Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Ta him dyn begearte (1999)

Informatie terzijde

Titelpagina van Ta him dyn begearte
Afbeelding van Ta him dyn begearteToon afbeelding van titelpagina van Ta him dyn begearte

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.65 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Ta him dyn begearte

(1999)–Ypk fan der Fear–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 343]
[p. 343]

75

Einlings, einlings is it Hylck har tiid.

Jûns hat hja tsien kij molken. In stoater yn de tinne hân knypt, giet hja foar it rigeltsje huzen lâns. It wie sa smûk behaachlik yn it bûthús, by it earmoedige, mar freonlike ljochtglimkjen. Bûtendoar hearsket swiid de noardewyn.

Flak foar it kostershûs fielt hja de earste boade, hja siket hâld oan in linepeal, bûcht har oer de skerpe pine. In tel skoddet deadseangst ferheftich troch har hinne, dan net wer, twa dagen lang net; en al de oeren fan dy beide dagen moat hja grutte smerten lije.

Justerjûn, doe't er de baakster helle hie, is Gerke ta doarren útreage, nei't er de njirrehûd ôfstien hat.

‘Hjir is gjin plak foar manlju,’ gnaut Gadske.

‘Wêr moat ik hinne?’

‘Dêr't alle manlju gean, dy't gjin bêd ha, earne yn 't hea. Salang ik der bin, is dat dyn foarlân. Dit wurdt net in lichten.’

Gerke moat dochs dagenlang terskje fan lampeljocht oant lampeljocht, middeis kaam er net iens thús, efkes yn 't strie op 'e knibbels, hannen gear oer syn stikken iten en dan wer mei de flaaiel, plats, plats!

Gerke is bliid, dat er it gekryt fan Hylck net hearre hoecht, wol dus graach fuort.

Ut en troch tinkt er oan har. It is it geheim fan de berte, dat him neigiet. De hurdste bonken bûge in krûm, as it de earste is.

Gadske past bakerwittenskippen en keunsten op Hylck ta.

[pagina 344]
[p. 344]

Earst docht hja de njirrehûd Hylck foar by 't himd yn. Hja leit njirrekrûd op 't fuottenein fan 't bêd, har lêste diveldrek, it is suver net mear te finen yn Gaasterlân, komt yn de krêbe, dêr't it bern strak lizze moat.

Dan sit Gadske rêstich wachtsjend, dodzjend op in stoel, de fuotten op in waarme stove, de earms oerinoar; it mei komme. Om't hja sa krûm is, hinget har noas hast op 'e tafel. Fernimt de baakster, dat it jitte swierder helle wurde moat as hja foarútsjoen hat, dan tôget hja alles yn 't bêd, dat mar helpe kin, in stove om oer te hingjen, de breatromp foar yn de rêch. Hja lûkt krûden ôf, de braskoer berget folle soarten: sealje, flear, kamille en ek bearenburch; hja lit ek koartsguod slikje.

No is 't midnacht.

‘It moat wêze,’ tsjantelt Gadske, en smyt in eachweiding oer de lijer yn it bedstee. ‘Ik kin der net by wei, mar it moat. Hie ik witten, dat it safier komme soe! In minske leart aloan.’

Foarsichtich giet hja de hûs út, stoattelt it smelle strjitsje del. Temûk rint hja om it tsjerkhôf hinne en giet derby op. It kin noch. Nimmen is warber. In skaad, glydt hja tusken de grêven troch. De âldste pealtsjes siket hja út, skrast der mei de neilen op, heint it waargrien yn de âlde wize hân.

‘Simmers is der mear ôf te heljen,’ seit hja lûdop, ‘sa kin 't wol ta, ik moat der gau wer hinne. Tink ris ta, dat de swarte dame my hjir dwaande seach. Ik bin net spoekbang.’

Hja trapet tusken de grêven troch, wol hoeden, rint der net oerhinne, mar mijt se. Nimmen, dy't libbet, mei de deaden tergje.

Hja bestruit Hylcke bêd mei it klausel en fertelt it Hylck, mar dy heart neat.

De moarntiid fan de twadde dei komt. Gadske moat faak nei de doar, dêr't buorfroulju nijsgjirrich freegje, har tear begrutsjen útsprekke, trilje en riboskje. ‘Oankomsten,’ seit Gadske, ‘tink om de minsken as hja der wat oan ha.’

De froulju ljuorkje Gadske út: ‘Hat hja 't oars wat foarelkoar?’

Gadske andert der net op, hja ken har minsken, docht de doar ticht en stiet Hylck by.

[pagina 345]
[p. 345]

‘Soest dokter eins ha moatte,’ foetert Gadske op har, ‘mar dat kinne jim net betelje. Nee, dy binne foar boeren. Foar jim is Gadske goedernôch.’

It lûd fan Hyleke jammerjen is tefolle, te oerdiedich foar de lytse keamer, hja smyt de Wachten wyld fan har ôf, troch muorren en finsters hinne, dêr't se fierder fleane oant de krêft der út wei is, terane yn it kreunen fan de wyn.

Wêr, wêrhinne?

‘Hjir mar,’ seit Gadske, ‘byt der mar yn. Gadske hat it sa mannich kear ûndergien.’

Hylck byt yn de toarre earm as yn hout. Beevjend stean aloan de buorlju foar de doar, knikke elkoar ta, seldsum slim.

Ien seit: ‘Nea bliuwt de sûnde ûngestraft. Hoe lang no al?’

‘Hast twa dagen. It begûn jûns nei melken.’

‘It bern sil wol dea wêze.’

‘As hja it mar rêdt.’

De iene: ‘Wûnderlik, sa't de finger des Heare wize kin.’

De oaren knikke earbiedich. Hja gean yn 't pertaaltsje, it is kâld, ûnhuer yn dy noardewyn. De froulju ha de bopperôk oer de holle wipt. Breed, ûnbidich stean hja dêr, de antlitten lûke bleek wei yn de swarte húfte. Untsach foar it lijen, dêr't de dea njonken stiet.

In stimme efter út it pertaaltsje seit: ‘Mar men hat der gjin sizzen fan.’ De iene: ‘God is in strang rjochter.’

It lette neimiddeisljocht beskynt harren skraal en skier, ien foar ien sjammen. In bolbjirken grouwe wyn spant hoe langer hoe fûlder om it hoekhûs hinne.

Yn in lange trinten beam efter yn de bleek by de hikke sitte grouwe swarte roeken as fruchten oan de keale krune. Op in stuit waaie en saaie de fûgels fuort yn in hoare felle sike fan de wyn.

Unferwacht noch is 't bard. Yn 'e jûn.

Gadske hellet skriemend it bern by Hylck wei.

‘Dû smycht,’ begroetet hja it jonkje. De rûne triennen rûgelje frij út Gadske âlde platte eagen wei op it bern.

‘Dû wurdst mei triennen wosken,’ seit hja. ‘Bist djoer kocht,

[pagina 346]
[p. 346]

dû moatst libje.’ Hja bûtst der raar mei om, by elke klap stjit hja lilk in wurd der út.

‘Dû, moatstû dyn mem sa pinigje? Wolst wolris fatsoenlik skreauwe? Gaù.’ Dêr komt in fyn lûdsje. Hja hat it ret. ‘Nee, better, dat is kokhalzjen.’ Hja leit it berntsje by syn mem, giet earst nei 't pertaaltsje. Strak sil hja it bedstee klearje.

Hja wit, dat de froulju wachtsje, swarte silhûetten yn de skimerjûn. As in profetesse stiet hja yn it doarsgat foar de froulju oer, wiist harren mei de finger oan, ien foar ien.

‘Jim ha har lijen heard. Gjin minskelijen mear, sels gjin frouljuslijen. Jim hawwe it mei wille heard. Dalik allegearre troch de wyn, elk hellet in stik guod foar it jonkje. Harkje goed, in jonkje. Ien stik, al is it ek in dweil. Jim ha wat krigen, jim moatte wat jaan. It libben jout neat foar neat. Dû dêr, mei dyn sûndepraat, dû komst mei twa.’

Sûnder sprekken gean de froulju. It moat. Gadske is frouljusbaas yn Wikel. Net earder doar ien frou Gadske stean dan as hja oer de jierren binne.

Binnen de oere bringt elk fan har de seine jefte. In jefte foar it nije bern. Ta beleanning mei elk it feintsje sjen. It is sa net in moai bern. Oan it holtsje sit in lange bûde. Dat bekomt wol, sizze hja.

Bûtendoar ha de froulju it wer oer de roeken. De iene hat it sjoen, o ja, sa klear. Salang it bern der jit net wie, sieten hja as donkere wachters yn it heechste fan de tinne beam, wibelen op de fleagen fan de bluisterige wyn.

It bern kaam, hja fleagen fuort. Wat mei dat dochs betsjutte?

Dêr is Gerke, de heit.

Lyts, koart, geef mantsje, brede foarholle, brún hier. Hy besjocht syn soan.

‘Wiger hyt er,’ is it earste dat Gadske fan him heart.

‘Ja, jou dû him de namme mar. Hja knikt nei 't bêd; ‘Dêr leit hja!’

Gerke giet derhinne.

Hylck sliept.

Gadske hâldt de tútlampe by. ‘Sjoch, hoe't hja lijd hat, har ant-

[pagina 347]
[p. 347]

lit trillet nei. Ik makke it nea sa mei en haw hiel Wikel helle.’

Gerke wol wer fuort. Hy moat noch terskje.

Gadske grypt him mei har klaueftige fingers by de blaukile: ‘Trije dagen is te koart foar dy dêr. Hja sil njoggen ha. Alle njoggen, hearstû? Njoggen dagen lykas boerinnen. Ik bliuw as ik net helle wurd en hoechst my mar trije te beteljen.’

As Gerke noch omskoarret, seit hja: ‘Kinst gean!’

Mar tsjin sliepende Hylck lústert hja: ‘Dû hast in lot. Ik begryp der in bytsje fan. Stil mar, dû silst it útfiere. Dû silst it goed by Gadske ha. Dû en it bern ek. Fouk hie gelyk. No hast in bern. Dêr hie ik yn 't foarige ûnfatsoenlik om wurde wollen, hie 'k safolle moed hân as dû.’

Hja glimket om har eigen wurden, in earnstige, seare glim.

Hylck sliept, kreunt fernoege.

Hiel lichtsjes sliepazemt it bern yn de krêbe.

Noch wat risselwaasjes en ek Gadske krûpt by harren yn. De klean hat hja op in stoel hongen. It koarte jak bongelt wiid om har boppe-ein, as hja op 'e knibbels foar de stoel leit yn earbiedige hâlding.

Hja stapt oer Hylck hinne.

‘Ik hie al rekkene op liken,’ seit hja lûdop. ‘De Heare hat it goed makke.’

As hja leit, oertinkt hja: It fanke moat wer nei tsjerke ta.

Mei in djippe wurge sucht is hja ynienen wei.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken