korten tijt? Voorwaer den stercksten man
 
Wat dat hy doet of niet, daer tegen niet en kan.
[pagina 190]
[p. 190]
 
Is dan dit aerdsche vier, van machten oock soo machtigh,
 
En op seer korten stondt in branden wel soo krachtigh,
 
Dat niemant, wie het zy, het selve kan weerstaen,
 
Hoe sullen wy het vier dat eeuwigh duert, verslaen?
 
Hoe sullen wy daer in in eeuwigheden woonen,
 
En ons in sulcken brandt, niet brandende vertoonen
 
Met verr' de meeste pijn? Hoe sullen wy in 't perck
 
Ga naar margenoot+Van solfer, vier, en peck, ons' wooningh houden sterck?
 
Och! och! 't en kan niet zijn. Die nu niet veel en konnen,
 
Oock sullen in dat vier haest wesen overwonnen
 
Van pijnen wonder straf. Die minder pijn verwint,
 
Veel eer den selven mens de meeste gants verslint.
 
Laet dan niet dincken sulcks, maer hier in wesen wijser:
 
Men sullen dan toch zijn van koper oft van ijser,
 
Van stael, of harde stof gemaect na onsen wens:
 
Maer 't gene dat wy nu; hoewel onsterf'lijck mens.
 
Ga naar margenoot+Het selve vlees en been: en, na het wel betamen,
 
Het lichaem met de siel noch eens by een te samen.
 
Hoe sal den sondaer dan in 't vier geloeyen heet,
 
Ga naar margenoot+In vier dat niet en smelt, maer tot des sondaers leet
 
In eeuwigheden brandt, in eeuwigheden wesen?
 
Eylaes! met groote pijn. Gelijckerwijs wy lesen
 
Ga naar margenoot+Van sek'ren rijcken man begraven in de hel:
 
Die, soo hy lagh vol brants, met wonder groot gequel
 
Ga naar margenoot+Tot Abraham luy' riep, dat hy hem in doots haven,
 
In 't midden van het vier sou licht'lijck kommen laven
 
Rechts met een druppel nats: want, soo hy riep, en sprack,
 
De hitte hem verwant, en heel het herte brack.
 
O droeven lesten noot! o pijnen sonder maten!
 
Die niemant kan weerstaen: die niemant kan gevaten.
 
Wie sal verdragen toch een vier van sulcken macht,
 
Dat leven laet den mens, en hem altoos versmacht.
 
Een vier dat heeter is als all' dees aerdsche vieren:
 
Dat inder eeuwigheyt den sondaer sal doen tieren
 
Ga naar margenoot+Door uytgelaten brant. Nochtans het sal geschien;
 
Den sondaer sal dees straff' der sonden niet ontvlien:
 
Den sondaer moettet sien: maer sal door boos vergrammen
 
Ga naar margenoot+Vermaledijen Godt, en vierigh op hem vlammen,
 
En raesen door de pijn. Doch soo hy sal verstaen
 
Dat noynt het eynde volght, sijn' hope sal vergaen.
[pagina 191]
[p. 191]
 
Den worm, die pijn'lijck knaeght, en eeuwelijck sal knagen,Ga naar margenoot+
 
In 't vier sal woonen oock; en met seer diepe slagen
 
Den sondaer slaen op 't lijf, tot dat hy door het vel
 
Geraect tot in de siel, en daer in speelt sijn spel.
 
Daer wroeten dagh en nacht, daer keeren hem en wenden,
 
Van onder boven op met veel verscheyden benden
 
Van alderley gedacht. Want dan, al is't te laet,
 
Sal hy bevinden waer, dat hy door quaden raet
 
Gekommen is in druck, in druck, en in groot lijden:
 
Waer voren hy konst zijn by Godt in groot verblijden.
 
Dan sal hem vallen in, wat kostelijcken tijt
 
Hy leelijck heeft verquist; en hoe hy dien bekrijt
 
Als geen gesucht en helpt. Dan sal hy overdincken
 
Des werelts korte vreught; waer voren nu moet drincken
 
Gods gramschap sonder endt: en hoe hy was soo sot,
 
Dat hy sijn quaden lust veel liever had als Godt.
 
Hoe dier hy heeft gekocht de korte sondaers lusten,
 
Waer in noch met gemack 't hert noynt en konst gerusten,
 
Sal diep doorgronden dan: en dincken voor gewis
 
Dat hy in desen koop te seer bedrogen is.
 
Dit is den worm die wroet met knagende gedachten
 
Door 't lichaem en de siel met hondert duysent klaghten
 
Oock op een' korte wijl: want door den grooten druck,
 
't Verstandt werdt rasende van sulcken ongeluck.
 
En boven desen worm, veel zijnter van gevoelen,Ga naar margenoot+
 
Dat oock in 't helsche vier verscheyden beesten woelen
 
Dweers door het sondigh vlees van een' verdoemde siel,
 
En draeyen dagh en nacht daer in gelijck het wiel
 
Ront in den wagen draeyt. noch oock een' plaets bevrijen
 
Van pijnelijcken beet: of oogenblick vermijen
 
Te kruypen hoogh en leegh: maer eeuw'lijck knagen voort,
 
Tot dat het selve vlees werdt duysentmael doorboort.
 
Voeght nu by dese pijn, tot meerder helsche boeten,Ga naar margenoot+
 
Dat, wie ter hellen komt, met handen, en met voeten
 
Gebonden vast aen een, gebonden eeuw'lijck blijft:
 
Soo Christus onsen Heer ons 't selve klaer beschrijft.Ga naar margenoot+
 
Gebonden oock soo vast met goddelijcke banden
 
Dat niemant desen bandt door menighte van handen
 
Sal konnen oynt ontdoen. Dus daer den sondaer leyt,
 
Blijft op de selve plaets tot inder eeuwigheyt.
[pagina 192]
[p. 192]
 
Noch sal hem soo hy leyt op hondert duysent jaeren
 
Herroeren konnen eens om aessem te vergaeren
 
Wt een soo harden hoop: die hem noch meer belast,
 
Mits dat 't verdoemt getal der hellen dag'lijcks wast.
 
Hoe toch den hoop meer groeyt, hoe sy oock aen malkander
 
Doorhaecken meer en meer. 't Een lichaem vast aen 't ander
 
Met groot gewelt geperst. Den aessem niemant krijght
 
Wat groote moeyt' hy doet: hoe seer hy daer naer hijght.
 
Ga naar margenoot+Noch is 't veel meerd'ren schroom te woonen met de geesten
 
Vermaledijt van Godt: en boven felle beesten
 
Met boosheyt opgevult. Veel arger als venijn:
 
En 't quaetste dat men vindt, of datter quaet kan zijn.
 
By hunnen argen aert en kan iet zijn geleken,
 
Die alder-eerst van Godt moetwilligh zijn geweken
 
In 's hemels Paradijs: en noch op desen stondt
 
Gods vyandt zijn verklaert van uyt des herten grondt.
 
En, door den grooten haet dien sy daer tegen dragen,
 
Is't, dat sy oock den mens met duysent plagen plagen
 
En bringhen tot verdriet. Op Godt zijn sy gestoort,
 
Op Godt en op den mens, met gramschap ongehoort.
 
Met desen boosen hoop (o Heer! wilt ons bewaeren)
 
Den sondaer door bedwanck moet eeuwelijck hem paeren,
 
En blijven daer sy zijn: voldoen al hun bevel:
 
Niet sonder grooten schroom, en met een droef gequel.
 
Want hun gesicht alleen den mens beneemt het leven:
 
Verandert al sijn bloet: doet schudden ende beven.
 
Vol boosheyts zijn sy toch: en leelijck boven al:
 
Verscheyden van gedaent', en in seer groot getal.
 
Hun' krachten zijn soo groot, dat sy't al overwinnen:
 
Geen' sterckheyt sy ontsien: noch ymant sy beminnen.
 
Ontsteken door groot quaet, vernielen kleyn en groot,
 
En bringhen watter leeft, met hen in grooten noot.
 
Ga naar margenoot+Nochtans den sondaer moet met dese duyvels woonen,
 
En voor hun boos gesicht hem dagelijcks vertoonen
 
Als een verworpen slaef. Verdragen met groot leet
 
Hun' boosheyt dagh en nacht, met traenen, bloet, en sweet.
 
Ga naar margenoot+Wt allen dit verdriet, soo't ons Gods woort komt wijsen,
 
Sal in de doncker' hel een groot geschrey oprijsen,
 
Met schroomelijck gehuyl. De oogen, swart van roock,
 
Gedurigh krijten aen. De tant-pijn isser oock.
[pagina 193]
[p. 193]
 
En tant-pijn niet alleen: maer krijsselingh der tanden;Ga naar margenoot+
 
Door 't schroomelijck aensien van alle de vyanden
 
Die daer ter plaetsen zijn. 't Geschrey komt door de pijn:
 
't Gekrijssel door den schroom. O sondaers bitt'ren brijn!
 
Die hier ter goeder tijt sijn' boosheyt ende sonden
 
Niet eens en heeft beweent, moet eeuwelijck gebonden
 
In vier dat vierigh brandt beweenen sijn misdaet
 
Wanneer het niet en doet aen siel of lichaem baet.
 
En, die Godt niet en heeft gevreest hier te vergrammen,
 
Noch sijn gebodt ontsien; moet in die heete vlammen
 
Met groote vrees en schroom gehoorsaem ende stil,
 
Tot sijn groot achterdeel voldoen des duyvels wil.
 
Dan siet den sondaer eerst, wat noten hy moet kraecken:
 
Hoe groote quaet dat is, Gods wetten te versaecken:
 
Hoe schroomelijck dat is te vallen in sijn' handt:Ga naar margenoot+
 
Wat bitter pijn dat is, te zijn in sulcken brandt.
 
Waer uyt wy oock wel klaer, tot voordeel konnen leeren
 
Hoe saligh dat het is van sonden hem te keeren
 
Eer ons de doot verrast. De deught dient toch gedaen
 
Ten tijde dat wy noch tot Godt recht konnen gaen.
 
Als't wesen sal te laet, dan sullen wy seer kermen,
 
En roepen overluyt Wie salder mijns ontfermen
 
En bystaen inden noot. Dus is't den besten raet,
 
Noch heden deught te doen, en wachten hem van quaet.

margenoot+
Matth. 10.
margenoot+
Matth. 8.
Iob. 10.
Matth. 22.
Isa. 66.
margenoot+
Acht verscheyden pijnen zijn inde hel.
margenoot+
Eerste pijn
margenoot+
Matth. 5.
Luc. 22.
margenoot+
Matth. 25.
margenoot+
Apoc. 21.
margenoot+
Ioan. 3.
margenoot+
Poena damni.
margenoot+
Matth. 25.
Luc. 13.
margenoot+
De tweede pijn der helle.
margenoot+
Matth. 8.
margenoot+
Matth. 22.
margenoot+
Matth. 23.
Iob. 10.
margenoot+
Psalm. 10.
Psalm. 20.
margenoot+
Derde pijn der helle.
margenoot+
Isa. 33.
margenoot+
Psalm. 10.
margenoot+
Iob. 19.
margenoot+
Matth. 3.
Matth. 13. & 25.
margenoot+
Marc. 9.
margenoot+
Luc. 16.
margenoot+
Suprà.
margenoot+
Psalm. 111.
margenoot+
De vierde pijn der hellen.
Isa. 66.
Marc. 9.
margenoot+
D. Basil. in explicatione Psal. 33.
margenoot+
De vijffte pijn der hellen.
margenoot+
Matth. 22.
margenoot+
De seste pijn der helle.
Matt. 25.
Apoc. 20.
margenoot+
Suprà.
margenoot+
Sevenste pijn der helle.
Matt. 8.
Luc. 13.
margenoot+
De achtste pijn der hellen.
Matth. 22.
margenoot+
Hebr. 10.

Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken